Nguyên
tác: Disruption from Innovative Technologies
Tác giả: Dr. Ernest Chi-Hin Ng
Việt dịch: Quảng Cơ
Biên tập: Tuệ Uyển
***
Công nghệ chắc chắn thay đổi cách chúng ta sống,
tuy nhiên sẽ thật ngây thơ khi tin rằng công nghệ chỉ mang lại lợi ích mà không
có chi phí. Một chủ đề thường gặp trong lịch sử là sự ra đời của các công cụ và
công nghệ mới về cơ bản thay đổi cách chúng ta nhận thức về bản thân và thế
giới, cũng như vai trò của chúng ta trong đó. Từ sự phát triển của động cơ hơi
nước, hàng không, xử lý máy tính và gần đây hơn là trí tuệ nhân tạo, các công
cụ và công nghệ đã cải thiện đáng kể phúc lợi và năng suất của con người nhưng
không nhất thiết là phúc lợi của con người và hệ sinh thái của thế giới.
Tại sao lại như vậy? Đầu tiên, sự phát triển của
các công cụ và công nghệ chủ yếu nhằm mục đích sử dụng cho mục đích cụ thể, mà
không cân nhắc nhiều đến những hàm ý sâu sắc và đa diện hơn. Trong tác phẩm có
tính khai sáng gần đây của mình là Phật giáo và Công nghệ trí tuệ (2021),
Hershock phân biệt công cụ với công nghệ, nói rằng "công cụ được xây dựng
và bản địa hóa" trong khi công nghệ là "hệ thống mới nổi của các hoạt
động thực hành về vật chất và khái niệm thể hiện và triển khai cả các giá trị
chiến lược và chuẩn mực: môi trường có chủ đích định hình cách chúng ta làm mọi
việc và lý do tại sao". Công nghệ có một số chiều hướng cơ bản về nhân
văn, xã hội và chính trị. Hershock làm rõ rằng "chúng ta không xây dựng
hoặc sử dụng công nghệ, chúng ta tham gia vào chúng".
Hầu hết những phát triển gần đây trong AI đều có
thể được đánh giá thông qua cùng một lăng kính. Ngày nay, các nhà khoa học và
nhà đầu tư tập trung vào việc phát triển các hệ thống nhanh hơn và thông minh
hơn. Tuy nhiên, tầm quan trọng của AI như một công nghệ đang bị bỏ qua. Trong
khi hầu hết các nhà khoa học đang tập trung vào "điểm kỳ dị" về công
nghệ - khi sự phát triển của AI đạt đến điểm không thể quay lại; khi nó tự tiến
hóa và vượt qua trí thông minh của con người "một cách chóng mặt",
các chuyên gia lo ngại rằng cuối cùng nó sẽ dẫn đến khoảnh khắc
"Skynet", như được mô tả trong loạt phim khoa học viễn tưởng
Terminator.
Tuy nhiên, Hershock quan tâm nhiều hơn đến mối
đe dọa sắp xảy ra của điểm kỳ dị về mặt đạo đức, trong đó "không gian cơ
hội cho sự điều chỉnh lộ trình của con người tiếp theo sụp đổ", một điểm
mà AI sẽ thay đổi cơ bản và không thể đảo ngược các giá trị của chúng ta cũng
như cách chúng ta tương tác và hành xử. Như đã trải qua trong đại dịch
COVID-19, công nghệ cho phép chúng ta duy trì kết nối trong khi chúng ta bị
tách biệt và cô lập về mặt vật lý. Thật không may, công nghệ cũng làm chúng ta
nhầm lẫn về hiểu biết của chúng ta về kiến thức, các mối quan hệ và phương tiện
hạnh phúc vì chúng ta dường như thiếu khả năng xác định sự thật, bản sắc thật
sự và do đó là sự kết nối và mối quan hệ chân chính. Việc khám phá về mặt tâm
linh và tôn giáo về điều gì khiến chúng ta hạnh phúc và làm giảm bớt đau khổ
của chúng ta ngày càng trở nên khó khăn hơn: nếu đời sống đạo đức là nền tảng
của hạnh phúc, như lời Phật dạy, thì làm sao chúng ta có thể đánh giá cao
nguyên nhân và hậu quả đạo đức khi chúng ta không còn có thể xác định được tác
nhân đạo đức, cũng như các sự kiện và dữ liệu cần thiết để đưa ra những lựa
chọn đạo đức đúng đắn?
Trong một hội nghị gần đây về AI và đạo đức, tôi
đã lập luận rằng AI gây ra một loạt các mối đe dọa đối với các lý thuyết hiện
có của chúng ta về kiến thức, bản sắc và sự cứu rỗi. Về mặt lý thuyết kiến thức,
con người chúng ta "biết" bản thân và thế giới bên ngoài thông qua
cảm xúc được nhận thức và suy nghĩ được hình thành. Khi chúng ta cung cấp ngày
càng nhiều dữ liệu cho máy móc để giải mã sở thích và mô hình suy nghĩ của
mình, chúng ta ngày càng dễ bị thao túng bởi những người có thể truy cập và
phân tích dữ liệu đó. Có thể đến lúc máy móc biết nhiều hơn về cảm xúc và suy
nghĩ của chúng ta so với bạn bè thân thiết và gia đình, hoặc thậm chí còn biết
nhiều hơn cả nhận thức và sự hiểu biết của chúng ta về bản thân. Thông tin giả
mạo và thiên vị cũng có thể thay đổi một cách có hệ thống cách chúng ta hành xử
và suy nghĩ. Về mặt lý thuyết về bản sắc, sự phát triển của hình ảnh deepfake
do máy tính tạo ra và thực tế ảo đưa chúng ta đến một thế giới trải nghiệm mới
sẽ thách thức các khả năng giác quan và tinh thần của chúng ta. Chúng ta không
còn có thể chắc chắn về danh tính thật sự của những người mà chúng ta tương tác
kỹ thuật số và mọi người cũng có thể tạo ra nhiều nhân vật và danh tính trực
tuyến. Có thể không thể thật sự hiểu bản thân và người khác một cách toàn diện
và vun đắp các mối quan hệ có ý nghĩa. Nó cũng có thể đe dọa bản sắc cốt lõi
của con người, được thể hiện thông qua ý thức và lương tâm. Cuối cùng, xét về lý
thuyết cứu rỗi, AI cũng có thể cung cấp cho chúng ta những định nghĩa khác nhau
về cuộc sống và hạnh phúc, cũng như những lựa chọn và hành động mà chúng ta cần
thực hiện để được hạnh phúc trong cuộc sống này hoặc sau này.
Ý nghĩa của sự phát triển của con người trong
thời đại AI là gì? Khi công nghệ làm giảm gánh nặng của lao động thể chất và
tinh thần trong việc tiếp thu và lưu giữ kiến thức, cũng như đưa ra những
quyết định khó khăn về mặt đạo đức và trần gian, thì vai trò và trách nhiệm của
con người là gì?
Khi nói đến các chủ đề về tâm trí, giá trị con
người và trí thông minh, giáo lý nhà Phật có những đóng góp rất quan trọng vào
việc hiểu các giá trị, quá trình ra quyết định đạo đức, nhận thức về bản thân
và thế giới này, và sự tương phản giữa trí thông minh "thật" và
"nhân tạo". Đức Phật có những quan sát rất độc đáo về thế giới hiện
tượng này và cách con người tương tác với nó. Nó có thể cung cấp cho chúng ta
những hiểu biết quan trọng để hiểu rõ hơn về nguyên nhân và hậu quả của việc áp
dụng công nghệ và hiểu biết độc đáo về tâm trí con người - sự tự bẫy rập cũng
như khả năng giải thoát tiềm tàng của nó. Do đó, giáo lý nhà Phật có thể cung
cấp sự hiểu biết sâu sắc về hạnh phúc, lòng từ bi và sự tự do của con người.
Thông qua thế giới quan của nhà Phật, chúng ta có thể phát triển sự tự tin tốt
hơn vào tiềm năng và vị trí độc đáo của trí thông minh con người bằng cách minh
họa khả năng giành lại quyền kiểm soát sự chú ý, ý thức và quan trọng nhất là
khả năng lựa chọn. Khi các thiết bị, thành phố và quốc gia của chúng ta trở nên
thông minh hơn, trí thông minh của con người phải tiếp tục nâng cấp thay vì hạ
cấp./.
***
https://www.buddhistdoor.net/features/disruption-from-innovative-technologies/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét