Nguyên tác: Buddhistdoor View—Why Buddhism is Not All About the Search
for Happiness
Tác giả: Buddhistdoor Global
Việt dịch: Quảng Cơ
Biên tập: Tuệ Uyển
***
Vào tháng 1 năm nay, tu sĩ nổi tiếng đáng kính Matthieu Ricard đã được nhiều
phương tiện truyền thông ca ngợi, bao gồm cả các ấn phẩm chính thống như Sự Độc
Lập (The Independent), là "người hạnh phúc nhất thế giới" (mặc dù ông
đã tuyên bố rằng đây là sự phóng đại của phương tiện truyền thông). Một nghiên
cứu kéo dài 12 năm dường như đã phát hiện ra, thông qua việc đo sóng não của
ông trong khi thiền định, "khả năng hạnh phúc lớn bất thường và xu hướng
tiêu cực giảm" của Ven. Ricard (The Independent) Ngay cả trước khi được
trao vương miện là người đàn ông hạnh phúc nhất thế giới, Ven. Ricard đã có
những bài nói chuyện trên khắp thế giới về việc nuôi dưỡng trạng thái tâm trí
được săn đón này và đã viết một cuốn sách bán chạy nhất có tên là Hạnh phúc:
Hướng dẫn phát triển kỹ năng quan trọng nhất của cuộc sống (2007). Ý tưởng về
hạnh phúc như một "hình thức nghệ thuật" có thể được theo đuổi, mài
giũa và hoàn thiện như bất kỳ môn học nào khác, bao gồm cả võ thuật hoặc thiền
tập, đã trở nên phổ biến.
Đức Đạt Lai Lạt Ma và nhiều bậc thầy Phật giáo khác (của cả ba thừa) đã liên
tục nói trong nhiều bài phát biểu và sách trong nhiều thập niên rằng đặc điểm
chung của tất cả chúng sinh là tìm cách tránh đau khổ và mong muốn hạnh phúc.
Thật vậy, Đức Đạt Lai Lạt Ma và nhà tâm lý học Howard C. Cutler đã đi trước
Mathieu Ricard với một cuốn sách có tính khai sáng có tên là Nghệ thuật hạnh
phúc: Sổ tay sống (1998), đã được tái bản qua nhiều lần do nhu cầu phổ biến.
Nhiều bậc thầy nhấn mạnh đến mong muốn hạnh phúc của tất cả chúng sinh này đã
nhắc lại Kinh Thương Yêu (Metta) cổ xưa, trong đó thúc giục người ta ước muốn
tất cả chúng sinh được hạnh phúc hoặc an nhàn (tùy theo bản dịch):
“Tránh mọi hành động hèn hạ đáng chê trách bởi người khôn ngoan. Luôn nghĩ như
thế này: ‘Nguyện cho tất cả chúng sinh được hạnh phúc và an toàn,Nguyện cho tất
cả họ đều có tâm trí thanh thản. . . .
Những người hữu hình, và những người vô hình, những người sống xa hay gần;Những
chúng sinh đã sinh ra và những người chưa sinh ra.Nguyện cho tất cả họ được
hạnh phúc!’” (Buddhanet)
Một người ngoài cuộc có thể dễ dàng kết luận từ tài liệu này rằng việc vun đắp
và thúc đẩy hạnh phúc là một trong những ưu tiên hàng đầu của Phật giáo. Ví dụ,
các phương tiện truyền thông đại chúng như The Huffington Post đã nắm bắt được
tiềm năng của Phật giáo trong việc phục vụ cho mục đích hạnh phúc: "Sau
đây là bốn bài học thiết yếu từ Phật giáo Tây Tạng có thể giúp ích cho việc
theo đuổi hạnh phúc của chính bạn", một bài viết mở đầu. Và trong khi mục
đích hoàn toàn hợp lý và tốt đẹp, ngay cả lời khuyên cũng đã được diễn đạt lại
theo cách rõ ràng là "theo phong cách Huffington Post", như trong
"Hãy gần gũi với tâm trí của chính bạn" và "Kết nối với những
người khác ủng hộ hành trình của bạn". Không phải đây là những lời khuyên
không chính xác mà là chúng được đóng khung trong bối cảnh thế tục của hành
trình tìm kiếm hạnh phúc.
Tất nhiên, Phật tử muốn mọi người được hạnh phúc và đúng là nhiều công cụ trong
Phật giáo có thể tăng cường hạnh phúc đồng thời giúp chúng ta đối phó tốt hơn
với sự tiêu cực và bất hạnh. Tuy nhiên, sự nhấn mạnh về hạnh phúc của rất nhiều
giáo thọ Phật giáo có nền tảng sư phạm. Sự nhấn mạnh liên tục của những bậc
thầy này là mong muốn của tất cả chúng sinh được hạnh phúc là một đặc điểm
chung và phổ quát của cuộc sống, một đặc điểm sẽ thúc đẩy chúng ta yêu thương
và từ bi hơn. Thật vậy, điều tốt nhất mà một người có thể làm để thực hiện mong
muốn phổ quát này là phấn đấu để trở thành một vị Phật giác ngộ hoàn toàn thông
qua việc không ngừng nuôi dưỡng lòng từ bi và trí tuệ. Bối cảnh tâm linh này có
thể và đã bị hạ thấp, bỏ qua hoặc phớt lờ bởi nền văn hóa thích lời quảng cáo
và phương tiện truyền thông hời hợt của chúng ta (thường là do nhu cầu không tỏ
ra quá thiên vị đối với một truyền thống tôn giáo cụ thể bằng cách đề cập đến
các thuật ngữ như "giải thoát" hoặc niết bàn). Kết quả có thể là một
sự đóng gói lại đơn giản hóa của Phật giáo như một truyền thống phù hợp hơn với
"mưu cầu hạnh phúc" của tất cả người Mỹ.
Sự đơn giản hóa tinh tế này của triết lý Phật giáo không phải là ác ý hay thậm
chí là thật sự bóp méo. Tuy nhiên, có một số nguy hiểm liên quan. Một là Phật
giáo có nguy cơ bị thu hẹp thành chỉ là một trong nhiều trường phái tư tưởng về
hạnh phúc, một cuốn sách tự lực trên một kệ lớn với nhiều tựa sách, do đó làm
tầm thường hóa chiều sâu của thông điệp của nó. Thứ hai, hạnh phúc không có
chiều hướng đạo đức rõ ràng, trong khi tầm nhìn của Phật giáo thì có. Mặc dù
người ta có thể lập luận rằng lợi ích cá nhân giác ngộ có nghĩa là người ta nên
đối xử tốt với người khác để tự mình đạt được hạnh phúc (Đức Đạt Lai Lạt Ma đã
từng nói rằng người thật sự ích kỷ là người hy sinh bản thân và tử tế), nhưng
đây không phải là một ý tưởng truyền thống của Phật giáo. Cuối cùng, hạnh phúc,
mặc dù có lẽ là một tác dụng phụ của việc thực hành con đường, nhưng nếu nhấn
mạnh quá mức có thể khiến chúng ta bị phân tâm khỏi mục tiêu thật sự của mình
là phá vỡ ảo tưởng về luân hồi.
Cũng có câu hỏi về sự khác biệt về giáo lý giữa các trường phái Phật giáo khác
nhau. Nuôi dưỡng hạnh phúc chắc chắn là nền tảng chung mà tất cả các trường
phái Phật giáo chính thống đều chia sẻ, và ở cấp độ thông thường của cuộc sống
hàng ngày, họ chắc chắn sẽ đồng ý với những người tìm kiếm hạnh phúc thế tục và
các huấn luyện viên tự lực rằng con đường đến với hạnh phúc là thông qua các kỹ
năng cụ thể có thể đào tạo được. Nhưng các trường phái Phật giáo có thể cũng sẽ
gợi ý rằng những người theo họ đi xa hơn bằng cách đào sâu hơn vào các triết lý
cụ thể và thường khác biệt của họ về sự giải thoát hiện sinh, để đạt được sự
giác ngộ.
Phật giáo không dạy hạnh phúc là những biểu hiện thường bị chi phối bởi văn hóa
mà chúng ta theo bản năng hoặc phản xạ tiếp thu là “hạnh phúc”. Hạnh phúc không
phải là một người bạn đời yêu thương hay một gia đình ấm áp, và chắc chắn không
phải là thành công trong sự nghiệp. Nó thậm chí (cuối cùng) không phải là tạo
ra sự khác biệt tích cực trong luân hồi, hay cảm thấy vui khi giúp đỡ người
khác (một lời khuyên phổ biến trong các tài liệu về hạnh phúc). Người ta chỉ
thật sự hạnh phúc khi buông bỏ mọi thứ mà chúng ta nghĩ khiến mình hạnh phúc.
Một giáo thọ đã nói rõ điều này nhiều lần là Barry Kerzin, bác sĩ của Đức Đạt
Lai Lạt Ma. Ông đã nói với Buddhistdoor trong một cuộc phỏng vấn vào đầu năm
nay rằng hạnh phúc nằm sâu trong ý thức của chúng ta, khi chúng ta đã vượt ra
khỏi các khái niệm và đạt đến trạng thái tâm trí phi khái niệm, phi nhị nguyên.
Sự nhận ra tính phi nhị nguyên, hay cách mọi thứ thật sự là, thật sự là mục
tiêu chung của tất cả các trường phái Phật giáo, và là điều thật sự có thể được
gọi là hạnh phúc. Trạng thái này chỉ có thể đạt được thông qua một hành trình
triệt để và đầy thử thách. Dzongsar Khyentse Rinpoche đã nói rõ nhất trong một
đoạn trích từ cuốn sách Not for Happiness: Không vì hạnh phúc: Hướng dẫn về cái
gọi là Thực hành sơ bộ (A Guide to the So-called Preliminary Practices - 2012)
của ông: “Thật là sai lầm khi cho rằng thực hành giáo pháp sẽ giúp chúng ta
bình tĩnh lại và có một cuộc sống không có rắc rối; không có gì có thể xa rời
sự thật hơn. Giáo pháp không phải là một liệu pháp. Thực tế thì ngược lại; giáo
pháp được thiết kế riêng để đảo lộn cuộc sống của bạn—đó là những gì bạn đăng
ký. Vậy khi cuộc sống của bạn trở nên tồi tệ, tại sao bạn lại phàn nàn? Nếu bạn
thực hành và cuộc sống của bạn không bị lật úp, thì đó là dấu hiệu cho thấy
những gì bạn đang làm không hiệu quả. Đây là điều phân biệt giáo pháp với các phương
pháp của Thời đại mới (New Age) liên quan đến hào quang, các mối quan hệ, giao
tiếp, hạnh phúc, Đứa trẻ bên trong, trở thành một với vũ trụ và ôm cây. Theo
quan điểm của giáo pháp, những sở thích như vậy là đồ chơi của chúng sinh luân
hồi—những món đồ chơi nhanh chóng khiến chúng ta chán ngắt.”
Nói cách khác, Phật giáo dạy một ý tưởng hoàn toàn trái ngược với trực giác về
hạnh phúc dựa trên vô ngã (ý tưởng rằng cả bản sắc cá nhân lẫn ngoại hình của
chúng ta đều không tồn tại một cách cố hữu), không vật chất hóa và không nắm
bắt. Chúng ta cần liên tục nhắc nhở bản thân rằng chúng ta đang sống trong một
ảo ảnh vũ trụ (Skt. maya) được điều kiện hóa bởi cái chết và sự tái sinh. Giáo
lý Phật giáo vén bức màn dối trá và ảo tưởng trói buộc chúng ta vào giấc mơ
luân hồi, giúp chúng ta thức tỉnh với chân lý của vũ trụ vạn hữu và vũ trụ của
chư Phật.
***
https://www.buddhistdoor.net/features/buddhistdoor-view-why-buddhism-is-not-all-about-the-search-for-happiness/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét