Nguyên
bản: Awareness of Death
Tác
giả: Đức Đạt Lai Lạt Ma
Biên tập: Rajiv Mehrotra
Việt dịch: Quảng Cơ
Hiệu đính: Tuệ Uyển
***
Giống như khi dệt vải
Người ta đạt đến đích
Với những sợi chỉ mỏng được dệt khắp nơi,
Cuộc sống của con người cũng vậy.
- ĐỨC PHẬT
Điều quan trọng là phải lưu tâm đến cái chết để
suy nghĩ rằng bạn sẽ không
sống lâu trong cuộc sống này. Nếu bạn không nhận
thức được cái chết, bạn sẽ không tận dụng được cuộc sống con người đặc biệt này
mà bạn đã đạt được. Điều này có ý nghĩa vì dựa trên nó, những tác động quan
trọng có thể đạt được.
Phân tích về cái chết không phải để trở nên sợ
hãi mà là để trân trọng cuộc sống quý giá này, trong đó bạn có thể thực hiện
nhiều thực hành quan trọng. Thay vì sợ hãi, bạn cần suy ngẫm rằng khi cái chết
đến, bạn sẽ mất đi cơ hội tốt này để thực hành. Theo cách này, việc tư duy về
cái chết sẽ mang lại nhiều năng lượng hơn cho việc thực hành của bạn. Bạn cần
chấp nhận rằng cái chết đến trong quá trình bình thường của cuộc sống. Như Đức
Phật đã nói:
Một nơi để
ở mà không bị cái chết chạm đến
Không tồn tại.
Nó không tồn tại trong không gian, nó không tồn
tại trong đại dương,
hay khi bạn ở giữa một ngọn núi.
Nếu bạn chấp nhận rằng cái chết là một phần của
cuộc sống, sau đó khi nó thật sự đến, bạn có thể đối mặt với nó dễ dàng hơn,
Khi mọi người biết sâu bên trong rằng cái chết
sẽ đến nhưng cố tình tránh nghĩ về nó, điều đó không phù hợp với tình hình và
phản tác dụng. Điều tương tự cũng đúng khi tuổi già không được chấp nhận như
một phần của cuộc sống mà được coi là không mong muốn và cố tình tránh né trong
suy nghĩ. Điều này dẫn đến việc không chuẩn bị về mặt tinh thần; sau đó khi
tuổi già chắc chắn xảy ra, nó rất khó khăn.
Nhiều người già về mặt thể chất nhưng lại giả vờ
trẻ. Đôi khi khi tôi gặp những người bạn lâu năm, chẳng hạn như một số thượng
nghị sĩ ở các quốc gia như Hoa Kỳ, tôi chào họ bằng câu "Bạn cũ của
tôi". nghĩa là chúng tôi đã biết nhau trong một thời gian dài, không nhất
thiết phải già về mặt thể chất. Nhưng khi tôi nói điều này, một số người trong
số họ đã sửa tôi một cách mạnh mẽ, "Chúng ta không phải già! Chúng ta là
bạn lâu năm". Thật ra họ đã già với đôi tai đầy lông, một phần của tuổi
già nhưng họ không thoải mái với việc già. Điều đó thật tiếu lâm.
Tôi thường nghĩ về thời gian tối đa của một đời
người là một trăm năm, so với tuổi thọ của hành tinh này thì rất ngắn ngủi. Sự
tồn tại ngắn ngủi này nên được sử dụng theo cách không gây đau khổ cho người
khác. Nó nên được cam kết không làm những việc tàn phá mà là những hành vi tích
cực hơn, ít nhất là không gây hại cho người khác hoặc gây rắc rối cho họ. Theo
cách này, khoảng thời gian ngắn ngủi của chúng ta với tư cách là một khách du
lịch trên hành tinh này sẽ có ý nghĩa. Nếu một khách du lịch đến thăm một địa
điểm nào đó trong một thời gian ngắn và gây ra nhiều rắc rối hơn thì đó là điều
ngớ ngẩn. Nhưng nếu là một khách du lịch, bạn làm cho người khác hạnh phúc
trong thời gian ngắn ngủi này thì đó là điều khôn ngoan; khi bạn tự mình chuyển
đến địa điểm tiếp theo, bạn sẽ cảm thấy hạnh phúc. Nếu bạn tạo ra vấn đề rối
rắm, thì mặc dù bản thân bạn không gặp bất kỳ khó khăn nào trong thời gian lưu
trú, bạn sẽ tự hỏi chuyến thăm của mình có ích gì.
Trong một trăm năm của cuộc đời, phần đầu là
thời thơ ấu và phần cuối là tuổi già, thường giống như một con vật ăn và ngủ. Ở
khoảng giữa, có thể có sáu mươi hoặc bảy mươi năm được sử dụng một cách đầy đủ
ý nghĩa. Như Đức Phật đã nói:
Nửa cuộc
đời dành cho giấc ngủ.
Mười năm dành cho tuổi thơ.
Hai mươi năm mất đi trong tuổi già.
Trong hai mươi năm còn lại,
nỗi buồn, sự than phiền, đau khổ và sự kích động
làm mất đi nhiều thời gian,
và hàng
trăm căn bệnh về thể xác phá hủy nhiều hơn thế nữa.
Để cuộc sống có ý nghĩa, việc chấp nhận tuổi già
và cái chết như một phần của cuộc sống là điều vô cùng quan trọng. Cảm thấy
rằng cái chết là gần như không thể chỉ tạo ra thêm lòng tham và nhiều rắc rối
hơn - đôi khi thậm chí là cố ý gây hại cho người khác. Khi chúng ta nhìn kỹ vào
cách những nhân vật vĩ đại được cho là hoàng đế, quốc vương, v.v. xây dựng
những nơi ở và tường thành khổng lồ, chúng ta thấy rằng sâu thẳm trong tâm trí
họ là ý tưởng rằng họ sẽ ở lại cuộc sống này mãi mãi. Sự tự lừa dối này dẫn đến
nhiều đau khổ và rắc rối hơn cho nhiều người.
Ngay cả đối với những người không tin vào kiếp
sau, việc chiêm nghiệm về thực tại cũng có hiệu quả, hữu ích và khoa học. Bởi
vì con người, tâm trí và tất cả các hiện tượng khác đều thay đổi từng khoảnh
khắc, điều này mở ra khả năng phát triển tích cực. Nếu các tình huống không
thay đổi, chúng sẽ mãi mãi giữ nguyên bản chất đau khổ. Nhưng khi bạn biết mọi
thứ luôn thay đổi, ngay cả khi bạn đang trải qua một giai đoạn rất khó khăn,
bạn có thể tìm thấy sự an ủi khi biết rằng tình hình sẽ không mãi như vậy. Vì
vậy, không cần phải thất vọng.
May mắn cũng không phải là vĩnh viễn; do đó,
không cần phải quá bám víu khi mọi thứ đang diễn ra tốt đẹp. Quan điểm về sự
vĩnh cửu sẽ hủy hoại chúng ta: Ngay cả khi bạn chấp nhận rằng có những kiếp
sau, hiện tại vẫn trở thành mối bận tâm của bạn và tương lai không có nhiều ý
nghĩa. Điều này hủy hoại một cơ hội tốt khi cuộc sống của bạn được ban tặng sự
nhàn hạ và tiện nghi để tham gia vào các hoạt động thực hành có ích. Quan điểm
về sự vô thường sẽ hữu ích.
Nhận thức được sự vô thường đòi hỏi phải có kỷ
luật thuần hóa tâm trí - nhưng điều này không có nghĩa là trừng phạt hoặc kiểm
soát từ bên ngoài. Kỷ luật không có nghĩa là cấm đoán; đúng hơn, nó có nghĩa là
khi có sự mâu thuẫn giữa lợi ích dài hạn và ngắn hạn, bạn hy sinh lợi ích ngắn
hạn vì lợi ích dài hạn. Đây là sự tự kỷ luật, bắt nguồn từ việc xác định nguyên
nhân và kết quả của nghiệp. Ví dụ, để dạ dày của tôi trở lại bình thường sau
cơn bệnh gần đây, tôi tránh những thức ăn chua và đồ uống lạnh mà nếu không thì
có vẻ ngon và hấp dẫn. Loại kỷ luật này có nghĩa là bảo vệ. Tương tự như vậy,
việc suy ngẫm về cái chết đòi hỏi phải có kỷ luật bản thân và tự bảo vệ, chứ
không phải trừng phạt.
Con người có mọi tiềm năng để tạo ra những điều
tốt đẹp, nhưng để tận dụng hết tiềm năng đó đòi hỏi sự tự do, giải thoát. Chủ
nghĩa toàn trị kìm hãm sự phát triển này. Theo cách bổ sung, chủ nghĩa cá nhân
có nghĩa là bạn không mong đợi điều gì đó từ bên ngoài hoặc bạn đang chờ đợi
mệnh lệnh: thay vào đó, chính bạn tạo ra sáng kiến. Do đó, Đức Phật thường nói
đến "sự giải thoát cá nhân", nghĩa là tự giải thoát, không phải thông
qua một tổ chức. Mỗi cá nhân phải tạo ra trạng thái tích cực của riêng mình. Tự
do và chủ nghĩa cá nhân đòi hỏi phải có kỷ luật bản thân. Nếu những điều này bị
lợi dụng vì lợi ích của những cảm xúc đau khổ, thì sẽ có những hậu quả tiêu
cực. Tự do và kỷ luật bản thân phải cùng nhau hoạt động.
*Nhược Điểm
Của Việc Không Chánh Niệm Về Cái Chết
Nhận thức rằng bạn sẽ chết là có lợi. Tại sao?
Nếu bạn không nhận thức được cái chết, bạn sẽ không chánh niệm về việc thực
hành của mình, mà chỉ dành cuộc sống của mình một cách vô nghĩa mà không xem
xét những thái độ và hành động nào kéo dài đau khổ và những thái độ nào mang
lại hạnh phúc.
Nếu bạn không chánh niệm rằng mình có thể chết
sớm, bạn sẽ rơi vào sự chi phối của cảm giác sai lầm về sự vĩnh cửu. "Tôi
sẽ chết sau này, sau này". Sau đó, khi thời điểm đến, ngay cả khi bạn cố
gắng hoàn thành một điều gì đó đáng giá, bạn sẽ không có năng lượng. Nhiều
người Tây Tạng vào tu viện từ khi còn nhỏ và nghiên cứu các văn bản về thực
hành tâm linh, nhưng khi đến lúc thật sự thực hành, khả năng thực hiện lại
không đủ. Điều này là do họ không có sự hiểu biết thật sự về sự vô thường.
Nếu sau khi suy nghĩ về cách thực hành, bạn đưa
ra quyết định rằng bạn hoàn toàn phải làm như vậy trong khi tĩnh tâm tu tập
trong nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm, bạn đã được thúc đẩy bởi kiến thức
của mình về vô thường. Nhưng nếu sự cấp bách đó không được duy trì bằng cách
suy ngẫm về sự tàn phá của vô thường hết lần này đến lần khác, thì việc thực
hành của bạn sẽ dần cạn kiệt. Đây là lý do tại sao một số người ở lại tĩnh tâm
trong nhiều năm nhưng không trải nghiệm được dấu ấn nào trong cuộc sống của họ
sau đó. Việc suy ngẫm về vô thường không chỉ thúc đẩy việc thực hành của bạn mà
còn thúc đẩy nó.
Nếu bạn có cảm giác mạnh mẽ về sự chắc chắn của
cái chết và sự không chắc chắn về sự khi nào nó xảy ra, bạn sẽ được thúc đẩy từ
bên trong. Giống như một người bạn đang cảnh báo, "Hãy cẩn thận, hãy
nghiêm túc, một ngày nữa sắp trôi qua
Bạn thậm chí có thể rời khỏi nhà để đi tu. Nếu
bạn làm vậy, bạn sẽ được trao cho một cái tên mới và quần áo mới. Bạn cũng sẽ
có ít hoạt động bận rộn hơn; bạn sẽ phải thay đổi thái độ, hướng sự chú ý của
mình vào những mục đích sâu xa hơn. Tuy nhiên, nếu bạn tiếp tục bận rộn với
những công việc hời hợt của khoảnh khắc - thức ăn ngon, quần áo đẹp, nơi ở tốt
hơn, cuộc trò chuyện thú vị, nhiều bạn bè và người quen, và thậm chí tạo ra kẻ
thù nếu ai đó làm điều gì đó mà bạn không thích và sau đó cãi vã và đánh nhau -
bạn sẽ không khá hơn so với trước khi bạn vào tu viện, và thậm chí có thể tệ
hơn. Hãy nhớ rằng, việc rút lui khỏi những hoạt động hời hợt này vì xấu hổ hoặc
sợ những gì bạn bè của bạn, những người cũng đang trên con đường, có thể nghĩ
là không đủ; sự thay đổi phải đến từ bên trong. Điều này đúng với các tu sĩ nam
nữ cũng như những người tại gia thực hành.
Có lẽ bạn bị bao vây bởi cảm giác vĩnh cửu, khi
nghĩ rằng bạn sẽ không sớm chết và rằng trong khi bạn vẫn còn còn sống, bạn cần
đặc biệt là thức ăn ngon, quần áo và trò chuyện. Vì mong muốn những hiệu ứng kỳ
diệu của hiện tại, ngay cả khi chúng không có nhiều ý nghĩa về lâu dài, bạn sẵn
sàng sử dụng mọi loại cường điệu và thủ đoạn trơ tráo để có được thứ mình muốn
- cho vay với lãi suất cao, coi thường bạn bè, bắt đầu các thủ tục tố tụng quá
mức - tất cả vì lợi ích của những cung cấp hơn nữa.
*Những Thuận Lợi Của Việc Chánh Niệm Về Vô Thường
Nếu bạn không đợi đến cuối cùng để hiểu được
kiến thức mà bạn muốn thấm nhuần, và bạn thực tế đánh giá tình hình của mình
ngay bây giờ, bạn sẽ không bị choáng ngợp bởi những mục đích hời hợt, tạm thời.
Bạn sẽ không bỏ qua những gì quan trọng về lâu dài. Tốt hơn là hãy quyết định
ngay từ đầu rằng bạn sẽ chết và tìm hiểu điều gì là đáng giá. Nếu bạn ghi nhớ
cuộc sống này trôi qua nhanh như thế nào, bạn sẽ trân trọng cuộc sống của mình
và làm những gì có giá trị. Với cảm giác mạnh mẽ về cái chết sắp xảy ra, bạn sẽ
cảm thấy cần phải tham gia vào việc thực hành tâm linh, cải thiện tâm trí của
mình và sẽ không lãng phí thời gian vào nhiều trò tiêu khiển khác nhau, từ việc
ăn uống tại nhà đến nói chuyện vô tận về chiến tranh, lãng mạn và tin đồn.
Tất cả chúng sinh đều muốn hạnh phúc và không
muốn đau khổ. Chúng ta sử dụng nhiều cấp độ kỹ năng để loại bỏ đau khổ không
mong muốn ở dạng nông cạn và sâu sắc, nhưng chủ yếu là con người tham gia vào
các kỹ năng vào giai đoạn đầu của cuộc đời để tránh đau khổ sau này. Cả những
người thực hành tôn giáo và không theo đạo nào đều tìm cách giảm bớt một số đau
khổ trong suốt cuộc đời mình và loại bỏ những đau khổ khác, đôi khi thậm chí
còn chịu đau đớn như một phương tiện để vượt qua đau khổ lớn hơn và đạt được
một chừng mực hạnh phúc nào đó.
Mặt khác, nếu bạn không nghĩ về cái chết và chỉ
cố gắng quên nó đi, bạn sẽ chỉ tham gia vào các hoạt động liên quan đến cuộc
sống này. Ngay cả khi bạn giả vờ thực hành Pháp, bạn sẽ làm điều đó chủ yếu vì
lợi ích của cuộc sống này. Vì vậy, không nhớ đến cái chết dẫn đến một loại hiện
hữu rất hạn chế. Nhưng việc nghĩ về cái chết nhắc nhở chúng ta về kiếp sau,
điều này làm giảm sự nhấn mạnh của chúng ta vào những thứ của cuộc sống này.
Tất nhiên, chúng ta phải làm việc để duy trì sinh kế của mình, nhưng chúng ta
sẽ không quên kiếp sau. Chúng ta cần nghĩ về cái chết và sự vô thường vì chúng
ta quá gắn bó với những thứ của cuộc sống này: tài sản, người thân, v.v. Đối
với người thực hành Pháp, nỗi sợ chết không có nghĩa là sợ phải xa người thân,
của cải hoặc chính cơ thể của mình. Theo quan điểm đó, sợ hãi là vô nghĩa vì
sớm hay muộn chúng ta cũng phải chết. Một nỗi sợ hữu ích hơn là sợ chết sớm, mà
không thể làm những gì cần thiết để đảm bảo một cuộc sống tương lai tốt đẹp
hơn.
Ai cũng biết rằng cái chết là điều chắc chắn và
không ai có thể tránh được. Thay vì coi thường nó, tốt hơn là nên chuẩn bị
trước. Nhiều kinh sách giải thích những lợi ích của việc ghi nhớ cái chết và
những bất lợi của việc phớt lờ nó đi. Nếu chúng ta chuẩn bị cho tình huống
thông qua thiền tập, khi nó xảy ra, nó sẽ không gây sốc hoặc quá khó đối phó
đến như vậy. Nếu chúng ta dự đoán được rắc rối trong tương lai, chúng ta sẽ có
biện pháp phòng ngừa. Khi chúng ta chuẩn bị tinh thần cho những gì có thể xảy
ra, chúng ta sẽ không bị bất ngờ khi tai họa thật sự ập đến với mình. Vì vậy,
chúng ta thiền tập về cái chết, không phải để tạo ra nỗi kinh hoàng hay bất
hạnh cho bản thân, mà là để trang bị cho bản thân để đối mặt với nó khi nó đến.
Chừng nào chúng ta còn ở trong vòng luân hồi của sự tồn tại, chúng ta sẽ không
thoát khỏi bệnh tật, tuổi già hoặc cái chết. Do đó, thật khôn ngoan khi chuẩn
bị cho những điều không thể tránh khỏi. Chúng ta cần làm quen với quá trình cái
chết xảy ra và trạng thái trung ấm giữa các kiếp sống sau đó. Nếu làm như vậy,
khi gặp phải những sự kiện khác nhau này, chúng ta sẽ có thể đối mặt với chúng
một cách quyết tâm và can đảm.
Như tôi đã nói ở trên, khi suy ngẫm về cái chết,
có ba điểm chính cần nhớ. Đó là cái chết là điều chắc chắn, thời điểm chết là
không thể đoán trước và vào thời điểm chết, không có gì có thể giúp ích ngoại
trừ sự hiểu biết của chúng ta về giáo Pháp. Cái chết là điều không thể tránh
khỏi và không cần phải nói. Tuy nhiên, chúng ta nên suy ngẫm về cách cái chết
xảy ra liên quan đến thời gian và địa điểm. Không một cá nhân nào có thể tránh
được cái chết. Cái chết là một điều kiện phổ quát. Điều này đã đúng trong quá
khứ, vẫn đúng ở hiện tại và sẽ tiếp tục đúng trong tương lai. Bất kỳ sự tồn tại
vật chất nào mà chúng ta áp dụng cũng sẽ không miễn nhiễm với cái chết. Ngay cả
Đức Phật cũng đã từ bỏ thân xác của mình, vậy thì chúng ta có thể nói gì về
những chúng sinh bình thường?
Về mặt địa điểm, không có nơi nào có thể được
coi là vùng không có cái chết. Bất cứ nơi nào chúng ta ở, chúng ta cũng không
thể tránh khỏi cái chết. Chúng ta không thể ẩn náu trong núi; chúng ta không
thể ở lại trong không gian ngoài tầm với của cái chết. Cái chết giống như một
ngọn núi lớn đổ xuống mà không thể trốn thoát được. Chúng ta có thể dũng cảm,
xảo quyệt và thông minh, nhưng bất kể chiến thuật chúng ta dùng là gì, thì cũng
không có nơi nào để thoát khỏi cái chết, không phải trên núi cao, dưới biển sâu,
trong khu rừng rậm rạp nhất hay trong thành phố đông đúc. Không có một người
nào trong lịch sử mà không phải chết. Ngay cả những người tiến hóa về mặt tâm
linh nhất cũng đã qua đời, chưa kể đến những vị vua quyền lực nhất và những
chiến binh dũng cảm nhất. Mọi người, giàu và nghèo, vĩ đại và trung lưu, đàn
ông và phụ nữ, đều phải chết.
Khi suy ngẫm về cái chết, chúng ta nên chú ý
nhất đến tính không thể đoán trước của nó. Sự không chắc chắn về thời điểm cái
chết sẽ tấn công thật sự cản trở những nỗ lực tâm linh của chúng ta. Chúng ta
chấp nhận rằng cái chết chắc chắn sẽ đến một ngày nào đó, nhưng vì thời điểm
đến của nó không cố định nên chúng ta có xu hướng luôn nghĩ rằng nó vẫn còn ở
một khoảng cách nào đó. Đây là một quan niệm viển vông. Trên thực tế, chúng ta
liên tục chạy đua đến cái chết của mình mà không dừng lại dù chỉ một khoảnh
khắc.
Chúng ta có thể còn sống ngày hôm nay, nhưng đôi
khi cái chết sẽ đến với chúng ta mà chúng ta không có thời gian để thực hành
giáo Pháp. Chúng ta không thể thêm điều gì đó để kéo dài cuộc sống của mình.
Cuộc sống liên tục và không ngừng suy giảm. Cuộc sống của bạn bị tiêu hủy theo
tháng, tháng bị tiêu hủy theo ngày và ngày bị tiêu hủy theo giờ. Cuộc sống của
chúng ta bị hủy hoại nhanh như một bức vẽ trên mặt nước. Giống như người chăn
cừu lùa đàn cừu của mình đến chuồng, tuổi già và bệnh tật đẩy chúng ta đến cái
chết. Do cấu trúc thể chất của chúng ta, chúng ta khó có thể sống lâu hơn một
trăm năm. Tuổi thọ của chúng ta được xác định bởi nghiệp của chúng ta. Nó không
dễ dàng kéo dài. Tất nhiên, những lời cầu nguyện cho cuộc sống lâu dài, sự gia
trì trường thọ, v.v. có thể kéo dài cuộc sống của một người ở một mức độ nào
đó, nhưng rất khó để kéo dài hoặc thêm vào nó. Những điều chúng ta đã làm chỉ
vài ngày trước giờ chỉ tồn tại trong ký ức của chúng ta. Chúng ta không thể có
lại những trải nghiệm này. Điều này đúng ngay cả với những trải nghiệm mà chúng
ta đã có vào sáng nay. Kể từ đó, một vài giờ đã trôi qua, điều đó có nghĩa là
cuộc sống của chúng ta đã ngắn lại một vài giờ. Cuộc sống đang trôi qua từng
tích tắc của đồng hồ.
Khi mỗi tuần trôi qua, chúng ta không nhận ra
thời gian đang trôi qua. Đôi khi, khi tôi có một ký ức sống động về cuộc sống
của mình ở Lhasa, có vẻ như tôi đã từng chỉ mới trải nghiệm nó cách đây vài
ngày. Chúng tôi đã lưu vong hơn ba mươi năm, nhưng chỉ khi gặp lại những người
bạn cũ từ Lhasa hoặc con cái của họ, chúng tôi mới nhận ra rằng thời gian đã
trôi qua thật lâu. Chúng ta có xu hướng nghĩ về quá khứ như một điều gì đó đã
xảy ra nhanh chóng và tương lai thì kéo dài mãi mãi. Do đó, chúng ta luôn có xu
hướng nghĩ rằng mình vẫn còn nhiều thời gian để thực hành. Chúng ta nghĩ về nó
như một dự án trong tương lai. Chúng ta bị lừa dối bởi xu hướng tiêu cực này.
Ngay cả khi còn sống, chúng ta cũng không có
nhiều thời gian để thực hành Pháp. Chúng ta dành một nửa cuộc đời để ngủ. Mười
năm đầu tiên, chúng ta chỉ là những đứa trẻ, và sau hai mươi năm, chúng ta bắt
đầu già đi. Trong khi đó, thời gian của chúng ta dành cho đau khổ, lo lắng,
tranh đấu, bệnh tật, v.v., tất cả đều hạn chế khả năng thực hành của chúng ta.
Một trăm năm nữa, không một ai trong chúng ta,
ngoại trừ một hoặc hai người sinh ra trong vài ngày qua, vẫn còn sống. Chúng ta
có thói quen kỳ lạ là nói về một người nào đó sắp chết ở một nơi nào đó, mà
không nghĩ rằng chính cái chết đó sẽ chế ngự chúng ta. Chúng ta không bao giờ
nghĩ rằng mình cũng sẽ chết. Truyền hình đưa tin về những người bị giết, nhưng
chúng ta vẫn luôn là khán giả, không phải là người sẽ chết. Do đó, khi nghĩ về
sự không thể tránh khỏi của cái chết, chúng ta nên quyết tâm thực hành Pháp,
hãy ngừng trì hoãn bằng cách bắt đầu ngay hôm nay. Trong nhiều cấp độ thực
hành, thiền tập về tâm giác ngộ (tam bồ đề) là quan trọng nhất, vì vậy chúng ta
nên quyết tâm thực hiện điều đó ngay bây giờ.
Trong vũ trụ học Phật giáo, hành tinh của chúng
ta được liên hệ như Thế giới phương Nam. Vì chúng ta sống trên thế giới này,
nên tuổi thọ của chúng ta cực kỳ không chắc chắn, trong khi tuổi thọ của chúng
sinh ở Thế giới phương Bắc được cho là chắc chắn. Thật khó để hiểu theo nghĩa
đen mô tả trong kinh điển về những thế giới này. Điều quan trọng trong lời dạy
của Đức Phật là lời giải thích của Ngài về Tứ Diệu Đế và những chỉ dẫn của Ngài
về cách chuyển hóa tâm. Đôi khi tôi nhẹ nhàng nói với mọi người rằng Đức Phật
không đến Ấn Độ để vẽ bản đồ thế giới. Khi có sự mâu thuẫn giữa lý thuyết khoa
học và mô tả vũ trụ trong kinh Phật, chúng ta nên chấp nhận những gì có thể
quan sát được là đúng. Không cần phải giáo điều hay hẹp hòi về điều đó. Không
phải là hạ thấp giáo lý cơ bản của Đức Phật. Khi suy ngẫm về những điều này,
chúng ta có thể đánh giá cao sự sâu rộng mênh mông của giáo Pháp. Những gì kinh
sách nói là tuổi thọ của chúng sinh trên thế giới này là vô cùng khó lường. Đôi
khi mọi người chết khi còn trẻ, và đôi khi họ sống đến tuổi rất già.
Trong thiền định về cái chết, chúng ta nên xem
xét các yếu tố gây ra cái chết. Các điều kiện duy trì sự sống là có hạn. Trớ
trêu thay, đôi khi ngay cả những điều này cũng gây ra cái chết. Thức ăn và nơi
trú ẩn là một trong những nhu cầu thiết yếu của chúng ta, nhưng đôi khi thức ăn
không tốt hoặc ăn quá nhiều có thể gây tử vong. Cơ thể chúng ta bao gồm các yếu
tố, theo bản chất là đối lập với nhau. Khi chúng ta nói về sức khỏe tốt, chúng
ta muốn nói rằng các yếu tố đối lập này đang cân bằng thích hợp. Khi sự cân bằng
đó bị phá vỡ, chúng ta sẽ phải chịu đựng những căn bệnh khác nhau. Nhìn bề
ngoài, cơ thể chúng ta có vẻ rắn chắc và khỏe mạnh, nhưng quá trình trao đổi
chất của con người rất tinh tế và phức tạp đến nỗi nếu có điều gì đó xảy ra với
một bộ phận của cơ thể, nó có thể phá vỡ chức năng của các cơ quan khác. Cơ thể
giống như một cỗ máy với nhiều thành phần tinh vi. Ví dụ, trái tim phải đập 24
giờ một ngày. Nó có thể ngừng đập bất cứ lúc nào. Vậy thì chúng ta sẽ làm gì?
Ngay cả trong những thời điểm tốt nhất cũng
không có gì đảm bảo rằng chúng ta sẽ không chết vào ngày mai. Chúng ta có thể
tin rằng vì một người nào đó khỏe mạnh hoàn hảo, nên họ sẽ không chết trong một
thời gian dài. Chúng ta có thể nghĩ rằng vì một người khác yếu đuối và ốm đau,
nên họ sẽ sớm chết. Nhưng đây chỉ là những giả định. Có rất nhiều nguyên nhân
và điều kiện dẫn đến cái chết mà chúng ta không biết khi nào cái chết sẽ xảy
ra. Bạn có thể nghĩ rằng, trong trường hợp xảy ra động đất, bạn có một ngôi nhà
rất vững chắc. Bạn có thể nghĩ rằng, nếu hỏa hoạn xảy ra, đôi chân của bạn sẽ
nhanh nhẹn và bạn sẽ có thể chạy thoát. Tuy nhiên, chúng ta không có bất kỳ đảm
bảo nào rằng chúng ta có thể tự bảo vệ mình trước mọi tình huống bất trắc. Do
đó, chúng ta nên thực hiện mọi biện pháp phòng ngừa và chuẩn bị để đối mặt với
tình huống chưa biết này. Chúng ta có thể chắc chắn rằng cái chết của mình sẽ
đến; chúng ta chỉ không chắc chắn khi nào.
Cuối cùng, vào thời điểm chết, không có gì có
thể giúp được ngoại trừ việc thực hành Pháp của bạn. Khi bạn chết, bạn phải ra
đi một mình, để lại mọi thứ ở phía sau. Bạn có thể có nhiều bạn bè và người
thân tuyệt vời, nhưng vào lúc đó không ai trong số họ có thể giúp bạn. Bất kỳ
ai thân yêu nhất với bạn đều hoàn toàn bất lực. Bạn có thể giàu có, nhưng sự
giàu có không thể giúp bạn vào lúc chết. Bạn không thể mang theo một xu nào.
Thay vào đó, nó có nhiều khả năng trở thành nguyên nhân gây lo lắng. Người bạn
thân nhất của bạn không thể đi cùng bạn đến kiếp sau. Ngay cả một bậc thầy tâm
linh cũng không thể đưa những đệ tử tận tụy nhất của mình đến thế giới bên kia.
Mỗi người trong chúng ta phải đi một mình, được thúc đẩy bởi lực nghiệp của
mình.
Tôi thường suy ngẫm về hoàn cảnh của chính mình
với tư cách là Đức Đạt Lai Lạt Ma. Tôi chắc chắn rằng có những người sẵn sàng
hy sinh mạng sống của họ vì tôi. Nhưng khi cái chết đến, tôi phải đối mặt một
mình. Họ không thể giúp tôi chút nào. Ngay cả cơ thể của chính tôi cũng phải bị
bỏ lại phía sau. Tôi sẽ du hành đến kiếp sau dưới năng lực của chính những hành
động của mình. Vậy điều gì sẽ giúp chúng ta? Chỉ có những dấu ấn (hay những hạt
giống) của những hành động tích cực còn sót lại trong tâm chúng ta.
Cả dấu ấn nghiệp tích cực và tiêu cực đều được
gửi vào tâm thức vi tế. Tâm thức vi tế này được gọi là thức nguyên sơ hay linh
quang (ánh sáng trong suốt), vốn không có khởi đầu hay kết thúc. Đây là tâm
thức đến từ những kiếp trước và tiếp tục đến kiếp sau. Chính những dấu ấn
nghiệp nhân trên đó tạo ra những trải nghiệm đau khổ và hạnh phúc. Khi bạn
chết, chỉ có dấu ấn của những việc làm tích cực của bạn mới giúp ích cho bạn.
Do đó, khi bạn còn sống, và đặc biệt là khi bạn còn trẻ, tâm bạn còn tươi mới
và bạn có thể thực hành một cách có hệ thống, điều quan trọng là bạn phải chuẩn
bị cho cái chết. Khi đó, bạn sẽ có thể đối mặt với nó một cách đúng đắn khi
thời điểm đến.
Quá trình chết diễn ra thông qua quá trình tan
rã dần dần các yếu tố bên trong của bạn. Nếu bạn đã làm quen với quá trình này,
thì khi cái chết thực sự diễn ra, bạn sẽ có thể xử lý được. Tương tự như vậy,
nếu bạn đã quen với việc hành thiền về tình yêu thương và lòng từ bi và trao
đổi hạnh phúc của mình để đổi lấy nỗi đau khổ của những chúng sinh khác, thì
những thực hành này sẽ giúp ích cho bạn. Nếu bạn là một hành giả thật thụ của
Pháp, bạn sẽ đối mặt với cái chết một cách toại nguyện.
Tất nhiên, nếu bạn tin rằng chúng ta chỉ có cuộc
sống hiện tại này, thì khi chết mọi thứ sẽ kết thúc. Nhưng nếu bạn chấp nhận
khả năng của những kiếp sống tương lai, thế thì cái chết thì cũng giống như
thay quần áo vậy. Sự liên tục của tâm trí vẫn tiếp diễn. Tuy nhiên, vì chúng ta
không biết tương lai sẽ ra sao, nên cần phải tham gia ngay vào các hoạt động sẽ
giúp ích cho chúng ta sau này. Ngay cả trong thế giới này, chúng ta vẫn cần bạn
bè và sự hỗ trợ trong những lúc khó khăn. Khi chúng ta phải một mình đối mặt
với điều chưa biết, chúng ta sẽ chỉ có những thực hành trước đây để hỗ trợ
chúng ta./.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét