QUAN ĐIỂM VỀ NHỮNG ĐỊNH NGHĨA CỦA TỪ BI
VÀ NHỮNG TIẾP CẬN CỦA KHOA HỌC
Nguyên tác: The Landscape of Compassion Definitions and
Scientific Approaches
Tác giả: Jennifer L. Goetz and Emiliana Simon-Thomas
Chuyển ngữ: Tuệ Uyển / 05-04-2020
MỤC LỤC
01-
Tóm tắt
02-
Bi mẫn là gì?
03-
Bi mẫn như một cảm xúc vô hình
04-
Bi mẫn như một động cơ
05-
Khuynh hướng của bi mẫn
06-
Bi mẫn liên hệ với thấu cảm như thế nào?
07-
Phân biệt lòng bi mẫn với lòng vị tha
08-
Khoa học của bi mẫn
09-
Những nguồn gốc của lòng bi mẫn
10-
Sinh học của lòng bi mẫn là gì?
11-
Những tiền đề và điều tiết của bi mẫn là gì?
12-
Có một hồ sơ sinh học của bi mẫn không?
13-
Có phải bi mẫn là phổ quát?
14-
Chúng ta có thể rèn luyện lòng bi mẫn được
không?
15-
Áp dụng lòng bi mẫn
*
QUAN ĐIỂM VỀ NHỮNG ĐỊNH NGHĨA CỦA BI MẪN
VÀ NHỮNG TIẾP CẬN CỦA KHOA HỌC
TÓM TẮT
Chúng ta, như những nhà khoa học, định nghĩa bi mẫn như
thế nào? Đó là một thể trạng cảm xúc, một động cơ, một đặc điểm xử lý, hay một
thái độ trau dồi? Trong chương giới thiệu này, chúng tôi trình bày một cơ chế định
nghĩa cho bi mẫn, vị trí của bi mẫn trong phạm vi của những thuật ngữ liên hệ
và kinh nghiệm tinh thần hướng độc giả đến những vấn đề then chốt được trình
bày bởi những tác giả trong quyển sách này. Chú ý đặc biệt được hướng đến những
nguồn gốc tiến triển của bi mẫn, những cấu trúc sinh học và những tiến triển
hàm ý trong bi mẫn, mức độ mà trong ấy bi mẫn là phổ quát và đa dạng xuyên qua
những nền văn hóa, và những phương pháp tiếp cận tài liệu để nuôi dưỡng bi mẫn.
Kết thúc, chúng tôi khám phá những tác động tiềm tàng của việc rèn luyện bi mẫn
trong sự cát tường của cá nhân, phẩm chất của những mối quan hệ, sự thành công
tổ chưc, và xã hội một cách rộng rãi hơn.
Nhiều thuật ngữ đã được sử dụng để diễn tả những cảm giác
sinh khởi trong việc phản ứng với khổ đau của những người khác, kể cả sự thấu cảm,
quan tâm thấu cảm hay buồn thương, lòng bi mẫn, sự thông cảm, và thương hại (Goetz,
Keltner, & Simon-Thomas, 2010; Batson, Ahmad, & Lishner, 2009; Hoffman,
2008; Jinpa, 2015). Thêm nữa, sự nghiên cứu hướng đến một sự đa dạng của những
tiến trình tâm lý liên hệ trong việc giúp đở và tình thân ái cho những người
khác, kể cả việc nhận ra một cách chính xác những biểu lộ của họ, chấp nhận
quan điểm hay sự hình dung của họ về vấn đề họ cảm nhận như thế nào, trông nom
những cảm giác của một người, và được động viên để cung ứng sự chăm sóc hay
nuôi dưỡng. Mục tiêu của chúng tôi trong chương này là để trình bày một định
nghĩa thiết thực cho bi mẫn, để đặt bi mẫn trong phạm vi của những thuật ngữ và
hiện tượng liên hệ, và để hướng các độc giả đến những vấn đề được hỏi và trình
bày bởi những tác giả trong quyển sách này.
BI MẪN LÀ GÌ?
Ở đây, chúng tôi cống hiến
một định nghĩa thiết thực về bi mẫn được đóng khung như một kinh nghiệm cảm xúc
trừu tượng và tiến triển. Từ điểm thuận lợi này, bi mẫn được nhận thức như một
thể trạng của việc quan tâm cho khổ đau hay nhu cầu chưa được đáp ứng của một
người khác, kết hợp với khát vọng làm nhẹ bớt nổi khổ đau ấy (Goetz et al.,
2010). Một kinh nghiệm của bi mẫn được định nghĩa trong cách này liên hệ vài
thành phần riêng biệt:
1-
Sự tỉnh thức về một kinh nghiệm trước đây (có
nghĩa là, sự khổ đau hay nhu cầu trong một cá nhân khác);
2-
Cảm thấy “xúc động”; đó là, có một kinh nghiệm vật
lý chủ quan vốn thường liên hệ đến sự đánh thức một cách vô tình về những chi
nhánh của hệ thống thần kinh tự chủ;
3-
Thẩm định cảm giác thân thể, vai trò xã hội, và
những năng lực của một người trong phạm trù của khổ đau.
4-
Đánh giá về người đang chịu khổ đau và phạm vi
hoàn cảnh; và
5-
Ước nguyện của những hệ thống thần kinh vốn lèo
lái mối liên kết xã hội và sự chăm sóc, và động viên sự giúp đở.
Mặc dù, chúng ta thấy bi
mẫn như một sự đáp ứng khuôn mẫu và đặc thù, nhưng chúng ta không thấy những
thành phần được liệt kê ở đây như một sự nối tiếp, hay xảy ra trong một tuần tự
tạm thời. Chúng ta cũng không xem những tiến trình nằm dưới những thành phần
này là hoàn toàn độc lập; chúng chắc chắn chồng lấn và xảy ra song song, và vận
hành gắng sức đôi chiều ảnh hưởng lẫn nhau trong những hình thức khác nhau khắp
cuộc sống.
Cảm xúc vô hình của chúng
ta tiếp cận cung ứng một khuôn mẫu hứa hẹn cho một lòng bi mẫn hành hoạt sống động
và lượng định thực tiển, mặc dù nhiều nhà nghiên cứu không không nhận thức bi mẫn
như một cảm xúc rõ ràng riêng biệt (Ekman, 2016; Feldman Barrett, 2017). Nhiều
chương trong quyển sách này trình bày chứng cứ khoa học quan trọng về lòng bi mẫn
được nhận thức một cách khác nhau: như một động cơ cốt lõi, một khuynh hướng giống
như đặc điểm, hay một thái độ trau dồi. Một số cũng trình bày các sự hiểu biết
sâu sắc có từ sự nghiên cứu phi cá nhân (non-human research: sự nghiên cứu mà thông
tin cá nhân không xác định ) trong ấy bi mẫn được coi như là từ cách cư xử (thí
dụ như, chăm sóc, an ủi, và giúp đở một cách tốn kém). Sự nghiên cứu phi cá
nhân cung cấp cho sự hiểu biết của chúng ta về con đường tiến triển của lòng bi
mẫn, và cung ứng những dữ liệu thông tin nơi mà những rào cản đạo đức giới hạn
sự thu thập các dữ liệu từ con người. Tất cả những sự tiếp cận này để suy nghĩ
về lòng bi mẫn là những đóng góp có giá trị và quan trọng cho sự hiểu biết của
chúng ta về vấn đề chúng ta đáp ứng với những người đang chịu khổ đau như thế
nào. Tiếp đến chúng ta khám phá những sự tiếp cận này, lòng bi mẫn định hướng từ những cấu trúc
liên hệ khác, và ghi nhận một vài khám phá then chốt và những lượng định từ mỗi
nhận thức.
BI MẪN NHƯ MỘT CẢM XÚC VÔ HÌNH
Chúng ta nhận thức các cảm
xúc như có liên kết và có phối hợp, tuy thế uyển chuyển, đáp ứng đến những sự
kiện được hình thành bởi cả những nhân tố sinh học và xã hội. Việc nghiên cứu về
bi mẫn như một cảm xúc đặc thù thường so sánh nó với những nỗi buồn đau hay những
thể trạng cơ năng xã hội tích cực như yêu thương hay tự hào, và có những mô thức
nhận dạng đặc thù phối hợp với kinh nghiệm của nó. Nghiên cứu trong lãnh vực
này được chứng thực bằng những mô thức thái độ biểu hiện vốn giao tiếp bi mẫn,
kể cả những biểu hiện trên khuôn mặt (thí dụ, mím môi, nhíu mày; xem hình 1.1),
phát tín hiệu (thí dụ, giọng cong xuống “aaaawwwwwwww”), và cử chỉ điệu bộ (thí
dụ, tựa về phía trước) (Kogan et al., 2011; Simon-Thomas, Keltner, Sauter,
Sinicropi-Yao, & Abramson, 2009). Như chúng tôi thảo luận sau này, nghiên cứu
này cũng gợi ý rằng những kinh nghiệm của bi mẫn liên hệ những hành hoạt có thể
đo lường được với cả những chi nhánh của hệ thần kinh giao cảm và đối giao cảm
của hệ thống thần kinh tự chủ. Theo cách nói của khoa học tình cảm, các nghiên
cứu sử dụng sự tiếp cận này đang vạch ra các tiền đề, kinh nghiệm tinh thần, sự
biểu hiện hành vi, và các nền tảng sinh lý của lòng bi mẫn như một kinh nghiệm
cảm xúc vô hình (Goetz et al., 2010).
Figure 1.1 biểu hiện trên khuôn mặt trong một trãi nghiệm
cảm xúc của lòng bi mẫn
Khi nghiên cứu bi mẫn như
một cảm xúc vô hình, thật quan trọng để chú ý rằng những người bộc lộ đơn thuần
với khổ đau (phương pháp thông thường nhất cho việc gợi ra lòng bi mẫn) không bảo
đảm người ta sẽ cảm thấy lòng bi mẫn. Nhận thức khổ đau có thể đưa đến những trạng
thái khác, kể cả sự buồn đau, tức giận cá nhân hay ngay cả sự hài lòng chính
đáng. Nhiều nghiên cứu khác đã nối kết nhận thức khổ đau với sự buồn đau cá
nhân, một đáp ứng mà trong đó người ta khó chịu hơn bởi những khổ đau của người khác hơn là quan tâm cho người khác (Batson,
2011). Phản ứng tự tập trung này thường được liên hệ đến như sự đồng cảm buồn đau, và phần lớn sự
nghiên cứu cho thấy rằng nó gắn liền với những nổ lực để làm giảm thiểu sự buồn
đau của chính người ấy và hướng đến việc can dự vào với bi mẫn (Eisenberg &
Eggum, 2009). Người ta cũng có thể cảm thấy dửng dưng với khổ đau của những người
khác, như trong trường hợp thiếu sự chú ý hay thiếu tâm phụng sự người khác,
hay bỏ việc suy tính hay nhận định lại những cảm giác bi mẫn trong sự thờ ơ hay
nhẫn tâm (Cameron & Payne, 2012). Như Cameron giải thích (Chương 20), khi lợi
ích của những người đau khổ bị coi là quá sức để cải thiện, thì người ta có xu
hướng tự nhận vai trò của “người ngoài cuộc,” và điều chỉnh những cảm giác của
họ đế thích ứng với lập trường “trung lập.” Nhân cơ hội, người ta thậm chí có
thể trãi nghiệm sự vui sướng trong nổi khổ đau của những người khác
(Schadenfreude: Vui sướng trên nỗi đau của người khác), đặc biệt khi người đau
khổ được xem như gây đố kỵ, vị kỷ quá mức, xứng đáng bị trừng phạt, hay khác
hơn là hư hỏng về mặt đạo đức (Stellar, Feinberg, & Keltner, 2014;
Takahashi et al., 2009). Cuối cùng, sự khổ đau của những người khác có thể gợi
ra những biểu hiện không chấp nhận được như ghê tởm hay giận dữ, hầu hết đưa đến những nguyên
nhân hay nguồn gốc của khổ đau (không phải là nạn nhân), một cách đặc biệt trong những phạm vi được
xem như không công bằng một cách thương tâm (thí dụ, những chết chóc của trẻ em
vô tội trong chiến tranh) (Rosenberg et al., 2015). Tổng kết, việc nghiên cứu
cho rằng, trong khi hầu hết trước tiên mọi người có thể cảm thấy “xúc động” bởi
nổi khổ đau, thì chúng ta cũng đánh giá, một phần tự động và cũng có chủ ý,
chính chúng ta, những mục tiêu, và phạm trù chung quanh sự khổ đau. Như là hiển
nhiên trong Ekman và sự phân tích của Ekman về lòng bi mẫn phổ quát toàn cầu
(xem Chương 4), sự phối hợp những tiến trình này có thể đưa đến phạm vi của những
kinh nghiệm vừa được diễn tả, hay, trong một số hình thức, đối với bi mẫn.
Sự tiến bộ gần đây trong
việc nghiên cứu bi mẫn như một cảm xúc là một sự thấu hiểu vốn liên hệ cả ảnh
hưởng tích cực và tiêu cực chủ quan. Trong dạng thức của sự đánh giá xã hội và
tác động của nó trong những động lực xã hội, thì bi mẫn được xem như tích cực,
và do vậy một số lý thuyết gia liên hệ đến lòng bi mẫn như một cảm xúc tích cực
(Keltner & Lerner, 2010; Kok et al., 2013). Tuy nhiên, nghiên cứu cũng cho
thấy rằng từng thời khắc trãi nghiệm về bi mẫn (thường được gọi là sự thông cảm
trong đời sống hàng ngày) là khó chịu hoặc hỗn hợp. Thí dụ, trong khi những nhận
thức của con người về lòng bi mẫn trong tiếng Anh (compassion) có thể là tích cực,
nhưng những sự diễn tả của họ về vấn đề những cảm giác của lòng bi mẫn như thế
nào thì được phối hợp với cả những trạng thái khó chịu và dễ chịu (Condon &
Feldman Barrett, 2013). Trong nghiên cứu so sánh những nhận thức của Hoa Kỳ và
Trung Hoa và trải nghiệm bi mẫn, người ta xem như thông cảm (sympathy) và tương
ứng với nó là đồng tình (同情
) như giống với những cảm xúc tích cực hơn là những cảm xúc tiêu cực, nhưng xét
cho cùng, đánh giá những kinh nghiệm thật sự như là cả dễ chịu và khó chịu (Goetz
& Peng, 2017). Người ta có thể có những cảm giác khó chịu, nhưng những cảm
xúc tích cực kết hợp chặc chẽ được liên hệ với động cơ ân cần, giúp đở, và thấy
sự thoát khỏi khổ đau của người khác trong một trải nghiệm của bi mẫn. Vì vậy,
dường như rằng như một kinh nghiệm chủ quan, thì bi mẫn có thể liên hệ những ảnh
hưởng cả tích cực và tiêu cực, nhưng như một giá trị, đặc điểm, hay thái độ văn
hóa, thì nó là tích cực chủ yếu.
BI MẪN NHƯ MỘT ĐỘNG CƠ
Quan điểm liên quan tới sự
thúc đẩy về bi mẫn phân biệt kinh nghiệm cảm xúc từ việc lèo lái đến lòng ân cần
chăm sóc và bảo vệ, và trình bày bi mẫn như việc giải quyết một nhu cầu căn bản,
như nạn đói hay tự vệ. Thí dụ, Gilbert và Mascaro (Chương 29) định nghĩa bi mẫn
như “một tính nhạy cảm đến nổi khổ đau trong tự thân và trong những người khác
với một chí nguyện cố gắng làm nhẹ bớt khổ đau và ngăn ngừa nó.” Stephanie
Brown (Chương 29) thừa nhận rằng lòng bi mẫn phát khởi từ những mạch thần kinh
vốn hổ trợ nhu cầu căn bản của chúng ta để khống chế quyền lợi tự thân và để ân
cần tử tế đến người khác, vốn thường xuyên đối mặt với đe dọa. Động cơ ân cần
được hổ trợ từng phần bởi “những mạch thần kinh đáp ứng uyển chuyển cho động cơ
căn bản để cung ứng sự ân cần,” Swain và Ho (Chương 6), đã nghĩ là lòng bi mẫn mạnh
mẽ một cách rõ ràng với cha mẹ thuộc loài người đặc biệt với những đứa con bất
lực. Động cơ tiếp cận ân cần với bi mẫn được tiếp tục bởi Mikulincer và Shaver
(Chương 7), những người:
a)
chứng tỏ rằng các mạch thần kinh ân cần cũng được
nuôi dưỡng, và được hình thành một cách năng động bởi những tiến trình gắn bó
cha mẹ - con nhỏ; và
b)
chứng cứ nghiên cứu cho rằng sự gắn bó an toàn
được phối hợp với năng lực lớn hơn cho bi mẫn và sự ân cần tử tế trong những mối
tương tác xã hội của người lớn, từ những đối tác tình yêu tới những người xa lạ.
Trong Chương 8, James
Kirby chứng minh là đúng cho việc lấy lòng bi mẫn làm chủ đề hướng dẫn cho những
chương trình để giúp cha mẹ tối đa hóa năng lực nuôi nấng cốt lõi này.
Thật hữu ích để phân biệt
trải nghiệm cảm xúc chủ quan của bi mẫn từ những động cơ sâu xa hơn để làm lợi
ích hay ân cần tư tế đến người khác. Sự phân biệt này cho phép chúng ta khám
phá những vấn đề quan trọng chẳng hạn như:
-
Có phải kinh nghiệm chủ quan của bi mẫn đưa đến
động cơ để giúp đở người khác (như Batson tranh luận, Chương 3)?
-
Những nhân tố hỗ trợ và ức chế của động cơ bi mẫn
là gì (Gilbert và Mascaro, Chương 29)?
-
Có phải động cơ với ân cần tử tế làm cho những
kinh nghiệm của bi mẫn có nhiều năng lực hơn (Weisz and Zaki, Chương 16)
KHUYNH HƯỚNG CỦA BI MẪN
Lòng bi mẫn, giống như
nhiều thể trạng cảm xúc và động cơ thúc đẩy, cũng có thể được lượng định trong
những dạng thức của vấn đề nó dễ dàng xảy ra theo thời gian và xuyên qua các bối
cảnh khác nhau như thế nào; đó là, như một dặc điểm của khuynh hướng hay tính
cách. Các nhà nghiên cứu đã phát triển nhiều biện pháp đa dạng đáng tin cậy và
tự báo cáo vững chắc để đánh giá xu hướng tổng quát của một người trải nghiệm bi
mẫn hoặc chứng thực lòng bi mẫn như giá trị cá nhân cốt lõi (Chương 18[1]).
Khái niệm bi mẫn – như – đặc điểm này tập trung sự nghiên cứu khoa học trên những
thành phần khí chất và thói quen, nhận thức cùng động lực của lòng bi mẫn vốn ảnh
hưởng khả năng tổng quát của một người về trải nghiệm bi mẫn (xem Spinrad and
Eisenberg, Chương 5). Thí dụ, những trẻ em bi mẫn có xu hướng đạt điểm cao hơn
trong các lượng định về hạnh phúc cảm xúc và xã hội (Eisenberg et al., 1996),
và bi mẫn giống như đặc điểm ở người lớn được phối hợp với tính nhạy cảm thấu cảm
tăng thêm tột bực (Lutz, Brefczynski-Lewis, Johnstone, & Davidson, 2008) và
niềm hoan hỉ lớn hơn được đoán trước trong việc phụng sự (Sprecher, Fehr, &
Zimmerman, 2007). Nhận thức này cũng cung cấp một bức tranh thực nghiệm cho việc
điều tra các số liệu sinh học lâu dài, chẳng hạn như tính linh hoạt của thần
kinh mê tẩu hay phế vị (Muhtadie, Koslov, Akinola, & Mendes, 2015), sự hỗ
trợ di truyền (Rodrigues, Saslow, Garcia, John, & Keltner, 2009), và những
đặc điểm của kiến trúc hay chức năng thần kinh (Keltner, Kogan, Piff, &
Saturn, 2014). Cuối cùng, một xu hướng tiếp cận đã xác định những kinh nghiệm
thời thơ ấu đã đóng góp đến việc phát triên và biểu lộ bi mẫn, chẳng hạn như sự
thương mến ấm áp trong việc nuôi dưỡng con cái (Eisenberg, VanSchyndel, &
Hofer, 2015) và những mối quan hệ bảo hộ gắn bó ân cần chăm sóc trẻ con (Mikulincer
& Shaver, 2005).
BI MẪNLIÊN HỆ VỚI THẤU CẢM NHƯ THẾ NÀO?
Việc phân biệt bi mẫn từ
những tiến trình liên hệ hay trùng lấp từng phần và những điềm báo trước tiềm
tàng chẳng hạn như sự thấu cảm là một
thí dụ thách thức, tuy thế là một khái niệm rõ ràng. Như Batson thảo luận (xem
Batson, Chương 3), thì sự thấu cảm là
“một thuật ngữ bao trùm[2]”
thường được dùng để liên hệ đến nhiều tiến trình phối hợp mà trong đó một cá
nhân có thể đi đến thấu hiểu, chia sẻ, hoặc cảm thấy “xúc động” bởi một trạng
thái cảm xúc hay thể chất của một người khác. Các nhà nghiên cứu đã thực hiện
những sự phân biệt giữa một sự thấu cảm nhận thức phức tạp hơn và một sự thấu cảm
nhận thức nổ lực hơn và sự thấu cảm phát sinh gien tình cảm cũ hơn (De Waal,
2008). Trong sự thấu cảm nhận thức, một
cá nhân tiếp nhận một cách ý thức quan điểm của người khác và cố gắng để thấu
hiểu vấn đề người ấy đang cảm nhận hay suy nghĩ như thế nào. Đôi khi nó cũng được
liên hệ đến như tinh thần hóa (mentalizing),
là khả năng hiểu được trạng thái tinh thần, của chính mình hoặc của người khác (xem
Klimecki và Singer, Chương 9), hoặc tiếp nhận quan điểm và là kết quả của việc
cố gắng để thấu hiểu những cảm xúc của người khác, và nó có thể được đánh giá bằng
một sự thấu cảm chính xác của người khác, hay năng lực để xác định một cách
chính xác các cảm xúc của người khác (Ickes, Stinson, Bissonnette, &
Garcia, 1990; Levenson & Ruef, 1992; Zaki, Weber, Bolger, & Ochsner,
2009). Trong sự thấu cảm tình cảm
(cũng được gọi là sự thấu cảm cảm xúc
bởi Klimecki and Singer), một người trải nghiệm những yếu tố của cảm giác vốn
là tương tự với những cảm xúc của một người khác. Sự thấu cảm tình cảm được xem
như là một tiến trình tự động hơn vốn bắt nguồn một phần từ sự bắt chước, mà trong ấy một người phản
chiếu một biểu hiện hay một phong thái thân thể của một người khác. Những thuật
ngữ chẳng hạn như sự tiêm nhiễm cảm xúc,
kinh nghiệm gián tiếp, hay sự chia sẻ
thấu cảm đã được sử dụng để diễn tả sự tiếp nhận hay làm theo một ý tưởng về
một khía cạnh nào đó của một trạng thái cảm xúc của một người nào đó cho tự
thân (Klimecki & Singer, 2011). Trong khi sự thấu cảm tình cảm có thể được
xem như một chất xúc tác để cảm nhận bi mẫn, thì sự thấu cảm tình cảm không bảo
đảm, hay nó cũng không đủ để sanh ra bi mẫn. Trong thực tế, sự thấu cảm tình cảm
có thể đề khởi một cách dễ dàng những phản ứng tự tập trung như sự phiền muộn
cá nhân (cũng được biết như là, “sự phiền buồn thấu cảm”).
Trong cung cách chúng tôi
sẽ sử dụng nó ở đây, sự thấu cảm liên
hệ một cách rộng rãi một sự nhạy cảm đến những cảm giác của người khác – cảm nhận
điều gì đó trong sự phản ứng đến những biểu lộ của họ, và có một sự thấu hiểu về
những gì người khác đang cảm nhận và tại sao. Với định nghĩa này, một cung cách
then chốt trong năng lực, đó là lòng bi mẫn thì khác biệt với sự thấu cảm,
trong tất cả những biến thể của nó. Sự thấu cảm có thể là kết quả tình cảm; người
ta nhận thức, phản chiếu, và “nắm bắt” tất cả những loại cảm xúc, kể cả sự
thích thú, tự hào, giận dữ, hay buồn đau (Decety, 2012). Trái lại, bi mẫn là một
cảm xúc đặc thù đáp ứng đến nổi khổ đau. Thứ đến, sự thấu cảm đơn thuần thì thiếu
một sự thôi thúc đặc thù xã hội, trong khi lòng bi mẫn liên hệ một cách rõ ràng
cảm nhận quan tâm và việc muốn làm điều gì đó để làm giảm thiểu nổi khổ đau của
người khác.
PHÂN BIỆT LÒNG BI MẪN
VỚI LÒNG VỊ THA
Thêm nữa để phân biệt lòng bi mẫn với sự thấu cảm, thì thật
quan trọng để phân biệt lòng bi mẫn với những thái độ mà nó có thể thúc đẩy, là
những thứ thường rơi vào đặc trưng của lòng vị tha (altruism). Mặc dù lòng bi mẫn
được phối hợp với sự ân cần và giúp đở, thường phải trả giá, nhưng những thái độ
vị tha không nhất thiết là chứng cứ cho thấy một người đã cảm thấy lòng bi mẫn.
Giúp đở người nào đó cần giúp đở cũng có thể được phối hợp với nhiều trạng thái
tinh thần và động cơ đa dạng khác, trong số đó là sự thôi thúc làm giảm thiểu nổi
khổ đau riêng của một người (Batson, Chương 3), việc theo đuổi sự thừa nhận hay
vị thế xã hội (Willer, Feinberg, Flynn, & Simpson, 2014), hay cố gắng để
làm nhẹ tội lỗi hay sự hài lòng một cảm giác của bổn phận, nghĩa vụ hoặc sự biết
ơn (Smith, Lapinski, Bresnahan, & Smith, 2013). Xa hơn nữa, nhiều hành vi từ
thiện không đặc biệt biểu thị bi mẫn, bởi vì chúng không xảy ra một cách có hệ
thống trong việc đáp ứng đến nổi khổ đau hay nhu cầu. Thí dụ, những cảm giác của
thương yêu, biết ơn, và phẩm hạnh đạo đức cũng thúc đẩy sự giúp đở và những
thái độ hợp tác, ngay cả khi nhu cầu và khổ đau không hiện diện (Algoe &
Haidt, 2009). Trái lại, sự hiện diện của lòng bi mẫn không bảo đảm thái độ giúp
đở (xem Poulin, Chương 26); người ta có thể cảm thấy lòng bi mẫn mạnh mẽ cho nổi
khổ đau mà họ không thể giải quyết một cách trực tiếp. Một sự khác biệt rõ ràng
giữa những kinh nghiệm chủ quan của lòng bi mẫn, động cơ để ân cần chăm sóc, và
hành vi giúp đở cho phép các nhà khoa học khám phá những tiến trình liên hệ,
không chỉ trong việc trải nghiệm lòng bi mẫn, mà cũng trong việc chuyển biến
lòng bi mẫn thành hành động.
KHOA HỌC CỦA BI MẪN
Thêm nữa đối với nhiều loại tiếp cận khái niệm khác nhau,
các tác giả trong quyển sách này đã thực hiện các phương pháp tiếp cận khái niệm
đa dạng để thẩm tra những vấn đề căn bản về bi mẫn. Những điều này kể cả việc
khám phá những nguồn gốc tiến triền của bi mẫn – là điều vốn đưa một cách trực
tiếp đến những vấn đề về các tiền đề và các hoàn cảnh mà trong đó lòng bi mẫn xảy
ra, những cấu trúc và những tiến tình sinh học mà qua đó lòng bi mẫn phát khởi,
và cấp độ mà với nó lòng bi mẫn là phổ quát hoặc biến đổi xuyên qua các nền văn
hóa. Các nhà khoa học cũng hợp tác chặc chẽ với các học giả chuyên môn từ những
truyền thống văn hóa và tôn giáo để nghiên cứu tác động của lòng bi mẫn và phát
triền những chương trình cho việc rèn luyện lòng bi mẫn. Cuối cùng các nhà
nghiên cứu đã tìm cách để biết kết quả bổ sung nào có thể đưa đến việc tăng cường
lòng bi mẫn trong những mối quan hệ, tổ chức và xã hội của chúng ta một cách rộng
rãi hơn. Tiếp theo, chúng tôi thảo luận những câu hỏi này với mục tiêu của việc
hướng dẫn độc giả đến những chương liên hệ.
NHỮNG NGUỒN GỐC CỦA
LÒNG BI MẪN
Từ Darwin, các lý thuyết gia đã nhận ra rằng việc nghiên
cứu bi mẫn không nên bị giới hạn trong lãnh vực của đạo đức tôn giáo và văn
hóa. Những giải thích cho xu hướng tiến hành trong hành vi tốn kém, nguy hiểm,
và tự hy sinh đã có gốc rể trong sự chăm sóc của bà mẹ dành cho con cái dễ bị tổn
thương (Batson et al., 2011; Hoffman, 2008; McDougall, 1908), và lý thuyết sinh
học đã cho thấy vấn đề chăm sóc như thế nào cho họ hàng liên hệ di truyền có thể
phát triển (Hamilton, 1964). Với sự đồng lòng rằng bi mẫn là một sản phẩm của sự
tiến hóa, các nhà nghiên cứu đã sử dụng sự nghiên cứu so sánh để xác định những
tương đồng xuyên qua những cấu trúc sinh học, cũng như những xu hướng phản ứng
thái độ vốn liên hệ với năng lực và tư cách (xem Carter, Bartal & Porges,
Chương14), cung cấp một quan điểm hướng dẫn để hành động hướng đến sự giải mã hồ
sơ sinh học về lòng bi mẫn của con người (Preston, 2013).
Như chúng tôi thảo luận sâu xa hơn về sau trong chương
này, thì những tiếp cận so sánh và tiến hóa đã đưa đến những chủ đề then chốt,
chẳng hạn như những khuynh hướng phản chiếu “từ dưới lên” cho những phản ứng bi
mẫn với nổi khổ hiện ra (Porges, Chương15), và nhược điểm sơ sinh (Preston,
2013), cũng như những sự căng thẳng và tương tác giữa những động cơ ân cần chăm
sóc và tự bảo vệ (Brown, Chương 13). Một sự tiếp cận sinh học cũng đã động viên
sự nghiên cứu đang phát triển về những nhân tố di truyền vốn ảnh hưởng lòng bi
mẫn (Saturn, Chương 10).
Tuy nhiên, những câu hỏi vẫn còn. Một câu hỏi là, Con người
trải nghiệm bi mẫn đặc biệt thế nào? Mặc dù nghiên cứu gần đây làm cho rõ ràng
rằng lòng bi mẫn dựa vào những cấu trúc và hệ thống sinh học cổ truyền nhiều thứ
trong đó có chung với những động vật khác, nó cũng cho rằng lòng bi mẫn liên hệ
nhiều hơn những phản ứng cảm xúc vô tư đến nổi khổ đau của kẻ khác. Thí dụ,
khái niệm về nhu cầu chưa được đáp ứng, khác với trạng thái đau buồn của kẻ
khác, được gọi là một tiền đề then chốt của lòng bi mẫn (Batson, Fultz, &
Schoenrade, 1987). Có phải nhận thức về nhu cầu chưa được đáp ứng đòi hỏi một
năng lực để tưởng tượng vấn đề người khác đang cảm giác và thấu hiểu thế nào về
các mục tiêu, xu hướng, và khát vọng của người khác? Nghiên cứu về kinh nghiệm
con người cũng đã cho thấy rằng những biểu hiện nhận thức phức tạp về trách nhiệm
và những quan niệm về sự công bằng đóng một vai trò quan trọng trong vấn đề
lòng bi mẫn được cảm nhận bao nhiêu; vấn đề con người độc đáo thế nào với những
tiến trình này (Farwell & Weiner, 1996)?
Một câu hỏi quan trọng khác là: Lòng bi mẫn được cảm nhận
cho những người không thân thuộc, những người xa lạ không quen biết, và ngay cả
cho những chủng loại khác là như thế nào
và tại sao? Có những lợi thế tiến hóa để mở rộng lòng bi mẫn vượt khỏi con cái
chúng ta, hoặc là có phải sự đáp ứng bi mẫn đến những người không thân thuộc và
xa lạ là một sự khái quát hóa hiện đại quá mức về một hệ thống vốn liên hệ với
sự đáp ứng đến bà con thân thuộc? Những tiến bộ trong thuyết tiến hóa cho rằng
những cá nhân đạt được những lợi ích xứng đáng bằng việc giúp đở người khác qua
sự có đi có lại trực tiếp hay gián tiếp (Axelrod & Hamilton, 1981; Trivers,
1971), và qua việc củng cố chính một nhóm nào đó (Sober & Wilson, 1998). Những
gợi ý này là xu hướng đáp ứng đến nhu cầu trong con cái được xây dựng nên và
sau này áp dụng đến những cá nhân mà với họ người ta có thể tương tác một cách
thường xuyên, những con người mà với họ người ta có một lịch sử, và những con
người vốn là những thành viên trong nhóm (Preston, 2013). Như Davis (Chương 23)
nói đến thì, lòng bi mẫn và sự thấu cảm liên hệ chặc chẽ đến những chức năng
liên hệ. Tuy nhiên, những khái niệm trong nhóm và ngoài nhóm khác biệt từ nền
văn hóa này đến nền văn hóa khác (Markus & Kitayama, 1991), và một số nền
văn hóa đánh giá sự giúp đở những người xa lạ hơn là những nền văn hóa khác làm
(Levine, Norenzayan, & Philbrick, 2001). Xa hơn nữa, những khái niệm về
công bằng và trừng phạt bất công (Henrich & Henrich, 2014), cũng như vai
trò của cảm xúc trong việc thúc đẩy hành vi, khác biệt một cách đáng kể xuyên
qua những nền văn hóa. Như Joan Chiao đề cập (Chương 12), những tiến bộ lý thuyết
thừa nhận văn hóa như có thể so sánh đến sự di truyền gien trên sự ảnh hưởng của
nó trong sự tiến hóa tâm lý và thái độ con người (Henrich & Henrich, 2007).
Như chúng tôi thảo luận trong một phần sau, nghiên cứu chỉ mới bắt đầu thẩm tra
những cung cách mà trong đó những tiêu chuẩn văn hóa ảnh hưởng kinh nghiệm và
biểu hiện bi mẫn của chúng ta.
SINH HỌC CỦA LÒNG
BI MẪN LÀ GÌ?
Việc nghiên cứu sinh học của lòng bi mẫn liên hệ đến việc
tìm kiếm những dấu vết, những mô thức của hành vi, hay một hồ sơ sinh học bao
quát vốn tiên đoán, lèo lái, hay tiềm tàng lòng bi mẫn. Sự tiếp cận sinh học
này nghiên cứu lòng bi mẫn như một động lực cốt lõi, một kinh nghiệm cảm xúc vô
hình, và như một khuynh hướng tổng quát hơn, và những mục tiêu để tập trung chứng
cứ mà thân thể con người đi đến được trang bị để kinh nghiệm và ứng xử phù hợp với
lòng bi mẫn. Một mục tiêu xa hơn cho nhiều nhà nghiên cứu, đặc biệt những người
vốn thẩm tra sự rèn luyện bi mẫn, là để thấu hiểu có phải việc tham gia vào những
hệ thống sinh học đã phối hợp với lòng bi mẫn cũng mang lại lợi ích có thể đo
lường được về sức khỏe và hạnh phúc. Tiếp theo, chúng tôi khám phá một số phát
hiện đáng chú ý và những câu hỏi còn lại.
NHỮNG TIỀN ĐỀ VÀ
NHỮNG ĐIỀU TIẾT CỦA LÒNG BI MẪN LÀ GÌ?
Phù hợp với những tường thuật tiến hóa vốn gợi ý rằng
lòng bi mẫn phát triển cho sự chăm sóc con cái, nghiên cứu đã xác định khổ đau
và nhu cầu chưa được đáp ứng như những tiền đề then chốt của lòng bi mẫn. Đặc
biệt, nghiên cứu về các vấn đề của “con người và không phải con người” với sự
ló dạng của khổ đau, thương tổn, và sự trì hoản phát triển sinh lý như những
kích thích lòng bi mẫn từ dưới lên vốn xuất hiện là điều gì đó linh hoạt và vô
tư. Thêm nữa, nghiên cứu tóm tắt trong quyển sách này đã bắt đầu khám phá những
sự điều tiết theo ngữ cảnh vốn điều chỉnh tăng hoặc giảm, hay ngay cả ngăn chặn
lòng bi mẫn (Gilbert và Mascaro, Chương 29). Kế thừa một số kết quả hành vi của
lòng bi mẫn là khả năng của việc sử dụng những nguồn lực và phơi bày tự thân
trước những hoàn cảnh đe dọa và nguy hiếm. Kinh nghiệm của bi mẫn, hóa ra, là
có thể được điều chỉnh bởi “sự phân tích lợi ích chi phí” trong một hoàn cảnh
nào đó (Poulin, Chương 26). Phù hợp với luận lý này, nghiên cứu chỉ ra những
nhân tố vốn ảnh hưởng lòng bi mẫn, kể cả sự tương đồng và gần gũi đến người đau
khổ (Condon và DeSteno, Chương 22), các cảm nhận về năng lực và hiệu quả (Caprara,
Vittorio, & Eisenberg, 2012), những thẩm định và đạo đức và công bằng (Weng,
Schuyler và Davidson, Chương 11). Trong một thí dụ đặc biệt, công việc thẩm
nghiệm về “sự sụp đổ của lòng bi mẫn” gợi ý rằng những người “điều tiết đi xuống
chiến lược” những cảm giác của họ về lòng bi mẫn khi họ thấy việc giúp đở như
ít nhiều tốn kém cho bản thân (Cameron, Chương 20). Không biết việc điều tiết
đi xuống này có giải quyết được những cảm xúc không mong muốn gắn liền với việc mất mát các nguồn lực dự
tính trước qua việc giúp đở, đến những cảm xúc tiên liệu không thỏa đáng về việc
không thể giúp đở, đến cả hai, hoặc đến điều gì khác hoàn toàn không.
Nhìn chung, điều gì mà những cuộc nghiên cứu này để ngỏ?
Thứ nhất, những cơ chế mà qua đó những sự điều tiết của lòng bi mẫn vận hành là
không rõ ràng. Thí dụ, tại sao những điểm tương đồng và gần gũi khác lại gợi ra
nhiều bi mẫn hơn? Một khả năng là ảnh hưởng càng gần gũi và tương đồng thì những
khía cạnh của sự thấu cảm càng linh hoạt hơn (Cheng, Chen, Lin, Chou, &
Decety, 2010), việc gia tăng sức mạnh của sự cảm giác “xúc động” bởi khổ đau
(có nghĩa là, sự thấu cảm tình cảm), và vì vậy cũng gia tăng động lực đối với
lòng bi mẫn. Một khả năng khác là chúng ta nghĩ rằng lợi ích của những người đó
thì tương đồng và gần gũi với chúng ta thì đáng giá hơn để đầu tư hơn, là điều
hóa ra thúc đẩy thành phần động lực ân cần chăm sóc của lòng bi mẫn (Weisz và
Zaki, Chương 16).
Thứ hai, một nghiên cứu nào đó về những điều tiết của
lòng bi mẫn là phản trực giác. Thí dụ, nghiên cứu cho thấy rằng lòng bi mẫn thì
nhạy cảm tới một tầng lớp xã hội riêng nào đó. Một cách hợp lý, người ta có thể
dự đoán rằng, với quyền thâm nhập lớn hơn với các tài nguyên, thì một người với
nhiều khả năng hơn để giúp đở những người khác dễ dàng hơn với kinh nghiệm bi mẫn,
vì một người như vậy có thể giúp đở người khác ở một sự tiêu phí tương đối nhỏ
hơn. Tuy nhiên, nghiên cứu tổng kết bởi Piff và Moskowitz (Chương 24) cho thấy
sự trái ngược, thấy rằng những tầng lớp xã hội thấp hơn (ít các tài nguyên hơn)
được dự đoán là nhạy cảm hơn với những nổi khổ và nhu cầu của người khác, và bi
mẫn hơn. Nhóm của Piff liên hệ những khám phá này tới một phản ứng mở rộng – và
– xây dựng đến sự căng thẳng (Fredrickson, 2004), trong ấy người ta tìm cách để
xây dựng những mối hợp tác và quan hệ khi đối mặt với căng thẳng hơn là đấu
tranh hay bỏ chạy. Vì vậy, những vấn đề tồn tại về khi nào và tại sao những chiến
lược hợp tác mở rộng và xây dựng được liên hệ hay phổ biến đối với những chiến
lược lẫn tránh hay tự bảo vệ trong việc hình thành những phản ứng với nhận thức
khổ đau.
CÓ MỘT HỒ SƠ SINH
HỌC CỦA BI MẪN KHÔNG?
Nghiên cứu sinh học cho thấy rằng những kinh nghiệm của bi
mẫn liên hệ đến những dấu hiệu kích thích sinh lý và nét nổi bật có thể lượng định
cùng với một xu hướng tự điều chỉnh thông qua nhận định mới, là những thứ cùng
nhau mở ra cung cách cho những hệ thống hoạt động vốn thúc đẩy sự thân thiện và
ân cần. Những nghiên cứu về thần kinh tự động đáp ứng đến những tín hiệu âm
thanh của khổ đau cho thấy rằng khu vực thùy não phía trước báo hiệu phản ứng nội
tạng lớn hơn trong những người có lòng bi mẫn cao độ (Lutz et al., 2008; Lutz,
Greischar, Rawlings, Ricard, & Davidson, 2004; Lutz, Greischar, Perlman,
& Davidson, 2009). Sự gia tăng lòng bi mẫn qua rèn luyện đã được chứng minh
để tiên đoán sự hoạt hóa mạnh mẽ hơn của hạch hạnh nhân (tín hiệu “cảnh báo” của
não bộ) trong việc phản ứng đến những hình tượng mà lòng bi mẫn gợi ra (Desbordes
et al., 2012). Thùy não phía trước và hạch hạnh nhân được phối hợp một cách đáng
tin cậy với những thay đổi cảm giác vô tình trong thân thể (thí dụ, nhịp tim
nhanh hoặc buồn nôn) và chuyển sự chú ý đến điều gì đó quan trọng – những cảm
giác trong cơ thể và tâm thức, ngay lúc thấy lần đầu, có thể cảm thấy tương tự
đến sự đe dọa hay đau khổ cá nhân – và vốn, không được kiểm soát, có thể tăng
trưởng nhanh thành sự đau khổ cá nhân. Tuy vậy, chiều kích nhận định lại của
lòng bi mẫn, xuất hiện bảo vệ quỹ đạo đau khổ cá nhân, như được Helen Weng đề
xuất, điều này cho thấy rằng sự liên kết của những vùng vỏ não phía trước vốn
điều tiết hạ sự đau khổ đối với những đe dọa hay đánh mất sự gia tăng sau sự
rèn luyện bi mẫn (Weng et al., 2013). Liên quan tới điều này, nhóm của Tania
Singer đã mô tả sơ lược một mạng lưới đặc biệt trong não bộ cho lòng bi mẫn, những
mạch chủ yếu giữa ‘vùng của một nhóm tế bào nằm gần giữa não (VTA)’/ hạt nhân
trung gian rất giàu tế bào thần kinh dopamine (Substantia Nigra) và vùng trung
gian vỏ não phía trước (medial Orbital Frontal Cortex), vốn được củng cố đặc biệt
bởi những đề mục rèn luyện bi mẫn (xem Chương 19).
Figure 2 a/- VTA
(ventral tegmental area) b/- Substantia Nigrae c/- Medial orbital frontal cortex
Những nghiên cứu xa hơn về những gì xảy ra trong cơ thể
trong lúc bi mẫn - hoạt động - cho thấy rằng một sự đóng góp toàn bộ lớn hơn từ
nhánh thần kinh đối giao cảm của hệ thống thần kinh tự động (ANS), cả ở mức độ
phản ứng nhất thời (giảm nhịp tim, mức độ dẫn điện của da thấp hơn) và các mức
độ làm mạnh khỏe (rối loạn nhịp xoang hô hấp), được phối hợp với lòng bi mẫn rộng
lớn hơn (Eisenberg & Fabes, 1991; Stellar, Cohen, Oveis, & Keltner,
2015). Như được báo hiệu bởi hoạt động hành vi trước đây, lòng bi mẫn xuất hiện
một cách sinh học ngẫu nhiên trên trên sự chuyển hướng sớm sủa từ cảm giác “xúc
động” bởi khổ đau (thí dụ, sự thấu cảm tình cảm) đối với một trạng thái quan
tâm đến người khác, và sự thúc đẩy để giải thoát nổi khổ đau của họ. Lối mòn
luân phiên của nổi khổ đau cá nhân, trái lại, liên đới với hệ thống thần kinh
thông cảm bền bỉ (SNS[3])
và sự kích hoạt trục tuyến yên dưới đồi bộ não (HPA[4]),
giảm tác động hệ thống thần kinh đối giao cảm (PNS[5]),
và sự định rõ nguồn cội của các tiến trình tinh thần đối với những động lực và
hành vi tự bảo vệ. Những sự quán chiếu này gợi lên một vấn đề then chốt được
nêu ra trước đây – phạm vi mà lòng bi mẫn có thể được xem như kinh nghiệm chủ
quan tiêu cực (tín hiệu giống như mối đe dọa), và cũng là kinh nghiệm chủ quan
tích cực (định hướng thân thiện, ân cần), và gợi ý rằng một cách sinh học, đó
là một công thức phức tạp cho cả hai.
Một vai trò của hệ thống thần kinh đối giao cảm (PNS) lớn
hơn trong phạm vi của việc đáp ứng đến nổi khổ đau của người khác, trong khi việc
giảm thiểu những thôi thúc tự bảo vệ tập trung, cũng được cho là để thúc đẩy một
loạt chức năng thân thiện và liên kết xã hội suốt khắp thân thể xuyên qua những
lối mòn bị ảnh hưởng bởi thần kinh phế vị (vagus), như được chứng minh bởi công
trình di sản là Thuyết PolyVagal[6]
khởi đầu bởi Steve Porge (Chương 15). Trong não bộ, Stephanie Brown và Michael
Brown (Chương 13) đưa ra lý thuyết rằng sự thống trị của hệ thống thần kinh đối
giao cảm (PNS) cho phép các mạch thần kinh hạch trung thất vùng dưới đồi được
nuôi dưỡng bởi cha mẹ, cũng như động cơ xã hội và ân cần phổ quát đi đến hiện hữu
khi người ta chạm trán với nổi khổ đau của kẻ khác. Những mạng lưới ân cần chăm
sóc này, cũng được hồ sơ hóa một cách cẩn thận bởi Swain và Ho (Chương 6), cho
thấy sự kích thích gia tăng trong những người đáp ứng một cách bi mẫn đến những
hình tượng miêu tả khổ đau (Kim et al., 2009; Simon-Thomas et al., 2012).
Những thẩm định và quy kết theo ngữ cảnh vốn ảnh hưởng
lòng bi mẫn có lẻ được phân loại tối thiểu về mặt tâm lý hay được thấu hiểu về
mặt sinh học; tuy thế, một số khám phá từ khoa học thần kinh cung ứng một sự thấu
hiểu hứa hẹn bên trong sự kiện. Thí dụ, các nghiên cứu đáng tin cậy liên hệ mặt
lưng vỏ não trước trán trong sự tự điều chỉnh (Gross, 2002; Ochsner et al.,
2004), một sự điều hành được biết đến của lòng bi mẫn. Vỏ não giữa được cho là
có liên quan đến tư duy đánh giá bản thân và xã hội (Whitfield-Gabrieli et al.,
2011), những tiến trình trùng lấp về mặt nhận thức với hoạt động đánh giá.
Tương tự thế, ngã ba thái dương báo cáo ủng hộ quan điểm của người khác (Saxe
& Wexler, 2005), được nghĩ là then chốt đối với bi mẫn. Tuy vậy, những bố
trí đặc thù của việc kích thích hay nối kết với những sự đánh giá vốn nuôi dưỡng
lòng bi mẫn (thí dụ, tự thân: không bị đe dọa, có thể giúp đở; người khác:
tương tự với tôi, xứng đáng/đạo đức) đã không được chỉ rõ. Thí dụ, một nguyên
nhân từ thiện đã được gắn liền với mật độ kết cấu lớn hơn của các tế bào trong
ngã ba thái dương (Morishima, Schunk, Bruhin, Ruff, & Fehr, 2012), vốn gợi
ý rằng năng lực ước tính thần kinh sinh học mạnh hơn cho việc tiếp lấy nhận thức
tăng cường lòng vị tha. Tuy thế, chỉ kết quả này thôi phơi bày một mô thức đặc
thù của sự kích thích trong ngã ba thái dương hay trong sự nối kết với những
khu vực khác vốn hổ trợ những loại thẩm định xã hội đặc thù (Thí dụ, việc thấy
nhận thức của người khác qua mắt kính của sự tin tưởng, đạo đức) vốn được phối
hợp với lòng bi mẫn. Công trình tương lai phối hợp sự thiết kế nghiên cứu nhận
thức cẩn thận, nghiêm ngặt với những phương pháp thần kinh phức tạp tinh vi sẽ
giúp cho sự thấu hiểu của chúng ta về những tiến trình sinh học vốn tiềm tàng sự
phối hợp độc đáo đặc thù của những sự thẩm định ảnh hưởng lòng bi mẫn.
Trong một phân tích tóm tắt, Dacher Keltner thừa nhận một
khung bao quát cho hành vi xã hội, trong đó lòng bi mẫn có thể được xem như chất
xúc tác nguyên mẫu (Keltner et al., 2014). Khung Đánh Giá, Giá Trị và Cảm Xúc (SAVE)
của Keltner[7]
bao hàm ba hệ thống sinh học quan trọng:
(1) hệ
thống hài hòa serotonergic (the serotonergic attunement system)
(2) mạng
xã hội oxytocin (the oxytocin social network)
(3) hệ
thống khen thưởng dopamine trong hành vi xã hội (the dopamine reward system in
prosocial behavior), và có lẽ là những cảm xúc thúc đẩy nó.
Khung hoạt động này làm nổi bật vai trò được biết rõ của
serotonin trong những trạng thái điều chỉnh của băn khoăn và rất khó chịu (Caspi,
Hariri, Holmes, Uher, & Moffitt, 2010); chúng tôi diễn tả sự tự điều chỉnh
như chìa khóa để vượt qua nổi đau buồn cá nhân trong sự đáp ứng đến khổ đau của
những người khác. Sarina Saturn (Chương 10) diễn tả khám phá của bà về sự chính
xác lớn hơn của nhận thức cảm xúc trong những con người sở hữu tính đa hình GG
của gen vận chuyển oxytocin rs53576. Dữ kiện của bà cho thấy rằng sự chú ý và
thấu hiểu những biểu hiện những dân tộc khác và cảm nhận bi mẫn của đối với những
người buồn khổ hay đớn đau, đến một cách dễ dàng hơn đối với một số người này
hơn là những người khác (Rodrigues et al., 2009). Bằng chứng mạnh mẽ rằng việc
giúp đở là niềm vui bẩm sinh Harbaugh, Mayr, & Burghart, 2007; Inagaki
& Eisenberger, 2012) cũng ủng hộ Khung Đánh Giá, Giá Trị và Cảm Xúc (SAVE).
Đặc biệt đối với lòng bi mẫn, các nghiên cứu đã cho thấy rằng việc trở nên bi mẫn
hơn qua việc rèn luyện bi mẫn hướng đến một sự hứa hẹn lớn hơn của những mạch thần kinh khen thưởng
trong thời gian bi mẫn (Klimecki & Singer, Chapter 9 in this volume). Tín
hiệu khen thưởng – trong thời gian – bi mẫn được cho là phản ánh những cảm giác
hoan hỉ bẩm sinh của tình cảm và sự nối kết, cũng như sự giải thoát được chia sẻ
dự đoán như một kết quả của sự hổ trợ nào đó (Klimecki, Leiberg, Lamm, &
Singer, 2012).
Tóm lại, có một lãnh vực đa dạng và đầy cảm hứng của khoa
học sinh học được cam kết để khám phá những hệ thống liên hệ trong lòng bi mẫn.
Nhiều nhà nghiên cứu thẩm tra những nền móng sinh học của lòng bi mẫn cũng đang
khám phá có phải bi mẫn hơn cho phép những thuận lợi có thể lượng định được về
những số liệu lệ thuộc trong sức khỏe và hạnh phúc hay không. Công trình tổng hợp
những khám phá đầy hứa hẹn này thành sự tường thuật thống nhất, mạch lạc vẫn là
một việc làm đang tiến hành, và chúng tôi hy vọng quyển sách này sẽ cung cấp những
dữ liệu hữu ích đối với mục tiêu này.
CÓ PHẢI BI MẪN LÀ
PHỔ QUÁT
Nghiên cứu cũng đã bắt đầu thẩm nghiệm vai trò của văn
hóa trong bi mẫn. Giống như những lãnh vực khác trong nghiên cứu bi mẫn, những
khám phá trong lãnh vực này không kể về một câu chuyện đơn giản. Những không
gian văn hóa khác nhau đã được liên hệ với bi mẫn và hành vi xã hội. Chủ nghĩa
tập thể đã được liên hệ một cách tích cực đến những kinh nghiệm của lòng bi mẫn
và sự thông cảm (Dalsky, Gohm, Noguchi, & Shiomura, 2008; Kitayama,
Mesquita, & Karasawa, 2006), nhưng nghiên cứu cũng cho rằng những cá nhân đến
từ những nền văn hóa Á châu có thể đáp ứng ít thấu cảm hơn và có lẽ cảm thấy ít bi mẫn hơn trong việc
đáp ứng đến nổi khổ đau của kẻ khác (Atkins, Uskul, & Cooper, 2016;
Cassels, Chan, & Chung, 2010). Nghiên cứu khác đã cho thấy rằng những nền
văn hóa quý chuộng sự thông cảm (simpatia: mối quan tâm về cảm xúc xã hội với hạnh
phúc của người khác) biểu lộ hành vi xã hội hơn cho những thành viên ngoài nhóm
(Levine et al., 2001), trong khi những nền văn hóa coi trọng gắn kết thì biểu lộ
ít thái độ giúp đở cho người xa lạ hơn (Knafo, Schwartz, & Levine, 2009).
Chiao (chương 12) cho rằng không gian văn hóa khép kín – mơ hồ cũng có thể đóng
góp đến những phản ứng xã hội dối với sai lầm đạo đức và xã hội, vì vậy sự ảnh
hưởng phạm trù của lòng bi mẫn. Cuối cùng, Zarins và Konrath (Chương 25) trình
bày một tổng kết thú vị đến những thay đổi trong những đặc điểm và thái độ
trong định hướng xã hội và định hướng khác theo thời gian ở Hoa Kỳ và nhắc nhở
chúng ta rằng những khác biệt xã hội có
thể được thẩm tra theo lịch sử cũng như địa phương. Nghiên cứu tương lai sẽ cần
thẩm tra có phải và vấn đề những yếu tố văn hóa này tương tác như thể nào để ảnh
hưởng đến lòng bi mẫn.
Một câu hỏi then chốt trong tài liệu rộng hơn về cảm xúc
tập trung với vấn đề có phải văn hóa có ảnh hưởng đến kinh nghiệm hay biểu lộ của
cảm xúc hay không, và điều này cũng có thể được áp dụng tới lòng bi mẫn. Koopmann-Holm
và Tsai (Chương 21) duyệt lại nghiên cứu cho thấy rằng những giá trị văn hóa
đóng góp đến những biểu lộ của lòng bi mẫn. Cần nhiều công trình nữa để thấu hiểu
sự tác động của các giá trị văn hóa về vấn đề khi nào lòng bi mẫn được cảm nhận,
vấn đề nó được cảm nhận một cách mạnh mẽ như thế nào, và vấn đề lòng bi mẫn được
biểu lộ như thế nào và có biểu lộ được. Thêm nữa, công việc có thể bắt đầu để
khảo sát vấn đề những chiều kích văn hóa
liên hệ đến tiền thân, tiền nhiệm và những thành phần khác nhau của lòng bi mẫn,
chẳng hạn như sự thấu cảm chính xác, sự tự điều chỉnh, những sự đánh giá, hay động
cơ ân cần chăm sóc.
CHÚNG TA CÓ THỂ
RÈN LUYỆN LÒNG BI MẪN ĐƯỢC KHÔNG?
Có thể chuyển cường độ (sự mạnh mẽ), phạm trù (lãnh vực),
hay xu hướng tổng thể (tần số) để cảm nhận lòng bi mẫn không? Những hành giả của
2,500 năm Phật giáo thực hành cho rằng, tự xem xét nội tâm, vâng, đúng vậy. Những
câu chuyện về việc chuyển hóa từ các vai trò đối kháng đến anh hùng trong cộng
đồng như được chi tiết trong công trình Dự Án Quan Niệm Anh Hùng của Zimbardo[8]
(Zimbardo, Seppala, và Franco, Chương 34) cũng cho là như vậy, vâng. Bằng chứng
sinh học gợi ý rằng lòng bi mẫn dựa trên những hệ thống sinh học đa dạng vốn có
những quỹ đạo phát triển độc đáo và linh động suốt đời cũng cho là có, vâng. Từ
chương trình Rèn Luyện Trau Dồi Lòng Từ Bi (CCT[9])
của Đại Học Stanford (Goldin và Jazaieri, Chapter 18) đến dự án ReSource (Klimecki
và Singer, Chapter 9) ở Leipzig, thì đang có một sự quan tâm trong việc thấu hiểu
năng lực, và tác động có thể lượng định, để trở nên bi mẫn hơn qua rèn luyện.
Những đội ngũ nghiên cứu rèn luyện bi mẫn thường hợp tác
với những chuyên gia điển hình của kinh điển về lòng bi mẫn từ truyền thống Phật
giáo (Jinpa, 2015) cho những hướng dẫn về quan điểm và thực tế (Desbordes &
Negi, 2013). Brooke Dodson-Lavelle (Chapter 2) diễn tả sự ảnh hưởng của ba truyền
thống Phật giáo trong việc khái niệm hóa lòng bi mẫn và sự phát triển những
chương trình rèn luyện bi mẫn thế tục, đương đại. Như chúng tôi thảo luận sau
này, những nhận thức Phật giáo này một cách phổ quát hình thành những chương
trình được phát triển để rèn luyện lòng bi mẫn (Chapters 11, 18, và 17[10])
tự bi mẫn (Neff và Germer, Chapter 27) cũng như sự tiếp cận giường bệnh để truyền
lòng bi mẫn vào trong những phạm trù chửa bệnh
(Gilbert & Mascaro, Chapter 29).
Vài đội ngũ đã phát hành những dữ liệu tuyệt vời về vấn đề
việc rèn luyện bi mẫn tác động như thế nào đến những việc đo lường về chức năng
vật lý, tri giác, cảm xúc và xã hội. Những nhà nghiên cứu từ Đại Học Emory, làm
việc chặc chẽ với Geshe Lobsang Negi, đã tạo và đánh giá tác động của Khóa Rèn
Luyện Căn Bản Tri Giác của Lòng Từ Bi trong tám tuần (CBCT[11]),
được diễn tả bởi ba chuyên gia Jennifer Mascaro, Lobsang Negi và Charles Raison
(Chapter 19). Việc tập trung vào các dấu ấn sinh học của sự căng thẳng, nhóm
Emory cho thấy sự rèn luyện tri giác bi mẫn (CBCT) đã dẫn đến phản ứng ít lo lắng
hơn và phục hồi sớm hơn từ một yếu tố gây căng thẳng dự đoán, và trong một
nghiên cứu khác, CBCT đã dẫn đến một hồ sơ miễn dịch khỏe mạnh hơn ở những
thanh thiếu niên có hoàn cảnh khó khăn sống trong hệ thống nuôi dưỡng ở Georgia
(Pace et al., 2009; Pace et al., 2013; Reddy et al., 2013). Tương tự, như được
mô tả bởi Goldin và Jazaieri (Chương 18 trong tập này) việc tham gia chương
trình CCT tám tuần của Stanford, có liên quan đến việc tăng cường lòng bi mẫn
và tự bi mẫn, một hồ sơ lành mạnh hơn về điều tiết cảm xúc, và tăng cường một số
điểm mạnh tâm lý khác (Jazaieri et al., 2013; Jazaieri et al., 2014). Ngoài ra,
một nhóm hợp tác từ Yale, Northwestern và Harvard đã báo cáo sự nhạy cảm thần
kinh tăng lên (tức là, sự báo hiệu nổi bật của hạch hạnh nhân (amygdala)) cho
những người khác đau khổ — vốn đi kèm với
một khả năng của thái độ giúp đỡ nhiều hơn sau một chương trình rèn luyện bi mẫn
kéo dài tám tuần (Condon, Desbordes, Miller, & DeSteno, 2013; Desbordes et
al., 2012).
Việc làm nổi bật một câu hỏi quan trọng trong không gian
đào tạo lòng trắc ẩn, “liều lượng tối ưu là gì?” hiệu ứng phù hợp cũng đã được
báo cáo cho các chương trình ngắn hơn, cũng như dài hơn. Báo cáo về hành vi
giúp đỡ tốn kém hơn (Leiberg, Klimecki, & Singer, 2011) và kích thích trong
các mạch tưởng thưởng của não bộ đã được báo cáo sau chưa đầy một tuần rèn luyện
bi mẫn (Klimecki et al., 2012). (Chương 11) Sự phát hiện tự điều chỉnh tăng cường
của Weng cũng liên quan đến sự đào tạo rất ngắn gọn. Ở một thái cực khác,
Nghiên cứu thiền chỉ (Shamatha) do Clifford Saron và Alan Wallace đứng đầu đã
kiểm tra hiệu quả bao gồm một cuộc tu dưỡng tâm linh tập trung ba tháng, cùng với
các bài tập quán chiếu và các thực hành khác, được tổ chức để trau dồi và tăng
cường lòng bi mẫn. Sự tham gia tu tập thiền chỉ (Shamatha) có liên quan đến sự
lão hóa lành mạnh hơn như được chỉ rõ bởi chiều dài telomere[12]
của huyết tương, sự biểu hiện của khuôn mặt ít từ chối / chán ghét để đáp ứng với
các cảnh phim chiến tranh không bị kiểm duyệt, và “chức năng cảm xúc xã hội” thích
nghi hơn - một thói quen tùy chỉnh được tính toán từ các biện pháp tự báo cáo về
các cấu trúc tâm lý xã hội như sự gắn bó an toàn và sự thấu cảm (Jacobs et
al.,, 2011; Rosenberg et al.,, 2015; Sahdra et al., 2011). Tác phẩm này được
Skwara, King và Saron trình bày chi tiết (Chương 17).
Một cách tiếp cận khác để rèn luyện lòng bi mẫn là tập
trung vào việc thay đổi cách mọi người nhìn, nghĩ và cảm nhận về bản thân họ. Rút
ra từ các chủ đề trong các truyền thống Phật giáo, Kristin Neff đã đặt ra cấu
trúc của lòng tự bi mẫn, công bố
thang đo lòng tự bi mẫn và phát triển một chương trình rèn luyện Tự Từ Bi Chánh Niệm (MSC) kéo dài tám tuần.
Chương trình rèn luyện Tự Từ Bi Chánh Niệm
(MSC) nhằm mục đích giúp mọi người điều chỉnh nỗi đớn đau và khổ sở của
chính họ và áp dụng lập trường nhân văn, tự an ủi hơn (Neff, Kirkpatrick, &
Rude, 2007). Neff và Germer (Chương 27) mô tả công việc cho thấy rằng chương
trình rèn luyện Tự Từ Bi Chánh Niệm (MSC)
sẽ dẫn đến gia tăng lòng tự bi mẫn, cũng như những lợi ích có thể đo lường được
đối với các số liệu khác về hạnh phúc (Germer & Neff, 2013).
Mặc dù những phát hiện từ nghiên cứu về tác dụng của rèn
luyện bi mẫn là đáng khích lệ, nhưng vẫn còn có điều bí ẩn xung quanh vấn đề khía
cạnh nào là chính xác của chương trình rèn luyện nhiều phương diện (Leiberg et
al., 2011; Klimecki et al., 2012; Condon et al., 2013; Desbordes et al., 2012)
là có ảnh hưởng nhất (ví dụ: chánh niệm? nhận thức cảm xúc / trí thông minh? xu
hướng thẩm định? niềm tin và kỳ vọng xã hội?) và cho những người mà họ đại diện
để làm việc tốt nhất. Chúng tôi cũng không biết liệu có một trình tự hoặc số lượng
đào tạo tối ưu hay không, có phải thật là quan trọng để rèn luyện lòng trắc ẩn
trong các nhóm xã hội tương tác hay không, một giáo viên cho việc rèn luyện bi
mẫn cần phải có phẩm chất như thế nào, hoặc có phải một giáo viên sống thậm chí
là cần thiết. Như được đề xuất trong các nghiên cứu về sự đa dạng của các thực
hành nhằm tăng cường hạnh phúc, việc rèn luyện bi mẫn có thể tự nó giúp đở theo
các chế độ cụ thể phù hợp với những đặc điểm cá nhân, văn hóa và bối cảnh
(Layous, Lee, Choi, & Lyubomirsky, 2013; Lyubomirsky & Layous, 2013).
ÁP DỤNG LÒNG BI MẪN
Khát vọng chính của khoa học là thực hiện những khám phá
có thể áp dụng cho các bố trí trong thế giới thực để cải thiện, hoặc ít nhất là
giải quyết chính xác hơn các nhu cầu của cuộc sống hàng ngày. Sự chấp nhận văn
hóa rộng rãi đối với các thực hành tự phản chiếu, tập trung vào lòng bi mẫn
đang phát triển ở nhiều nơi trên thế giới – hãy nghĩ về yoga và chánh niệm. Như
đã lưu ý trong suốt chương này, bằng chứng từ nghiên cứu mở rộng cho thấy rằng
lòng bi mẫn dự đoán sức khỏe, hạnh phúc và chức năng xã hội được cải thiện, và
những hiểu biết này được thấm vào các cuộc đối thoại phổ biến thông qua việc
tăng cường truy cập và chia sẻ phương tiện truyền thông xã hội. Liên quan đến,
một số chương trong tập sách này tìm hiểu sự hiện diện, tính linh hoạt và tác động
có lợi của lòng bi mẫn ở các cấp độ cấu tạo, tổ chức.
Một trong những lĩnh vực đầu tiên xuất hiện trong tâm tư suy
nghĩ về lòng trắc ẩn là chăm sóc sức khỏe. Những người cung cấp dịch vụ chăm
sóc sức khỏe cho người khác phải đối mặt với sự tập trung vể sự đau khổ hàng
ngày nhiều hơn hết, và các phương pháp để quản lý điều này đã không được hệ thống.
Một loạt các bài viết quan trọng về “sự mệt mỏi của lòng bi mẫn” (xem
Figley và Figley, Chương 28) đề xuất rằng việc trở thành một nhà cung cấp dịch
vụ chăm sóc sức khỏe vốn đã làm cạn kiệt khả năng bi mẫn của một người, và
trong một số xu hướng, đã củng cố một nền văn hóa xa cách rõ ràng hoặc đàn áp
lòng bi mẫn. Tuy nhiên, tư tưởng Phật giáo cho thấy lòng bi mẫn là không biết
mõi mệt - một quan điểm mà Singer cũng chia sẻ trong một bài báo về việc đổi
thương hiệu cho “lòng bi mẫn mệt mỏi” như “sự mệt mõi của sự thấu cảm khổ đau”
(Klimecki & Singer, 2011). Sue Shea và Christos Lionis xem xét vấn đề này
và nhấn mạnh sự hứa hẹn về bối cảnh chăm sóc sức khỏe bi mẫn hơn (Chương 32
trong tập này).
Đức Đạt Lai Lạt Ma, lãnh đạo của Phật giáo Tây Tạng, và một
người đồng minh bất ngờ nhưng tương đối nổi tiếng, Lady Gaga, thường xuyên ủng
hộ sự bi mẫn lớn hơn trong các môi trường giáo dục. Trẻ em, theo quan điểm của
họ, là hứa hẹn tuyệt vời trong việc thay đổi mức độ bi mẫn rộng lớn hơn trên thế
giới, và các lớp học là một nơi lý tưởng để bắt đầu. Nhiều chuyên gia giáo dục
chia sẻ quan điểm này. Lavelle, Flook và Gharemani (Chương 33 trong tập này) liệt
kê sự xuất hiện của phong trào này và những lợi thế mà các môi trường giáo dục bi
mẫn hơn được hưởng.
Một số chương cũng tìm hiểu vai trò của lòng bi mẫn trong
giới lãnh đạo và nơi làm việc. Làm thế nào để lòng bi mẫn trong dịch vụ ảnh hưởng
đến nơi làm việc, hoặc sự năng động của hiệu suất và doanh thu của nhân viên,
hoặc điểm mấu chốt? Cameron (Chương 30) khám phá những cung cách khác nhau về một
tổ chức bi mẫn, từ chính sách và dịch vụ toàn công ty đến sự hỗ trợ tập thể của
các đồng nghiệp, và lập luận rằng càng nhiều càng tốt. Worline và Dutton
(Chương 31) phác thảo một quy trình để xây dựng các tổ chức với lòng bi mẫn,
trong khi Martin và Heineberg (Chương 35) thảo luận về các phẩm chất và tác dụng
thỏa đáng mọi bên liên hệ (winwin) về lòng bi mẫn đối với mối quan hệ hiệp đồng
giữa những người trẻ tuổi và các chuyên gia kinh nghiệm lão luyện hơn.
Với những suy nghĩ tổng quát hơn về khả năng bi mẫn tiềm tàng,
điều tra viên chính của Nhà tù Thực Nghiệm Stanford nổi tiếng Phil Zimbardo
(Chương 34) đưa ra những suy nghĩ về cách thúc đẩy lòng bi mẫn đối với các mục
tiêu và hành vi cao thượng hơn như thế nào – giải cứu con người và cứu hộ thế
giới. Mặc dù khám phá nhiều hơn trong tự nhiên, những tác phẩm đầu tiên này sẽ
truyền cảm hứng cho hướng nghiên cứu trong tương lai nhằm đạt được một nền tảng
kiến thức đồng thuận về bản chất và lợi ích tiềm năng của lòng bi mẫn.
Tóm lại, tập sách hiện tại đại diện cho tình trạng gần
như hiện tại của khoa học bi mẫn – một
lĩnh vực hứa hẹn đạt được sự hiểu biết cả của khoa học cơ bản về kinh nghiệm của
con người và trong các ứng dụng của công việc đó để cải thiện loài người và thế
giới xung quanh chúng ta. Cách tiếp cận bi mẫn được trình bày ở đây tích hợp
các yếu tố sinh học và xã hội từ các chuyên gia hàng đầu trên toàn thế giới, và
do đó cung cấp một nền tảng trí tuệ sôi động, cũng như thực tế, từ đó tiến lên.
Thật vậy, có rất nhiều câu hỏi còn lại và những cơ hội đầy hứa hẹn để thúc đẩy
khoa học về lòng bi mẫn (Lilius, Kanov, Dutton, Worline, & Maitlis, 2011). Chúng
tôi hy vọng tập sách này đóng vai trò là chất xúc tác cho mọi người, các nhà
khoa học và các chuyên gia từ mọi tầng lớp, để nắm lấy, nuôi dưỡng và thể hiện
khả năng bi mẫn cơ bản của con người, vì lợi ích của thế giới tự nhiên và mọi
cư dân của nó được trường tồn mãi mãi.
*
Trích từ quyển The Oxford Handbook of Compassion Science
Ẩn Tâm Lộ, Wednesday, April 15, 2020/ Nhuận sắc April 19,
2020
[1] (e.g., Interpersonal Reactivity Index, Davis,
1983; Dispositional Positive Affect Scale, Shiota, Keltner, & John, 2006;
Fear of Compassion Scale, Gilbert, McEwan, Matos, & Rivis, 2011;
Compassionate Love Scale, Sprecher & Fehr, 2005; and finally, the soonto-be-published
Multidimensional Compassion Scale developed by Jazaieri, Chapter 18 in this
volume).
[2] An umbrella term
[3] sympathetic nervous system
(SNS)
[4] hypothalamic pituitary
axis (HPA)
[5] parasympathetic nervous
system (PNS)
[6] Lý thuyết Polyvagal là một
lý thuyết đặt ra rằng dây thần kinh Vagus có mối liên hệ với nhau và nhạy cảm với
những ảnh hưởng chảy từ cơ thể đến não.
[7] Keltner’s Sociocultural
Appraisals, Values, and Emotions (SAVE)
[8] Zimbardo’s Heroic
Imagination Project
[9] Stanford University’s
Compassion Cultivation Training (CCT)
[10] Weng, Schuyler, and
Davidson; Goldin and Jazaieri; and Skwara, King, and Saron;
[11] Compassion Based
Cognitive Training
[12] một cấu trúc hợp chất ở
cuối nhiễm sắc thể.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét