Nguyên tác: ChatGPT + Socially Engaged Buddhism, Part I
Tác giả: Dexter Cohen Bohn
Việt dịch: Quảng Cơ
Biên tập: Tuệ Uyển
***
Giáo viên trường học, bà mẹ chơi bóng đá và kỹ sư phần mềm đều đang nói về nó: ChatGTP
có vẻ như là cái nhìn đầu tiên thực sự của chúng ta về trí tuệ nhân tạo, mặc dù
thông điệp của phương tiện mới này vẫn chưa rõ ràng.
Đối với những người không biết gì hoặc đủ kỷ luật để không rơi vào bẫy của các
chatbot hỗ trợ AI, ChatGPT là một công cụ trí tuệ nhân tạo dựa trên văn bản
miễn phí có khả năng tạo ra các phản hồi phức tạp cho một loạt các câu hỏi gần
như vô hạn. Quá lười để nghĩ ra một bữa ăn sáng tạo từ thức ăn thừa trong tủ
lạnh? Cần viết bài báo giữa kỳ về tác động xã hội lâu dài của Tiến sĩ B. R.
Ambedkar ở Ấn Độ hiện đại? Tò mò muốn đọc bản tóm tắt một trang về phép biện
chứng về sự trống rỗng của Nagarjuna được viết cho một đứa trẻ 12 tuổi? ChatGPT
sẽ hỗ trợ bạn—hoặc ít nhất là sẽ đưa bạn vào phần sâu nhất.
Dù bạn nhìn nhận theo cách nào, ChatGPT và các chatbot AI khác, chẳng hạn như
Bard của Google và Bing của Microsoft, đang gây xôn xao trong cộng đồng. Nhưng
để thấy rõ thực tế của công nghệ mới nổi này, chúng ta phải cắt ngang những câu
chuyện truyền thông điên rồ để thoáng thấy sự thật liên quan đến các giá trị
sâu thẳm nhất của chúng ta.
Cắt Ngang Sự Cường Điệu
Để theo đuổi sự rõ ràng này, dấu vết tiền bạc đáng tin cậy luôn vẫy gọi như một
điểm khởi đầu để nắm bắt tình hình. Gần đây, Microsoft đã công khai kế hoạch
tiếp tục đầu tư "hàng tỷ đô la" vào OpenAI, công ty đã xây dựng
ChatGPT (và các công cụ AI mạnh mẽ khác như DALL-E, một nền tảng tạo văn bản
thành hình ảnh). Bằng cách tích hợp hỗ trợ AI trực tiếp vào công cụ tìm kiếm
Bing của Microsoft, công ty hy vọng sẽ chiếm được một phần trong sự thống trị
thị trường 90% đáng kinh ngạc của Google.
Nếu AI thực sự có thể cách mạng hóa cách chúng ta tìm kiếm thông tin trên
internet, như CEO của OpenAI Sam Altman dự đoán, thì chúng ta chỉ mới ở giai
đoạn đầu của một đường cong dốc trong đổi mới công nghệ vốn không thể dự đoán
được. Một cơn sốt vàng do AI thúc đẩy giống như cơn sốt dot-com có thể sắp
xảy ra, do đó, khoản đầu tư lớn từ một tổ chức như Microsoft, mà công chúng
thường cho rằng nắm bắt được tình hình.
Nhưng chính xác thì điều gì sẽ tạo ra giá trị này? Thao tác nhanh chóng, hiệu
quả và có tính nhất quán cao đối với các tập dữ liệu lớn. Trên thực tế, đây đã
là mục đích cơ bản của các công cụ tìm kiếm trên internet và các công cụ AI sẽ
chỉ làm cho hoạt động này trở nên tự nhiên và chính xác hơn, giống như yêu cầu
một trợ lý thông minh (người hiểu rõ bạn) hoàn thành các nhiệm vụ được giao.
Không lạc vào những ẩn ý có khả năng gây rắc rối mà câu cuối cùng này gợi ra,
chúng ta hãy quay lại hiện tại. Trên thực tế, ChatGPT là bước tiến lớn đầu tiên
trên hành trình dài tích hợp con người với các chế độ trí tuệ nhân tạo. Thật
vậy, con đường phát triển của các hệ thống này không hề tách biệt với con đường
của chúng ta. Các cơ chế học máy và trí tuệ khoa học máy tính đã xây dựng nên
ChatGPT chính là các chức năng của tâm trí con người—phần mở rộng của nó thành
hành vi được mã hóa nhằm bắt chước khả năng xử lý suy nghĩ và thông tin của
chính chúng ta. Tất nhiên, ngược lại, những phẩm chất kém mong muốn đó của tư
duy con người cũng được mã hóa, cụ thể là sự thiếu hiểu biết thể hiện qua sự
không nhất quán trong tính hợp lệ của thông tin lịch sử và sự thiên vị vô thức.
Luôn là một tác phẩm đang trong quá trình hoàn thiện, OpenAI khẳng định rõ ràng
rằng lỗi trong ChatGPT là kết quả của dữ liệu hữu hạn mà mô hình được đào tạo
dựa trên đó và là sự kết hợp của nhiều thách thức mới nổi đối với việc tạo ra ý
nghĩa mạch lạc - những lời bào chữa tương tự như "Tôi không biết"
hoặc "Đó không phải là ý tôi" thường nghe thấy khi bất đồng quan điểm
với bạn bè hoặc đồng nghiệp.
Cỗ Máy Bắt Chước
Ở đây chúng ta tìm thấy một mạch nguồn phong phú cho sự phản ánh Phật giáo, một
quan điểm đầu tiên liên quan đến trải nghiệm của cá nhân trước khi mở rộng
thành nhận thức về cấu trúc và cuối cùng là văn hóa về sự phụ thuộc lẫn nhau và
trách nhiệm chung của chúng ta trong việc tạo ra một xã hội hài hòa.
Ở cấp độ cá nhân, ChatGPT mở ra một cánh cửa quan trọng để tự phản ánh thông
qua chính các nguyên tắc mà nó hoạt động. Bỏ qua việc giải quyết vấn đề công
nghệ cao bên dưới bề mặt, ở giai đoạn phát triển này, ChatGPT về cơ bản hoạt
động như một cỗ máy dự đoán. Dựa trên lời nhắc được nhập vào, cỗ máy dự đoán
phản hồi chính xác nhất bằng cách tổng hợp thông tin từ tập dữ liệu khổng lồ mà
nó được đào tạo. Con người cũng làm như vậy.
Hầu hết thời gian, chúng ta là những sinh vật có thể dự đoán cao, hoạt động
theo các mô hình có điều kiện sâu sắc được xác định bởi những trải nghiệm trong
quá khứ của chúng ta. Phản ứng của chúng ta đối với lời nhắc không khó để dự
đoán - đặc biệt là bởi những người thân yêu - và cách tiếp cận của chúng ta để
giải quyết vấn đề có xu hướng tuân theo các rãnh nhận thức đã cũ. Trong Phật
giáo, những rãnh này hoặc các hình thái tinh thần quen thuộc được gọi là
sankharas (Pali. nghĩa là đã được kết hợp lại với nhau). Trong thiền định,
chúng ta trải nghiệm những rãnh này kéo chúng ta ra khỏi nhận thức trực tiếp và
vào các lĩnh vực khái niệm quen thuộc, tiếp tục làm lu mờ nhận thức bằng những
hình thức hấp dẫn. Thường xuyên thức dậy với mô hình thói quen này là thực hành
chánh niệm, một phương pháp được sử dụng để can thiệp tích cực vào các quá
trình suy nghĩ tách khỏi thực tế thành sự vô minh và ảo tưởng.
ChatGPT không có chánh niệm - ít nhất là chưa - và do đó, chúng ta phải cân
nhắc rằng không có cơ chế nào để điều chỉnh lại đạo đức hoặc luân lý khi đưa ra
lời nhắc cố ý thao túng công nghệ khỏi các giá trị cá nhân hoặc tập thể.
Tuy nhiên, ChatGPT đã đủ tiên tiến để mô phỏng chất lượng có thể dự đoán được
của tâm trí ngôn ngữ của chúng ta rất tốt đến nỗi chúng ta thấy nó không chỉ đủ
để tự động hóa các tác vụ phức tạp (như viết luận, khắc phục sự cố mã, v.v.) mà
còn kỳ lạ, thậm chí là trị liệu khi chúng ta chuyển trọng tâm của nó sang những
chủ đề mà chúng ta yêu thích nhất.
Một Tấm Gương “AI”
Lấy ví dụ về cách nghệ sĩ và chuyên gia công nghệ Michelle Huang ở New York
quyết định sử dụng chương trình GPTPlayground của ChatGPT để tạo ra
"chatbot trẻ thơ" của riêng mình. Bằng cách đào tạo công nghệ trên 40
đoạn văn bản trích từ các mục nhật ký mà Michelle đã viết trong độ tuổi từ 7
đến 18, cô đã có thể nhận được "phản hồi có hiệu quả" cho những câu
hỏi mà cô đặt ra theo cách mà cô mô tả là "giống một cách kỳ lạ" với
cách cô cảm thấy bản thân mình khi còn trẻ sẽ viết. Khi tham gia vào cuộc trò
chuyện dựa trên văn bản này, Michelle đã nhận ra các mô hình trong quá trình
suy nghĩ của "Michelle thời trẻ" giúp cô kết nối và giải phóng những
cảm giác khó chịu về lòng tự trọng thấp và sự thất vọng mà cô đã mang trong
mình từ khi còn nhỏ.
Mặc dù không nên bắt đầu sử dụng ChatGPT như một nhà trị liệu cá nhân, nhưng
tiềm năng tự phản ánh của công nghệ này rất lớn và, ít nhất là trong trường hợp
của Michelle, đã hỗ trợ sự tham gia khéo léo với nỗi đau của chính cô.
Điều bắt đầu xuất hiện như một đường thẳng xuyên suốt trong mối quan hệ của cá
nhân với các công nghệ như ChatGPT là tầm quan trọng ngày càng tăng của sự phân
định và nhận thức phê phán. Trong một thế giới đang nhanh chóng trở thành đồng
tác giả của các mô hình ngôn ngữ tiên tiến không thở, chúng ta phải nhớ không
coi mọi thứ được đọc là sự thật nguyên văn. Sự gia tăng của tin tức giả mạo
được diễn đạt khéo léo và nhiều phương tiện khác để vũ khí hóa AI tạo ra về mặt
ý thức hệ đòi hỏi chúng ta phải có trách nhiệm lọc cẩn thận chế độ ăn uống
truyền thông hiện đại của mình.
Cũng giống như trong Kinh Kalama, Đức Phật khuyến khích các đệ tử của mình thực
hành ehipassiko (tiếng Pali. tự mình nhìn thấy sự thật), chúng ta cũng phải
siêng năng thực hành sự phân biệt trong thế giới mới lạ của tiếng lóng rõ ràng
hiện đang bao quanh chúng ta./.
***
https://www.buddhistdoor.net/features/chatgpt-socially-engaged-buddhism-part-i/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét