Nguyên
bản: Meditation: A Beginning
Tác giả:
Đức Đạt Lai Lạt Ma
Biên tập: Rajiv Mehrotra
Việt dịch: Quảng Cơ
Hiệu đính: Tuệ Uyển
***
Trong chương này, chúng ta sẽ khám phá các kỹ
thuật để thay đổi tâm trí từ những cách thức quen thuộc sang những cách thức
đạo đức hơn. Có hai phương pháp thiền định được sử dụng trong quá trình thực
hành của chúng ta. Một là thiền phân tích (thiền quán) là phương tiện giúp
chúng ta làm quen với những ý tưởng và thái độ tinh thần mới. Phương pháp còn
lại là thiền định tĩnh tâm (thiền chỉ), tập trung tâm trí vào một đối tượng đã
chọn.
Mặc dù tất cả chúng ta đều mong muốn được hạnh
phúc và muốn vượt qua đau khổ, nhưng chúng ta vẫn tiếp tục trải qua đau đớn và
khổ sở. Tại sao vậy? Phật giáo dạy rằng chúng ta thật sự chủ ý tạo ra những
nguyên nhân và điều kiện tạo nên sự bất hạnh của mình và thường miễn cưỡng tham
gia vào các hoạt động có thể dẫn đến hạnh phúc lâu dài hơn. Làm sao có thể như
vậy? Trong lối sống bình thường của mình, chúng ta để bản thân bị kiểm soát bởi
những suy nghĩ và cảm xúc mạnh mẽ, từ đó dẫn đến những trạng thái tiêu cực của
tâm trí. Chính vòng luẩn quẩn này khiến chúng ta không chỉ duy trì sự bất hạnh
của mình mà còn của người khác. Chúng ta phải cố ý đứng lên để đảo ngược những
khuynh hướng này và thay thế chúng bằng những thói quen mới. Giống như một cành
mới ghép trên một cây già cuối cùng sẽ hấp thụ sức sống của cây đó và tạo ra
một cây mới, chúng ta phải nuôi dưỡng những khuynh hướng mới bằng cách cố ý vun
đắp những thực hành đức hạnh. Đây chính là ý nghĩa và mục đích thật sự của việc
thực hành thiền tập.
Việc quán chiếu về bản chất đau khổ của cuộc
sống, cân nhắc những phương pháp có thể chấm dứt sự đau khổ của chúng ta, chính
là một hình thức thiền tập. Cuốn sách này là một hình thức thiền tập. Quá trình
mà chúng ta chuyển đổi thái độ bản năng hơn của mình đối với cuộc sống, trạng
thái tâm trí chỉ tìm cách thỏa mãn ham muốn và tránh xa sự khó chịu, là những
gì chúng ta muốn nói khi sử dụng từ "thiền tập". Chúng ta có xu hướng
bị tâm trí kiểm soát, đi theo nó trên con đường ích kỷ của nó. Thiền định là
quá trình mà qua đó chúng ta kiểm soát được tâm trí và hướng nó theo hướng tốt
đẹp hơn. Thiền định có thể được coi là một kỹ thuật mà chúng ta làm giảm sức
mạnh của những thói quen suy nghĩ cũ và phát triển những thói quen mới. Do đó,
chúng ta bảo vệ bản thân khỏi việc tham gia vào các hành động của tâm trí, lời
nói hoặc hành động dẫn đến đau khổ. Thiền tập như vậy sẽ được sử dụng rộng rãi
trong quá trình thực hành tâm linh của chúng ta.
Bản thân kỹ thuật này tự nó không phải là Phật
giáo. Cũng giống như các nhạc sĩ rèn luyện đôi tay, các vận động viên rèn luyện
phản xạ và kỹ thuật, các nhà ngôn ngữ học rèn luyện đôi tai, các học giả rèn
luyện nhận thức của mình, chúng ta cũng vậy, chúng ta hướng dẫn tâm trí và trái
tim mình.
Do đó, việc làm quen với các khía cạnh khác nhau
của quá trình thực hành tâm linh của chúng ta là một hình thức thiền tập. Chỉ
đọc về chúng một lần thì không mang lại nhiều lợi ích. Nếu bạn quan tâm, sẽ rất
hữu ích khi liên hệ các chủ đề đã đề cập, như chúng ta đã làm trong chương
trước với hành động vô đạo đức của lời nói vô nghĩa, rồi nghiên cứu chúng sâu
rộng hơn để mở rộng hiểu biết của bạn. Bạn càng khám phá một chủ đề và đưa nó
vào sự quán chiếu tinh thần, bạn càng hiểu sâu sắc hơn về nó. Điều này cho phép
bạn đánh giá tính giá trị của nó. Nếu thông qua phân tích của mình, bạn chứng
minh được điều gì đó là không giá trị, thì hãy gạt nó sang một bên. Tuy nhiên,
nếu bạn thiết lập một cách độc lập - bạn xác định điều gì đó là đúng, thì đức
tin của bạn vào sự thật đó có độ vững chắc mạnh mẽ. Toàn bộ quá trình nghiên
cứu và xem xét này nên được coi là một hình thức thiền tập.
Chính Đức Phật đã nói, "Hỡi các tu sĩ và
những người thông thái, đừng chấp nhận lời của ta chỉ vì lòng tôn kính. Quý vị
nên đưa chúng vào sự phân tích phán xét và chấp nhận chúng trên cơ sở sự hiểu
biết của riêng mình." Câu nói đáng chú ý này có nhiều hàm ý. Rõ ràng là
Đức Phật đang nói với chúng ta rằng khi đọc một văn bản, chúng ta không chỉ nên
dựa vào danh tiếng của tác giả mà còn dựa vào nội dung. Và khi nắm bắt với nội
dung, chúng ta nên tập trung vào chủ đề và ý nghĩa thay vì dựa vào phong cách
văn chương. Khi liên quan đến chủ đề, chúng ta nên dựa vào sự hiểu biết thực
nghiệm của mình thay vì sự nắm bắt trí tuệ của mình. Nói cách khác, cuối cùng
chúng ta phải phát triển nhiều hơn là kiến thức hàn lâm về giáo Pháp. Chúng
ta phải tích hợp các chân lý của lời dạy của Đức Phật vào sâu thẳm bản thể của
mình, để chúng được phản ánh trong cuộc sống của chúng ta. Lòng từ bi sẽ không
có nhiều giá trị nếu nó vẫn chỉ là một ý tưởng. Nó phải trở thành thái độ của
chúng ta đối với người khác, được phản ánh trong mọi suy nghĩ và hành động của
chúng ta. Và khái niệm khiêm nhường không làm giảm sự kiêu ngạo của chúng ta;
nó phải trở thành trạng thái thật sự của chúng ta.
→ Sự Quen
Thuộc Với Một Đối Tượng Được Chọn
Từ tiếng Tây Tạng để chỉ thiền là gom, có nghĩa
là "làm quen". Khi chúng ta sử dụng thiền trên con đường tâm linh của
mình, đó là để làm quen với một đối tượng được chọn. Đối tượng này không nhất
thiết phải là một vật thể vật lý như hình ảnh Đức Phật hay Chúa Jesus trên cây
thánh giá. "Đối tượng được chọn" có thể là một phẩm chất tinh thần
như sự kiên nhẫn, mà chúng ta rèn luyện trong chính mình thông qua thiền định.
Nó cũng có thể là chuyển động nhịp nhàng của hơi thở, mà chúng ta tập trung vào
để làm dịu tâm trí bồn chồn của mình. Và nó có thể chỉ là phẩm chất của sự sáng
suốt và hiểu biết - ý thức của chúng ta - bản chất mà chúng ta tìm cách hiểu.
Tất cả các kỹ thuật này được mô tả chi tiết trong các trang tiếp theo. Nhờ
những phương tiện này, kiến thức của chúng ta về đối tượng được chọn sẽ tăng
lên.
Ví dụ, khi chúng ta nghiên cứu loại xe nào để
mua, đọc ưu và nhược điểm của các hãng khác nhau, chúng ta phát triển cảm nhận
về phẩm chất của một lựa chọn cụ thể. Bằng cách suy ngẫm về những phẩm chất
này, sự trân trọng của chúng ta đối với chiếc xe này sẽ tăng lên, cũng như mong
muốn sở hữu nó. Chúng ta có thể rèn luyện các đức tính như sự kiên nhẫn và lòng
khoan dung theo cách tương tự. Chúng ta làm như vậy bằng cách suy ngẫm về những
phẩm chất cấu thành nên sự kiên nhẫn, sự an tâm mà nó tạo ra trong chúng ta,
môi trường hài hòa được tạo ra do nó, sự tôn trọng mà nó tạo ra ở người khác.
Chúng ta cũng làm việc để nhận ra những nhược điểm của sự thiếu kiên nhẫn, sự
tức giận và sự thiếu hài lòng mà chúng ta phải đau khổ bên trong, nỗi sợ hãi và
sự thù địch mà nó mang lại cho những người xung quanh chúng ta. Bằng cách siêng
năng - nhẹ nhàng theo những dòng suy nghĩ như vậy, sự kiên nhẫn của chúng ta tự
nhiên phát triển, ngày càng mạnh mẽ hơn, từng ngày, từng tháng và từng năm. Quá
trình thuần hóa tâm trí là một quá trình dài. Tuy nhiên, một khi chúng ta đã
thành thạo sự kiên nhẫn, niềm vui có được từ nó sẽ kéo dài hơn bất kỳ chiếc xe
nào
Chúng ta thật sự thường xuyên tham gia vào quá
trình thiền tập như vậy trong cuộc sống hàng ngày của mình. Chúng ta đặc biệt
giỏi trong việc nuôi dưỡng sự quen thuộc với những khuynh hướng bất thiện! Khi
không hài lòng với ai đó, chúng ta có thể quán chiếu về những lỗi lầm của người
đó và có được niềm tin ngày càng mạnh mẽ hơn về bản chất đáng ngờ của người đó.
Tâm trí chúng ta vẫn tập trung vào "đối tượng" của quá trình thiền
định, và do đó sự khinh miệt của chúng ta đối với người đó ngày càng tăng lên.
Chúng ta cũng suy ngẫm và phát triển sự quen thuộc với các đối tượng đã chọn
khi chúng ta tập trung vào một thứ gì đó hoặc một ai đó mà chúng ta đặc biệt
yêu thích. Rất ít sự thúc đẩy là cần thiết để duy trì sự tập trung của chúng
ta. Thật khó để duy trì sự tập trung khi nuôi dưỡng đức hạnh. Đây là một dấu
hiệu chắc chắn cho thấy cảm xúc ràng buộc và ham muốn áp đảo như thế nào!
Có nhiều loại thiền. Một số loại không yêu cầu
bối cảnh chính thức hoặc tư thế vật lý cụ thể. Bạn có thể thiền khi lái xe hoặc
đi bộ, khi đi xe buýt hoặc tàu hỏa, và thậm chí khi tắm. Nếu bạn muốn dành một
khoảng thời gian cụ thể để thực hành tâm linh tập trung hơn, thì việc dành buổi
sáng sớm cho một buổi thiền chính thức sẽ có lợi, vì đó là lúc tâm trí tỉnh táo
và minh mẫn nhất. Ngồi trong môi trường yên tĩnh với lưng thẳng rất hữu ích, vì
điều này giúp bạn duy trì sự tập trung. Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhớ là
bạn phải nuôi dưỡng những thói quen tinh thần tốt đẹp bất cứ khi nào và bất cứ
nơi nào có thể. Bạn không thể giới hạn thiền trong các buổi chính thức.
• Thiền Phân
Tích (Thiền Quán)
Như tôi đã nói, có hai loại thiền được sử dụng
để quán chiếu và nội tâm hóa các chủ đề mà tôi thảo luận trong cuốn sách này.
Đầu tiên, là thiền phân tích. Trong hình thức thiền này, sự quen thuộc với một
đối tượng đã chọn - có thể là chiếc xe bạn mong muốn hoặc lòng từ bi hoặc sự
kiên nhẫn bạn muốn tạo ra - được nuôi dưỡng thông qua quá trình phân tích hợp
lý. Ở đây, bạn không chỉ tập trung vào một chủ đề. Thay vào đó, bạn đang nuôi
dưỡng cảm giác gần gũi hoặc thấu cảm với đối tượng đã chọn của mình bằng cách
siêng năng áp dụng các khả năng phản biện của mình. Đây là hình thức thiền mà
tôi sẽ nhấn mạnh khi chúng ta khám phá các chủ đề khác nhau cần được nuôi dưỡng
trong quá trình thực hành tâm linh của mình. Một số chủ đề này dành riêng cho
thực hành Phật giáo, một số thì không. Tuy nhiên, một khi bạn đã quen thuộc với
một chủ đề thông qua phương pháp phân tích như vậy, điều quan trọng là phải
tiếp tục tập trung vào chủ đề đó thông qua thiền tập để giúp nó thấm sâu hơn.
• Thiền Tập Trung (Thiền Chỉ)
Loại thứ hai là thiền chỉ. Điều này xảy ra khi
chúng ta tập trung tâm trí vào một đối tượng đã chọn mà không tham gia vào quá
trình phân tích hoặc suy nghĩ. Ví dụ, khi thiền về lòng từ bi, chúng ta phát
triển sự thấu cảm với người khác và nỗ lực nhận ra nỗi đau khổ mà họ đang trải
qua. Chúng ta thực hiện điều này thông qua thiền phân tích. Tuy nhiên, một khi
chúng ta có cảm giác từ bi trong tim, một khi chúng ta thấy rằng thiền tập đã
thay đổi tích cực thái độ của chúng ta đối với người khác, thì chúng ta vẫn tập
trung vào cảm giác đó, mà không tham gia vào suy nghĩ. Điều này giúp đào sâu
lòng từ bi của chúng ta. Khi chúng ta cảm thấy rằng cảm giác từ bi của mình
đang yếu đi, chúng ta có thể tham gia lại thiền phân tích để khôi phục lại sự
đồng cảm và mối quan tâm của mình trước khi quay lại thiền định.
Khi chúng ta trở nên thành thạo hơn, chúng ta có
thể khéo léo chuyển đổi giữa hai hình thức thiền tập để tăng cường chất lượng
mong muốn. "An tĩnh" ám chỉ kỹ thuật phát triển thiền chỉ của chúng
ta đến mức chúng ta có thể tập trung một điểm vào đối tượng thiền định của mình
trong thời gian dài tùy ý. Như tôi đã nói, "đối tượng của “thiền"
không nhất thiết là thứ chúng ta có thể "nhìn thấy". Theo một nghĩa
nào đó, người ta tập trung tâm trí mình vào đối tượng để vun đắp sự quen thuộc
với nó. Thiền chỉ, giống như các hình thức thiền khác, về bản chất không có đức
hạnh. Thay vào đó, chính đối tượng mà chúng ta tập trung vào và động lực mà
chúng ta tham gia vào quá trình thực hành sẽ quyết định chất lượng tâm linh của
thiền định. Nếu tâm trí chúng ta tập trung vào lòng từ bi, thì thiền tập là đức
hạnh. Nếu tâm trí tập trung vào sự tức giận, thì thiền tập không phải là đức
hạnh.
Chúng ta phải hành thiền một cách có hệ thống,
vun đắp sự quen thuộc với một đối tượng đã chọn một cách dần dần. Nghiên cứu và
lắng nghe những giáo thọ có trình độ là một phần quan trọng của quá trình này.
Sau đó, chúng ta quán chiếu về những gì mình đã đọc hoặc nghe, xem xét kỹ lưỡng
để loại bỏ mọi sự nhầm lẫn, quan niệm sai lầm hoặc nghi ngờ mà chúng ta có thể
có. Bản thân quá trình này giúp tác động đến tâm trí. Sau đó, khi chúng ta tập
trung vào đối tượng của mình một cách nhất quán, tâm trí của chúng ta sẽ hợp
nhất với đối tượng theo cách mong muốn.
Điều quan trọng là trước khi chúng ta cố gắng
thiền tập về các khía cạnh vi tế hơn của triết học Phật giáo, chúng ta có thể
giữ cho tâm trí tập trung vào những chủ đề đơn giản hơn. Điều này giúp chúng ta
phát triển khả năng phân tích và tập trung một điểm vào những chủ đề tinh tế
như thuốc giải cho mọi đau khổ của chúng ta, sự trống rỗng của sự tồn tại cố
hữu.
Hành trình tâm linh của chúng ta là một hành
trình dài. Chúng ta phải lựa chọn con đường của mình một cách cẩn thận, đảm bảo
rằng nó bao gồm tất cả những phương pháp dẫn chúng ta đến mục tiêu của mình.
Đôi khi hành trình như dốc rất đứng. Chúng ta phải biết cách điều chỉnh bản
thân theo tốc độ của sự quán chiếu sâu sắc [chậm rãi] của ốc sên đồng thời đảm
bảo rằng chúng ta không quên vấn đề của người hàng xóm hoặc vấn đề của những
con cá bơi trong đại dương ô nhiễm cách xa hàng ngàn dặm./.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét