Bản Chất Phật

 

Nguyên tác: Buddha-nature
Tác giả: Anam Thubten Rinpoche
Việt dịch: Quảng Cơ
Biên tập: Tuệ Uyển
***

Nhân loại đã và đang trên hành trình tìm kiếm kiến thức về thế giới vật chất xung quanh chúng ta và thế giới nội tâm của chính chúng ta. Một hành trình như vậy không chỉ để biết chúng ta là ai, mà còn là sự thể hiện của dạng trí thông minh độc đáo khiến chúng ta trở thành Loài Người Thông Tuệ (Homo sapiens), những người có vai trò đặc biệt. Điều này không có nghĩa là chúng ta vượt trội hay thông minh hơn trong một hệ thống phân cấp loài nào đó. Mỗi sinh vật đều có vai trò riêng. Và món quà trí tuệ này không đi kèm với giải thưởng. Trên thực tế, nó có thể khiến chúng ta lầm tưởng rằng chúng ta là chủ nhân của vũ trụ và có thể tạo ra chứng cuồng ngông tự đại lấy con người làm trung tâm.

Thông qua nghiên cứu khoa học hiện đại và nhiều thế kỷ phản chiếu triết học, giờ đây chúng ta biết rất nhiều về bản thân mình, chẳng hạn như các khối xây dựng cơ thể, chức năng thần kinh và các khía cạnh khác của bản thể. Sự hiểu biết của chúng ta về bản thân có thể không đầy đủ khi nói đến các sắc thái của bản thể, nhưng chúng ta có thể luôn biết một điều gì đó về bản thân mình ở cấp độ tâm linh và hiện sinh. Nghịch lý có vẻ này thường được cảm nhận trong cuộc sống thường ngày của chúng ta. Ví dụ, bạn có thể không biết có bao nhiêu sợi tóc trên hộp sọ của mình, nhưng ta có thể cảm thấy rằng mình biết một điều gì đó sâu sắc về bản thân, chẳng hạn như thần tính bên trong.

Bên cạnh màu tóc, tính cách và lịch sử cá nhân, còn có bản chất cơ bản của con người chúng ta. Nhân loại đã phát triển đủ loại lý thuyết về điều này từ quan điểm triết học và tôn giáo. Một số lý thuyết này được ghi nhận trong các giáo lý tôn giáo mà những người theo chúng không thể đặt câu hỏi. Người Ấn Độ cổ đại nghĩ rằng có một bản chất của mỗi người chúng ta là vĩnh cửu và duy nhất, mà họ gọi là bản ngã (atman). Điều này đã bị Đức Phật và các nhà tư tưởng Phật giáo bác bỏ trong suốt nhiều thời đại.

Khái niệm của chúng ta về bản chất cơ bản của chính mình là câu trả lời cho chính câu hỏi: “Tôi là ai?” Câu hỏi này đã dẫn đến nhiều câu trả lời khác nhau. Hầu hết trong số chúng đều đưa ra giả thuyết rằng tất cả chúng ta đều là những thực thể riêng biệt xoay quanh điểm tập trung của sự tồn tại của chúng ta, đó là bản ngã cá nhân. Tất cả chúng ta đều đi lại mỗi ngày và tin rằng mỗi người chúng ta là một bản ngã riêng biệt. Tuy nhiên, nếu chúng ta liên tục tìm hiểu về bản thân mình, mà không hài lòng với những câu trả lời dễ dàng hoặc được chấp nhận rộng rãi, chúng ta sẽ biết rằng bản ngã cá nhân không gì hơn là một cấu trúc tinh thần.

Cảm giác có vẻ thật này về một bản ngã cá nhân và tách biệt không tồn tại ở bất kỳ nơi nào khác ngoài phạm vi ý thức. Ý thức của chúng ta có thể tự ảo tưởng mình là một bản ngã tách biệt. Chúng ta có thể nói rằng cảm giác về bản ngã này là một trải nghiệm chủ quan chứ không phải là thực tế.

Vài thập niên trước, việc tuyên bố rằng bản ngã là một ảo tưởng sẽ vấp phải sự phản đối dữ dội và bị nhiều người ở phương Tây coi là chủ nghĩa thần bí nguyên thủy. Tình hình này đã thay đổi đáng kể trong thế giới ngày nay, nhờ khoa học hiện đại, vốn đang ngày càng thân thiện với giáo lý Phật giáo hơn bao giờ hết. Một số công trình khoa học ủng hộ quan điểm cho rằng bản ngã là một ảo tưởng không có cơ sở thật sự cho sự tồn tại của nó.

Điều này có nghĩa là chúng ta không tồn tại hay là một phần của hư vô? Câu trả lời là “KHÔNG” lớn. Ý tưởng về vô ngã có thể dễ dàng bị hiểu lầm là một hình thức của chủ nghĩa hư vô phủ nhận mọi thứ liên quan đến bản thân chúng ta, bao gồm cả bản chất thật sự của chúng ta. Đây là nơi mà học thuyết về bản chất Phật (Phật tính) có thể giúp chúng ta không rơi vào vực thẳm đen tối về bản thể học không có ánh sáng hoặc bất kỳ hình thức cảm hứng nào về cuộc sống của chúng ta.

Thiếu bản chất của một bản ngã cá nhân không có nghĩa là chúng ta không là gì cả hoặc không tồn tại. Chúng ta ở đây, trên thế giới này, với những cảm xúc phong phú của mình, với dòng máu ấm chảy trong huyết quản. Trái tim chúng ta dao động giữa niềm vui và nỗi buồn trước những thăng trầm không thể kiểm soát của cuộc sống. Bản chất thật sự của chúng ta không nên được định nghĩa trong ma trận của phiên bản vị kỷ của bản ngã, mà trong một chiều không gian lớn hơn nhiều và ít mang tính cá nhân hơn vị kỷ.

Khái niệm về bản chất Phật hay tathagatagarbha (Phật tính) là một trong những con đường tốt nhất để đạt được sự hiểu biết về bản chất của chúng ta ở cấp độ sâu hơn. Mặc dù nó không thiết lập bản ngã cá nhân, nhưng nó cứu chúng ta khỏi quan điểm hư vô về bản thân. Đó là ý tưởng rằng bản chất thật sự của mọi chúng sinh là tinh khiết và vô điều kiện. Nó có thể được coi là thiêng liêng nhất, hoặc là Đức Phật chưa sinh.

Phật tính được nói đến trong kinh Đại thừa, và trở thành nền tảng lý thuyết cho Phật giáo Bắc tông, được thực hành rộng rãi ở các nước Đông Á. Nhiều người coi bậc thầy Ấn Độ Vô Trước (Charya Asanga - thế kỷ thứ tư sau Công nguyên) là người ủng hộ quan trọng nhất cho lý thuyết này. Phật tử Tây Tạng thường nghiên cứu tác phẩm của ngài như một giáo lý có thẩm quyền về chủ đề này. Theo thời gian, các trường phái tư tưởng đã xuất hiện liên quan đến cách giải thích của ngài, mặc dù sự khác biệt giữa chúng có thể được coi là hoàn toàn về mặt ngữ nghĩa. Những bất đồng về cách giải thích của ngài đã trở thành nguồn gốc của trò chơi trí tuệ, với những cuộc tranh luận không hồi kết về cách giải thích Phật tính.

Trong thời đại tự ghét bỏ và phi nhân tính hóa lẫn nhau này, khái niệm về bản chất Phật rất cần thiết như một phương thuốc thần thánh có thể chữa lành vết thương trong tâm lý chúng ta do các thế lực vô minh mạnh mẽ gây ra—không biết rằng Đức Phật chưa sinh nằm trong mỗi con người ở tận cốt lõi của bản thể họ.
***


https://www.buddhistdoor.net/features/buddha-nature/