GIẢ THUYẾT VỀ THẤU
CẢM – VỊ THA: ĐÓ LÀ GÌ VÀ VẬY THÌ SAO?
Nguyên tác: The Empathy-Altruism Hypothesis What and So
What?
Tác giả: C. Daniel Batson
Chuyển ngữ: Quảng Cơ / Tuệ Uyển nhuận sắc /Wednesday,
April 22, 2020
Mục lục
01-
Tóm tắt
02-
Giả thuyết thấu cảm – vị tha
03-
Ý nghĩa thực tiễn
04-Ý
nghĩa đối với khoa học bi mẫn
*
GIẢ THUYẾT VỀ THẤU
CẢM – VỊ THA: ĐÓ LÀ GÌ VÀ VẬY THÌ SAO?
*
TÓM TẮT
Con người chúng ta có bao giờ, ở bất kỳ mức độ nào, quan
tâm đến người khác vì lợi ích của họ và không chỉ đơn giản là cho chính chúng
ta hay không? Giả thuyết thấu cảm - vị tha đưa ra một câu trả lời khẳng định
cho câu hỏi này. Nó tuyên bố rằng mối quan tâm thấu cảm (được định nghĩa là cảm
xúc định hướng đến người khác được khơi gợi và phù hợp với nhận thức lợi lạc
cho nhu cầu cần thiết của người khác) tạo ra động lực vị tha (một trạng thái động
cơ với mục tiêu cuối cùng là tăng phúc lợi cho người khác).
Nghiên cứu trong hơn 40 năm qua thẩm tra giả thuyết này
chống lại các lựa chọn vị kỷ đã cung cấp sự hỗ trợ khá mạnh mẽ. Động lực vị tha
gây ra sự thấu cảm dường như có sẳn trong nhận thức hành động của con người. Lòng
vị tha gây ra sự thấu cảm này có thể có nguồn gốc sinh học của nó trong sự nuôi
dưỡng phổ thông của cha mẹ. Ý nghĩa thực tiễn của giả thuyết thấu cảm - vị tha
bao gồm cả lợi ích và trách nhiệm – đối với các mục tiêu của sự thấu cảm, cho
người khác và cho người cảm thấy lo lắng thấu cảm. Ý nghĩa của nghiên cứu về sự
thấu cảm - vị tha đối với nội dung và đạo đức của khoa học bi mẫn được đề xuất.
Từ khóa: lòng
vị tha, khoa học bi mẫn, chủ nghĩa vị kỷ, sự quan tâm thấu cảm, giúp đỡ, sự
nuôi dưỡng của cha mẹ
*
Hãy nghĩ trong mọi lúc về năng lượng mà chúng ta dành để
giúp đỡ người khác. Ngoài sự lịch sự và lòng tốt hàng ngày, chúng ta gửi tiền để
hỗ trợ các nạn nhân thảm họa ở nửa vòng trái đất và để cứu cá voi. Chúng ta thức
suốt đêm với một người bạn vừa trải qua một mối quan hệ tan vỡ. Chúng ta dừng lại
để an ủi một đứa trẻ lạc lối và sợ hãi cho đến khi mẹ nó xuất hiện. Đôi khi sự
giúp đỡ thật sự ngoạn mục, khi Wesley Autrey[1]
nhảy lên đường rầy xe điện ngầm với đoàn xe đang xuống để cứu một thanh niên bị
té trong khi bị co giật. Hoặc khi những người cứu hộ ở Đức Quốc xã mạo hiểm mạng
sống của họ và cuộc sống của các thành viên trong gia đình để che chở cho người
Do Thái.
Tại sao chúng ta làm những điều này? Điều gì thúc đẩy những
hành vi như vậy? Có thật là tình thương vô tư nhất, nhưng là một loại mặc cả, cuối
cùng, trong đó tình thương đáng yêu của chính chúng ta luôn đề nghị trở thành
người thắng cuộc bằng cách này hoặc cách khác? Hay chúng ta cũng có khả năng vị
tha?
Tầm quan trọng của khả năng thứ hai phụ thuộc vào những
gì bạn nghĩ về lòng vị tha. Nếu, giống như hầu hết các nhà khoa học hành vi và
xã hội, bạn nghĩ rằng đó là việc giúp đỡ tốn kém cá nhân hoặc giúp đạt được những
phần thưởng tự cấp như ánh sáng ấm áp hoặc tránh cảm giác tội lỗi, thì sự tồn tại
của lòng vị tha là không thể nghi ngờ được. Nhưng để nói rằng chúng ta có khả
năng vị tha như vậy thì cũng chưa nói gì những gì chúng ta chưa biết. Những
quan niệm này làm tầm thường hóa cuộc tranh luận về chủ nghĩa vị tha - chủ
nghĩa vị kỷ hàng thế kỷ.
Trong cuộc tranh luận đó, lòng vị tha đề cập đến một trạng
thái động lực với mục tiêu cuối cùng là tăng thêm phúc lợi xã hội cho người khác;
chủ nghĩa vị kỷ đề cập đến một trạng thái động lực với mục tiêu cuối cùng là
tăng phúc lợi của chính chúng ta. Quan điểm chủ đạo trong tư tưởng phương Tây từ
lâu là động lực của chúng ta luôn vị kỷ một cách độc quyền, như La
Rochefoucauld nói.
GIẢ THUYẾT THẤU CẢM
– VỊ THA
Giả thuyết thấu cảm – vị tha tiếp nhận những khái niệm động
cơ của chủ nghĩa vị tha và chủ nghĩa vị kỷ một cách nghiêm chỉnh. Nó tuyên bố rằng
sự quan tâm thấu cảm sản sinh động cơ vị tha, thách thức niềm tin trong chủ
nghĩa vị kỷ phổ quát (Batson, 1987, 2011). Để hiểu được giả thuyết đơn giản
mang tính giả định này, cần phải rõ ràng về những gì nó là và không có nghĩa là,
cả mối quan tâm thấu cảm và động lực vị tha.
Quan Tâm Thấu Cảm
Trong giả thuyết thấu cảm - vị tha, quan tâm thấu cảm có
nghĩa là cảm xúc định hướng đến người
khác được khơi gợi và phù hợp với nhận thức phúc lợi của một người có nhu cầu.
Cảm xúc định hướng đến người khác này đã
được gọi bằng một vài cái tên bên cạnh mối “quan tâm thấu cảm,” bao gồm cả lòng bi mẫn, tính nhân hậu, sự thông cảm và lòng thương hại. (Chú ý rằng trong khi
nhiều người sử dụng thuật ngữ lòng bi mẫn liên hệ đến một hình thức trạng thái
cảm xúc thì tôi đang gọi “sự quan tâm thấu cảm,” làm nó tương hợp hơn với toàn
bộ giả thuyết thấu cảm – vị tha. Tôi mong ước để động cơ – cảm xúc như liên kết
mở cho sự khảo sát thực nghiệm, không để nó bị quyết định trước khi có nghị định
xác nhận. Tính chất của mối liên kết này là sự tập trung vào giả thuyết thấu cảm
– vị tha.) Nhãn hiệu áp dụng cho cảm xúc định hướng đến người khác là không
quan trọng. Điều quan trọng là cảm xúc liên quan đến cảm giác cho người khác,
không phải cảm giác như người khác cảm thấy. Hãy để tôi thêm bốn điểm làm rõ
nhanh chóng:
1- Đầu
tiên, khi nói rằng cảm xúc định hướng đến người khác được gọi là mối quan tâm
thấu cảm là “phù hợp với nhận thức phúc lợi của một người có nhu cầu,” tôi đã đề
cập đến một sự phù hợp của khả năng kết hợp hóa trị, không phải là nội dung cụ
thể. Khả năng kết hợp hóa trị là tích cực khi nhận thức phúc lợi của người khác
là tích cực, và tiêu cực khi phúc lợi nhận thức là tiêu cực. Vì vậy, sẽ phù hợp
để cảm thấy, ví dụ, buồn bã hay thương cảm cho một người đang khó chịu và sợ
hãi. Hoặc để cảm thấy thương xót cho nạn nhân bất tỉnh vì bị bóp cổ, như Người
Samari nhân hậu (Lu-ca 10:33).
2- Thứ
hai, mặc dù thuật ngữ (empathy) thấu cảm, đủ rộng để bao gồm các tình huống
không có nhu cầu nhận thức, như khi chúng ta cảm thấy niềm vui thấu cảm với vận
may của người khác (Smith, Keat, & Stotland, 1989; Stotland, 1969) – không
phải toàn bộ cảm xúc thấu cảm được cho là để tạo ra động lực vị tha: mà chỉ có
mối quan tâm thấu cảm được cảm nhận khi người khác cảm thấy cần thiết. Không có
nhu cầu nhận thức, thì không có động lực để tăng phúc lợi cho người khác.
3-
Thứ ba, mối quan tâm thấu cảm như được định
nghĩa ở đây không phải là một cảm xúc đơn lẻ, rời rạc mà bao gồm cả một nhóm cảm
xúc. Nó bao gồm những cảm giác mà mọi người báo cáo như sự cảm thông, lòng bi mẫn, tính đa cảm, lòng nhân hậu, sự than van, nỗi
buồn bã, sự khó chịu, đau khổ, quan tâm, thương tiếc, và nhiều hơn nữa.
4- Thứ
tư, mặc dù những cảm giác thông cảm và lòng bi mẫn vốn là định hướng đến người khác,
nhưng chúng ta có thể cảm thấy đau khổ, than van và lo lắng do tự định hướng,
như khi một điều gì đó xấu xảy ra trực tiếp tới chúng ta. Cả hai phiên bản định
hướng đến người khác và tự định hướng của những cảm xúc này có thể được mô tả
là cảm thấy phiền muộn hoặc buồn bã, khó chịu hoặc đau khổ,
quan tâm hoặc thương tiếc. Độ rộng của việc sử dụng này gây ra sự nhầm lẫn.
Sự phân biệt tâm lý có liên quan không nằm trong nhãn hiệu cảm xúc được sử dụng
– nỗi buồn bã, đau khổ, quan tâm – nhưng trong phúc lợi của ai là trọng tâm của
cảm xúc. Chúng ta đang cảm thấy buồn bã, đau khổ, hay quan tâm cho người khác,
hay chúng ta đang cảm thấy như vậy là kết quả của những gì đã xảy ra với chúng
ta (bao gồm, có lẽ, kinh nghiệm của việc nhìn thấy người khác đau khổ)?
Trong những năm gần đây, thuật ngữ thấu cảm (empathy) đã
được áp dụng cho một loạt các hiện tượng bên cạnh cảm xúc định hướng đến người khác
vừa được mô tả. Dưới đây là liệt kê những
trường hợp:
o Biết
những suy nghĩ và cảm xúc của một người khác.
o Áp
dụng tư thế hoặc phù hợp với phản ứng thần kinh của người khác.
o Đi
đến để cảm nhận như những cảm nhận của một người khác.
o Cảm
thấy đau khổ cá nhân khi chứng kiến nỗi đau khổ của một người khác.
o Tưởng
tượng bạn sẽ nghĩ và cảm thấy như thế nào ở một nơi khác.
o Tưởng
tượng người khác nghĩ và cảm nhận như thế nào.
o Một
sắp xếp chung (đặc điểm) để cảm nhận cho người khác.
Mỗi hiện tượng này khác biệt với cảm giác định hướng đến
người khác mà tôi gọi là sự quan tâm thấu
cảm, hay nói ngắn gọn là sự thấu cảm.
Giả thuyết thấu cảm - vị tha không khẳng định bất kỳ hiện tượng nào khác tạo ra
động lực vị tha, ngoại trừ nếu và khi chúng gợi lên mối quan tâm thấu cảm. Hơn
nữa, giả thuyết này không khẳng định rằng bất kỳ hiện tượng nào khác là cần thiết
hoặc đủ để tạo ra mối quan tâm thấu cảm. Do đó, để tìm bằng chứng ủng hộ giả
thuyết thấu cảm - vị tha không nên lấy làm bằng chứng cho thấy bất kỳ hiện tượng
nào khác tạo ra động lực vị tha.
Động Cơ Vị Tha
Lòng vị tha và chủ nghĩa vị kỷ trong cuộc tranh luận về
chủ nghĩa vị kỷ - vị tha có nhiều điểm chung. Mỗi thứ đề cập đến một trạng thái
động lực. Mỗi thứ đều quan tâm đến mục tiêu cuối cùng của trạng thái động lực
đó. Và, đối với mỗi thứ, mục tiêu cuối cùng là tăng phúc lợi cho ai đó. Những đặc
điểm chung này cung cấp bối cảnh để làm nổi bật sự khác biệt quan trọng: Phúc lợi
của ai là mục tiêu cuối cùng – của một người khác hay là của chính chúng ta?
“Mục tiêu cuối cùng” ở đây có nghĩa là – những mối quan hệ
kết quả trong tâm lý hiện tại, chứ không phải là nguyên nhân đầu tiên hay cuối
cùng siêu hình, và không liên quan đến chức năng sinh học. Một mục tiêu cuối cùng là một kết thúc trong
chính nó. Ngược lại, một mục tiêu công cụ
là một bước đệm trên đường đến một mục tiêu cuối cùng. Cả hai mục tiêu công cụ
và cuối cùng nên được phân biệt với các hậu
quả không tính trước, những kết quả của một hành động không hẳn là mục tiêu
của nó. Mỗi mục tiêu cuối cùng xác định một động lực định hướng mục tiêu riêng
biệt. Do đó, lòng vị tha và chủ nghĩa vị kỷ, vốn có những mục tiêu cuối cùng khác
nhau, là những động lực riêng biệt mặc dù chúng có thể cùng xảy ra. Hơn nữa,
chúng là các trạng thái động lực, không phải là những xu hướng hoặc đặc điểm cá nhân . Sự tương phản trong
cuộc tranh luận về chủ nghĩa vị kỷ-vị tha là giữa các trạng thái động lực của chủ nghĩa vị kỷ và chủ nghĩa vị tha – chứ không
phải giữa các loại người vị kỷ và vị tha.
Nhiều hình thức tự lợi có thể bắt nguồn từ sự giúp đỡ. Một
số là rõ ràng, chẳng hạn như khi chúng ta nhận được phần thưởng vật chất hoặc được
khen ngợi công khai, hoặc khi chúng ta thoát khỏi sự chỉ trích công khai. Nhưng
ngay cả khi chúng ta giúp đỡ mà không có phần thưởng bên ngoài, thì chúng ta vẫn
có thể lợi lạc. Nhìn thấy một người hoặc một con vật có nhu cầu có thể khiến
chúng ta cảm thấy đau khổ, và bằng cách
làm giảm sự đau khổ của người khác, thì chúng ta cũng giải tỏa chính mình. Hoặc
khi chúng ta giúp đỡ, chúng ta có thể cảm thấy tốt về bản thân vì đã tử tế; hoặc
chúng ta có thể thoát khỏi cảm giác tội lỗi và xấu hổ vì đã không làm những gì
chúng ta nghĩ rằng chúng ta nên làm.
Giả thuyết đồng cảm - vị tha không phủ nhận rằng việc
giúp đỡ với động cơ vị tha có mang lại lợi ích cho bản thân như thế này. Nhưng
nó tuyên bố rằng những lợi ích bản thân của sự giúp đỡ thấu cảm đem lại là những
hệ quả không tính trước chứ không là mục đích cuối cùng. Ngoài ra, giả thuyết
thấu cảm - vị tha không cho rằng một người cảm thấy mối quan tâm thấu cảm chỉ
trải nghiệm động lực vị tha. Một người như vậy có thể trải nghiệm các động cơ
khác phát sinh từ các nguồn gốc khác, bao gồm các điều kiện gợi lên mối quan
tâm thấu cảm – chẳng hạn nhận thức về người khác như có nhu cầu. Giả thuyết này
cũng không cho rằng mối quan tâm thấu cảm là nguồn duy nhất của động lực vị
tha; đó là sự câm lặng về các nguồn gốc khác có thể có. Cho rằng các hiện tượng
khác đã được gọi là “sự thấu cảm,” thì thậm chí còn có thể có những giả thuyết
về sự thấu cảm - vị tha khác. Tuy nhiên, cho đến nay, không có giả thuyết nào
khác như vậy được thẩm tra cẩn thận.
Tại Sao Phải Lo Lắng về Động Cơ Giúp Đở?
Miễn là người có nhu cầu nhận được sự giúp đỡ, thì tại
sao phải lo lắng về việc động lực tiềm tàng là vị tha hay vị kỷ? Câu trả lời phụ
thuộc vào sự quan tâm của chúng ta. Nếu chúng ta chỉ quan tâm đến việc giúp đỡ
người này trong tình huống này, thì bản chất của động lực có thể không quan trọng.
Nhưng nếu chúng ta quan tâm đến việc hiều biết một cách tổng quát hơn khi nào
và ở đâu có thể mong đợi sự giúp đỡ và hiệu quả của nó như thế nào (có lẽ là để
tạo ra một xã hội ân cần hơn) – thế thì việc thấu hiểu động cơ tiềm tàng là
quan trọng. Ví dụ, nếu tôi có động lực giúp đở để gây ấn tượng với bạn, thế thì
khi bạn không biết rằng tôi giúp, thì tôi sẽ không giúp.
Theo lập luận của Kurt Lewin (1951), sự giải thích vững
vàng về hành động con người được thấy trong mối liên hệ của một động lực nhất định
với mục tiêu cuối cùng của nó, chứ không phải trong hành vi hoặc hậu quả. Hành
vi rất thay đổi. Sự xuất hiện của một hành vi cụ thể, bao gồm giúp đỡ, phụ thuộc
vào sức mạnh của động cơ hoặc các động cơ có thể gợi lên rằng hành vi đó, cũng
như
(a) sức mạnh của động
cơ cạnh tranh,
(b) hành vi đó liên
quan đến từng động cơ này như thế nào, và
(c) các lựa chọn
hành vi khác có sẵn trong tình huống tại thời điểm đó.
Nó cũng phụ thuộc vào việc hành vi thúc đẩy một mục tiêu công
cụ hay mục tiêu cuối cùng. Một hành vi càng trực tiếp thúc đẩy một mục tiêu cuối
cùng, và nó càng đặc biệt làm như vậy trong số các lựa chọn hành vi có sẵn, thì
càng có nhiều khả năng hành vi đó sẽ xảy ra. Hành vi thúc đẩy mục tiêu công cụ
có thể thay đổi nếu (a) mối liên hệ nhân
quả giữa mục tiêu công cụ và mục tiêu cuối cùng thay đổi, hoặc (b) những con đường
hành vi đến mục tiêu cuối cùng phát sinh mà bỏ qua mục tiêu công cụ.
Tuy nhiên, những vấn đề phức tạp, chúng tôi suy luận về động
lực từ hành vi; cụ thể, từ mô hình hành vi qua các tình huống khác nhau theo
cách tốt nhất để đạt được các mục tiêu cuối cùng khác nhau có thể. Suy luận này
đã cho phép chúng tôi thẩm tra giả thuyết thấu cảm - vị tha.
Vị Thế Hiện Tại Của Giả Thuyết Thấu Cảm – Vị
Tha
Trong bốn thập niên qua, hơn 35 thí nghiệm đã được thực
hiện để thẩm tra giả thuyết thấu cảm - lòng vị tha, giả thuyết cho rằng sự quan
tâm thấu cảm tạo ra động lực vị tha, chống lại một loạt các giả thuyết về vị kỷ
mà thay vào đó là động lực của sự thấu cảm. mục tiêu cuối cùng là có được một lợi
ích hoặc một tư lợi khác. Như đã đề xuất, chiến lược nghiên cứu đã được thử
nghiệm các tình huống khác nhau để chúng ta có thể đưa ra những suy luận đầy đủ
ý nghĩa từ mô hình hành vi về mục tiêu cuối cùng của động lực gây ra sự thấu cảm.
Với tính nhất quán đáng chú ý, kết quả của các thí nghiệm
này đã ủng hộ giả thuyết thấu cảm - vị tha. Một vài kết quả ban đầu dường như
mâu thuẫn với giả thuyết đó đã không được kiểm tra thêm. Theo hiểu biết tốt nhất
của tôi, hiện tại không có lời giải thích vị kỷ hợp lý nào cho kết quả tích
lũy. Bằng chứng này đã khiến tôi kết luận một cách ngập ngừng rằng giả thuyết thấu
cảm - lòng vị tha là đúng: Cảm giác định hướng khác cho một người có nhu cầu
(quan tâm thấu cảm) tạo ra động lực với mục tiêu cuối cùng là việc làm hết nhu
cầu gây ra thấu cảm (động lực vị tha). Bằng chứng cũng đã khiến tôi kết luận rằng
động lực này có thể mạnh mẽ đáng ngạc nhiên.
Những Tiền Đề của Mối Quan Tâm Thấu Cảm
Nếu mối quan tâm thấu cảm tạo ra động lực vị tha, vậy thì
điều gì tạo ra mối quan tâm thấu cảm? Lý thuyết về động lực vị tha trong đó giả
thuyết thấu cảm - vị tha là cốt lõi chỉ ra hai tiền đề quan trọng của sự quan
tâm thấu cảm: (a) nhận thức về người khác
như có nhu cầu, và (b) định giá nội tại
về phúc lợi của người khác.
Nhận thức về người
khác như có nhu cầu: Nhu cầu nhận thức liên quan đến việc nhìn thấy sự khác
biệt tiêu cực giữa trạng thái hiện tại của người khác và điều mong muốn cho người
khác về một hoặc nhiều khía cạnh của hạnh phúc. Những khía cạnh của hạnh phúc
bao gồm sự vắng mặt của nỗi đau thể xác, ảnh
hưởng tiêu cực, lo lắng, căng thẳng, nguy hiểm và bệnh tật, cũng như sự hiện diện của niềm vui thể chất, ảnh hưởng
tích cực, sự hài lòng và an ninh. Tất nhiên, nhu cầu nhận thức có thể khác
nhau về cường độ. Cường độ dường như là một sự vận hành của ba yếu tố:
(a) số lượng các
khía cạnh hạnh phúc của những khác biệt được cảm nhận,
(b) kích thước của
mỗi sự khác biệt, và
(c) tầm quan trọng
cảm nhận của từng khía cạnh này đối với phúc lợi chung của người có nhu cầu.
Sự khác biệt tiêu cực
trong vấn đề liên quan đến hạnh phúc của người có nhu cầu, không phải của người
cảm thấy thấu cảm. Nhưng sự nhận thức
có vấn đề là do người cảm thấy thấu cảm chứ không phải bởi người cần. Có những
lúc mọi người nhận thấy mình cần, nhưng những người khác thì không. Những người
khác sẽ không gặp phải mối quan tâm thấu cảm, trừ khi họ coi nhận thức sai lầm
của người khác về nhu cầu là một nhu cầu. Ngoài ra, có những lúc mọi người
không nhận thấy mình cần, nhưng những người khác thì ngược lại. Những người
khác cũng có thể cảm thấy rõ mối quan tâm thấu cảm.
Định giá nội tại
phúc lợi xã hội của người khác: Loại định giá phúc lợi xã hội của một người
khác gợi lên mối quan tâm thấu cảm là nội
tại chứ không phải ngoại tại (Allport,
1961). Giá trị khác được định giá theo quyền riêng của chính người ấy, chứ không
phải cho những gì người ấy có thể cung cấp. Thông thường hơn, việc định giá nội
tại phúc lợi xã hội của một người khác được nói đến như sự quan tâm của ân cần hoặc yêu thương.
Lòng Vị Tha Sinh Ra Sự Thấu Cảm Có Thể Phát
Triển Như Thế Nào?
Mở rộng xem xét các tiền đề của mối quan tâm thấu cảm trở
lại theo thời gian đặt ra câu hỏi làm thế nào động lực vị tha gây ra sự thấu cảm
có thể phát triển. Chức năng tiến hóa nào có thể phục vụ với động lực như vậy?
Câu trả lời có vẻ hợp lý nhất dường như là mối quan tâm thấu cảm đã phát triển
như một phần của bản năng của cha mẹ ở các động vật có vú cao hơn, đặc biệt là
con người. Nếu cha mẹ của động vật có vú không quan tâm sâu sắc đến phúc lợi của
thế hệ con cháu rất dễ bị làm hại của chúng, thì những loài này sẽ nhanh chóng
chết đi.
Không còn nghi ngờ gì nữa, con người chúng ta đã thừa hưởng
các khía cạnh quan trọng trong bản năng của cha mẹ từ tổ tiên mà chúng ta cùng chia
sẻ với các loài động vật có vú khác. Nhưng ở loài người, bản năng này ít tự động
hơn và linh hoạt hơn. Bản năng làm cha mẹ của con người vượt xa sự nuôi dưỡng,
cung cấp các loại thức ăn khác, bảo vệ và giữ cho các hoạt động gần gũi của trẻ,
đặc trưng cho sự chăm sóc của cha mẹ trong hầu hết các loài động vật có vú. Nó
bao gồm những suy luận và dự đoán về những ham muốn và cảm xúc của đứa trẻ (Có
phải đó là tiếng khóc đói hay tiếng khóc nhõng nhẻo? “Nó không thích pháo bông;
chúng sẽ quá ồn ào”). Nó cũng bao gồm các động cơ hướng đến mục tiêu và cảm xúc
dựa trên sự đánh giá.
Tất nhiên, con người chúng ta không cảm thấy lo lắng thấu
cảm chỉ dành cho con cái của chúng ta. Miễn là không có ác cảm từ trước, chúng
ta có thể cảm thấy thấu cảm với nhiều người khác có nhu cầu, bao gồm cả những
chủng loại không phải người. Phần mở rộng này có thể phản ánh sự khái quát hóa
nhận thức, theo đó, chúng ta “nhận nuôi” người khác như con cháu, tạo ra giá trị
nội tại và cũng như mối quan tâm thấu cảm và động lực vị tha khi người khác cần.
Hai yếu tố sẽ tạo điều kiện cho sự xuất hiện của sự khái
quát hóa như vậy:
(a) năng
lực nhận thức của con người, bao gồm tư tưởng tượng trưng và lý luận tương tự;
và
(b) thiếu
lợi thế tiến hóa trong các nhóm săn bắt - hái lượm đầu tiên của con người cho sự
hạn chế nghiêm ngặt mối quan tâm thấu cảm và sự nuôi dưỡng của cha mẹ đối với
con cái. Trong các nhóm này, những người có nhu cầu thường là một đứa trẻ hay
người thân. Và sự sống sót của một gien đã gắn chặc với phúc lợi ngay cả với những
người không thân.
Trong phạm vi mà việc thúc đẩy sự nuôi dưỡng của con người
phụ thuộc vào các cảm xúc định hướng khác dựa trên đánh giá như mối quan tâm thấu
cảm, thì việc khái quát hóa là tương đối dễ dàng. Trong xã hội đương đại, triển
vọng của sự khái quát hóa như vậy có vẻ hợp lý hơn khi bạn nghĩ về sự nhạy cảm
và chăm sóc dịu dàng thường được cung cấp bởi những bảo mẫu, những người làm việc
tại các trung tâm chăm sóc trẻ em, cha mẹ nuôi và chủ vật nuôi.
Nếu gốc rễ của lòng vị tha của con người nằm trong sự
nuôi dưỡng của cha mẹ, thì lòng vị tha được kết chặc vào bản chất của chúng ta
và vào cơ cấu của cuộc sống hàng ngày. Nó không phải là ngoại lệ hay cũng không
tự nhiên, mà là một đặc điểm trung tâm của tình trạng con người. Thay vì tìm kiếm
lòng vị tha chỉ trong những hành động cực kỳ hy sinh tự thân, thì chúng ta nên
thấy nó thể hiện trong kinh nghiệm hàng ngày của chúng ta. Các nghiên cứu thấu
cảm - vị tha chỉ ra rằng nó là như vậy.
Những Tiền Đề Khác?
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự kết hợp giữa nhận thức
về nhu cầu và áp dụng một viễn cảnh - tưởng tượng khác (nghĩa là, tưởng tượng
cách người cần nhu cầu suy nghĩ và cảm giác như thế nào) có thể tạo ra mối quan
tâm thấu cảm. Và một số biến số cá nhân khác biệt, bao gồm:
·
cảm xúc
chung,
·
điều tiết
cảm xúc,
·
biến thái
tâm lý,
·
phong cách
gắn bó, và
·
giới tính,
có thể ảnh hưởng đến mức độ quan tâm thấu cảm. Nhưng một
viễn cảnh tưởng tượng khác và những khác biệt cá nhân này dường như hoạt động
như những sự điều tiết ảnh hưởng hai tiền đề quan trọng của mối quan tâm thấu cảm,
là nhu cầu và đánh giá, mà không phải là tiền đề bổ sung. Đó là, không rõ ràng rằng
bất kỳ điều nào trong số đó ảnh hưởng đến mối quan tâm thấu cảm ngoại trừ thông
qua ảnh hưởng của chúng đối với nhận thức về nhu cầu, định giá nội tại
hoặc cả hai.
Ý NGHĨA THỰC TIỂN
Bây giờ chúng ta đã có “những gì” về giả thuyết thấu cảm
- vị tha trước chúng ta, chúng ta có thể chuyển thành những áp dụng, “vậy thì
sao?” Tôi sẽ tập trung đầu tiên vào ý nghĩa thực tiễn, sau đó ngắn gọn về ý
nghĩa của khoa học bi mẫn. Nghiên cứu về những ý nghĩa thực tiễn cho thấy lòng
vị tha gây ra sự thấu cảm không phải là một điều hoàn toàn tốt đẹp. Nó cung cấp
lợi ích nhưng cũng có những trách nhiệm, và chúng ta cần phải tỉnh thức về cả
hai.
Những Lợi Ích Của Lòng Vị Tha Gây Ra Sự Thấu
Cảm
1- Giúp đỡ nhiều
hơn, nhạy cảm hơn và giúp đở ít thay đổi hơn. Có lẽ lợi ích ít ngạc nhiên
nhất là cảm giác quan tâm thấu cảm khiến chúng ta giúp (các) mục tiêu của sự thấu
cảm nhiều hơn. Ngay cả trước khi giả thuyết thấu cảm - vị tha được thử nghiệm, thì
đã có bằng chứng cho thấy sự quan tâm thấu cảm có thể làm tăng khả năng giúp đỡ.
Bây giờ chúng ta biết mối quan tâm thấu cảm tạo ra động lực vị tha, chúng tôi
có lý do để tin rằng nó cũng có thể cải thiện chất lượng trợ giúp.
Lòng vị tha gây ra sự thấu cảm có khả năng thúc đẩy sự
giúp đỡ nhạy cảm hơn với nhu cầu của người mà sự thấu cảm được cảm nhận. Các mục
tiêu vị kỷ như đạt được những phần thưởng và tránh bị trừng phạt thường có thể
đạt được, ngay cả khi sự giúp đỡ của chúng ta không làm giảm bớt sự đau khổ của
cá nhân khó khăn. Đối với những mục tiêu này, đó là suy nghĩ được tính đến.
Nhưng ở mức độ mà chúng ta được động viên một cách vị tha, thì đó là phúc lợi của
người khác được tính. Bằng chứng thực nghiệm ủng hộ lý do này. Không giống như
những người cảm thấy ít thấu cảm, các cá nhân cảm thấy lo lắng thấu cảm có xu
hướng cảm thấy tốt sau khi giúp đỡ nếu các khó khăn của người khác được giải tỏa.
Làm nổi bật sự nhạy cảm với những hậu quả trong tương lai, Sibicky, Schroeder
và Dovidio (1995) đã đưa ra bằng chứng cho thấy sự quan tâm thấu cảm, mặc dù
đáp ứng nhu cầu ngay lập tức, nhưng nếu giảm thiểu sự giúp đở, thật sự sẽ gây bất
lợi trong dài hạn: Hãy nghĩ đến việc từ chối gây ra những sự đối xử không lành
mạnh đến một đứa trẻ đáng yêu.
Ngoài việc tạo ra sự giúp đỡ nhạy cảm hơn, động lực vị
tha cũng có khả năng ít thay đổi hơn so với động cơ vị kỷ cho việc giúp đỡ.
Nghiên cứu chỉ ra rằng các cá nhân trải nghiệm sự thấu cảm tương đối thấp và do
đó, tính vị kỷ chiếm ưu thế đối với động lực vị tha, thì rất ít có khả năng
giúp đỡ khi: (a) họ có thể dễ dàng thoát
khỏi sự tiếp xúc với nhu cầu mà không cần giúp đỡ, hoặc (b) họ có thể dễ dàng
biện minh cho bản thân và những người khác về việc không thể giúp đỡ.
Ý nghĩa thực tế của những phát hiện này là rõ ràng. Dễ dàng trốn tránh và biện minh cao cho việc
không giúp đỡ là đặc điểm chung của nhiều tình huống giúp đỡ. Giữa sự rối rắm
bùng nổ, ồn ào của cuộc sống hàng ngày, chúng ta hầu như luôn có thể tìm cách
hướng sự chú ý đến nơi khác hoặc để thuyết phục bản thân rằng không hành động là
hợp lý. Vì điều này, tiềm năng thực tế của động lực vị tha gây ra sự thấu cảm thật
sự có triển vọng. Trong nghiên cứu vừa được trích dẫn, các cá nhân trải nghiệm
sự thấu cảm tương đối cao cho thấy không có sự sút giảm đáng kể về sự sẵn sàng để giúp đỡ trong các điều kiện
dễ dàng trốn tránh, biện minh cao hoặc cả
hai.
2. Ít gây hấn hoặc hung hăng. Một lợi ích thứ
hai của lòng vị tha gây ra sự thấu cảm là việc ức chế sự gây hấn. Ở mức độ cảm
thấy lo lắng thấu cảm với ai đó tạo ra động lực vị tha để duy trì hoặc tăng
phúc lợi cho người đó, thì nó nên ngăn chặn mọi xu hướng hung hăng chống đối hoặc
làm hại người đó. Hiệu ứng ức chế này đã được chứng minh một cách ấn tượng bởi
Harmon-Jones, Vaughn-Scott, Mohr, Sigelman và Harmon-Jones (2004). Họ đã đánh
giá ảnh hưởng của sự thấu cảm đối với hoạt động điện não đồ phía trước bên trái
(EEG[2])
liên quan đến sự tức giận sau một sự xúc phạm. Theo dự đoán của giả thuyết thấu
cảm - vị tha, hoạt động EEG vỏ não trái trước tương đối thường được tăng lên bởi
sự xúc phạm và thúc đẩy sự hung hăng (và tăng lên trong điều kiện thấu cảm thấp)
bị ức chế trong tình trạng thấu cảm cao.
Lưu ý rằng cảm giác thấu cảm không nên ức chế tất cả các
xung lực hung hăng, mà chỉ những cảm giác hướng đến mục tiêu của sự thấu cảm.
Thực tế, thật dễ dàng để tưởng tượng sự tức giận và hung hăng do lòng thấu cảm,
trong đó sự thấu cảm với Người A dẫn đến sự tức giận và hung hăng đối với Người
B, nếu B được coi là mối đe dọa đối với phúc lợi của A.
Nhìn rộng hơn, sự
thấu cảm có thể chống lại một hình thức hung hăng đặc biệt tinh vi và quỷ quyệt
– đổ lỗi cho các nạn nhân của sự bất công. Trong tác phẩm kinh điển của
mình về giả thuyết thế giới công bằng, Melvin Lerner (1980) đã phát hiện ra rằng
những người tham gia nghiên cứu có khả năng làm mất lòng một người mà họ cho là
nạn nhân vô tội của sự đau khổ. Sự xúc phạm này có lẽ được phục vụ để duy trì niềm
tin những người tham gia rằng mọi người có được những gì họ xứng đáng và xứng
đáng với những gì họ nhận được. Việc bảo vệ niềm tin trong một thế giới công bằng
theo cách này có thể dẫn đến điều mà William Ryan (1971) gọi là đổ lỗi cho nạn
nhân. Ryan cho rằng chúng ta có khả năng phản ứng với các nạn nhân của sự phân
biệt đối xử và áp bức bất công trong xã hội của chúng ta bằng cách đổ lỗi cho họ
một cách vô ý thức. Nếu họ có ít hơn, họ phải ít xứng đáng hơn.
Xúc phạm và đổ lỗi cho nạn nhân là những lựa chọn quá phổ
biến để quan tâm đến sự đau khổ của những người khác. Những quá trình này có thể
dẫn đến sự chấp nhận thiển cận về hoàn cảnh của những người kém may mắn là
chính đáng và đúng đắn. Nhưng lòng vị tha gây ra sự thấu cảm có thể chống lại
xu hướng này. Trong một phần tiếp theo quan trọng đối với các thí nghiệm kinh
điển của Lerner, Aderman, Brehm và Katz (1974) đã phát hiện ra rằng các hướng dẫn
lấy quan điểm được thiết lập để gợi lên sự thấu cảm loại bỏ sự xúc phạm của một
nạn nhân vô tội.
3. Tăng cường hợp
tác và ân cần trong các tình huống xung đột. Cũng có bằng chứng cho thấy động
lực vị tha gây ra sự thấu cảm có thể làm tăng sự hợp tác và ân cần trong các
tình huống xung đột. Nghịch lý của những tình huống như vậy là một “tín hữu một
lần thử thách tiến thoái lưỡng nan[3]”.
Trong tình huống tiến thoái lưỡng nan này, luôn luôn có sự quan tâm cần thiết
nhất để “lẫn tránh” (cạnh tranh), bất kể người kia làm gì. Các lý thuyết cho rằng
con người chúng ta luôn luôn quan tâm và độc quyền với nhau như lý thuyết trò
chơi và lý thuyết về sự lựa chọn hợp lý (giúp hoặc không), dự đoán không có sự
hợp tác nào trong một tín hữu thử thách một lần tiến thoái lưỡng nan. Ngược lại,
giả thuyết về sự thấu cảm - vị tha dự đoán rằng nếu một người trong tình huống
khó xử như vậy bị cảm thấy thấu cảm với người kia, thì người này sẽ trải qua
hai động cơ thúc đẩy lòng tự lợi và lòng vị tha sinh ra thấu cảm. Mặc dù lợi
ích cá nhân được thỏa mãn tốt nhất bằng cách đào tẩu, thì lòng vị tha được thỏa
mãn tốt nhất bằng cách hợp tác. Vì vậy, giả thuyết thấu cảm - vị tha dự đoán rằng
sự thấu cảm sẽ dẫn đến tăng cường hợp tác trong tín hữu một lần thử thách tiến
thoái lưỡng nan. Batson và Moran (1999) đã báo cáo một thí nghiệm trong đó họ
tìm thấy chính xác những kết quả này (cũng xem Batson & Ahmad, 2001;
Rumble, van Lange, & park, 2010).
Còn những xung đột trong thế giới thật thì sao? Có thể việc
giới thiệu lòng vị tha gây ra sự thấu cảm cũng đáng để theo đuổi ở đó? Stephan
và Finlay (1999) đã chỉ ra rằng việc gây ra sự thấu cảm thường là một thành phần
rõ ràng của các kỹ thuật được sử dụng trong các hội thảo giải quyết xung đột nhằm
giải quyết các xung đột chính trị lâu dài, như giữa người Ả Rập và Israel. Những
người tham gia hội thảo được khuyến khích bày tỏ cảm xúc của họ - hy vọng và sợ
hãi của họ - và tích cực chấp nhận quan điểm của những người ở phía bên kia của
cuộc xung. Những nỗ lực này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho cả nhận thức về người
khác về nhu cầu và sự nhạy cảm đối với phúc lợi của người khác, điều này sẽ làm
tăng mối quan tâm thấu cảm.
4. Cải thiện thái độ
và hành động đối với các thành viên của các nhóm bị kỳ thị. Có thể là lòng
vị tha gây ra sự thấu cảm có thể được sử dụng để cải thiện thái độ đối với và
hành động thay mặt cho các nhóm bị kỳ thị? Có lý do để nghĩ như vậy. Batson,
Polycarpou, Harmon-Jones, Imhoff, Mitchener, Bednar, Klein và Highberger (1997)
nhận thấy rằng việc gây ra sự thấu cảm cho một thành viên của một nhóm bị kỳ thị
có thể cải thiện thái độ đối với toàn nhóm. Hiệu ứng cải thiện thái độ này hiện
đã được tìm thấy đối với nhiều nhóm bị kỳ thị, bao gồm người khuyết tật, đồng
tính luyến ái, người bị AIDS, người vô gia cư, thậm chí những kẻ giết người bị
kết án và những người buôn bán ma túy. Và thái độ được cải thiện có thể, lần lượt,
tăng hành động để giúp đỡ nhóm. Nhấn mạnh khả năng ứng dụng rộng rãi của sự
thay đổi thái độ do thấu cảm, Shelton và Rogers (1981) nhận thấy rằng việc gây
ra sự thấu cảm để giúp bảo tồn cá voi dẫn đến thái độ tích cực hơn được phản
ánh trong ý định gia tăng mục tiêu cứu giúp cứu cá voi. Schultz (2000) phát hiện
ra rằng sự thấu cảm gây ra cho động vật bị tổn hại do ô nhiễm đã cải thiện thái
độ đối với việc bảo vệ môi trường tự nhiên. Berenguer (2007) cũng vậy.
Có những lý do thực tế để sử dụng sự thấu cảm để cải thiện
thái độ và hành động thay mặt cho những người thiệt thòi, suy sụp và bị kỳ thị trong
xã hội – ít nhất là ban đầu. Bước đầu làm quen sự thấu cảm có thể dễ dàng hơn
là việc cố gắng cải thiện thái độ thông qua các phương pháp như tiếp xúc trực
tiếp giữa các nhóm. Tiểu thuyết, phim truyện và phim tài liệu cho thấy việc tạo
ra sự thấu cảm đối với một thành viên của một nhóm bị kỳ thị là tương đối dễ
dàng. Hơn nữa, sự thấu cảm này có thể được gây ra trong các tình huống tốn kém
thấp, rủi ro thấp. Thay vì các thỏa thuận phức tạp thường được yêu cầu để tạo
ra sự tiếp xúc trực tiếp, hợp tác, cá nhân, thì chúng ta có thể cảm thấy đồng cảm
với một thành viên của một nhóm bị kỳ thị khi chúng ta ngồi thoải mái trong nhà
riêng của mình. Cuối cùng, kinh nghiệm gây ra sự thấu cảm có thể được kiểm soát
để đảm bảo rằng họ tích cực dễ dàng hơn nhiều so với có thể sống, tiếp xúc mặt
đối mặt, trực tiếp. Đối với các ví dụ trong thế giới thật về việc gây ra mối
quan tâm thấu cảm để cải thiện thái độ đối với một nhóm bị kỳ thị. Để xem xét về
phạm vi của các chương trình đã sử dụng sự thấu cảm để cải thiện thái độ như vậy
trong môi trường giáo dục, xem Batson và Ahmad (2009).
5. Tự lợi. Chuyển
trọng tâm từ người có nhu cầu, lòng vị tha gây ra sự thấu cảm cũng có thể có lợi
cho người có động lực vị tha. Các nghiên cứu dài hạn về các tình nguyện viên và
nhà cung cấp hỗ trợ xã hội đã ghi nhận sự
cải thiện hạnh phúc về tâm lý và thể chất trong số những người giúp đỡ này.
Và có bằng chứng cho thấy các tình nguyện
viên chăm sóc cá nhân sống lâu hơn những người không tình nguyện, ngay cả
sau khi điều chỉnh ảnh hưởng của hệ quả các yếu tố dự đoán khác về tuổi thọ như
sức khỏe thể chất và mức độ hoạt động. Điều quan trọng, ảnh hưởng này đến tuổi thọ dường như chỉ giới hạn ở những người tình
nguyện vì những lý do định hướng đến người khác chứ không phải định hướng
cho tự thân.
Tuy nhiên, tại thời điểm này, những lợi ích sức khỏe do
lòng vị tha gây ra sự thấu cảm là không rõ ràng. Thay vào đó, chúng có thể là
do sự nâng cao lòng tự trọng mà sự tình nguyện cung cấp, hoặc do những cảm giác
hoàn thành và năng lực. Và ngay cả khi những lợi ích là do lòng vị tha gây ra sự
thấu cảm, thì một sự thận trọng thì hóa ra: Theo đuổi có chủ ý những lợi ích sức
khỏe này có thể sẽ phải chịu thất bại. Sử dụng lòng vị tha gây ra sự thấu cảm
như một cách để đạt đến mục đích cuối cùng tự lợi để đạt được nhiều ý nghĩa hơn
và sức khỏe tốt hơn liên hệ đến một mâu thuẫn logic và tâm lý. Ngay khi lợi ích
cho người khác trở thành một công cụ để đạt được lợi ích bản thân, động lực
không còn là lòng vị tha.
Trách Nhiệm của Lòng Vị Tha Gây Ra Sự Đồng Cảm
Không phải tất cả ý nghĩa thực tế của giả thuyết đồng cảm
- vị tha là tích cực. Cùng với những lợi ích được mô tả,thì lòng vị tha gây ra
sự đồng cảm có một số trách nhiệm nghiêm trọng.
1. Nó có thể gây hại.
Động lực vị tha có khả năng nguy hiểm. Như các nhà sinh vật học tiến hóa đã chỉ
ra từ lâu (ví dụ, Dawkins, 1976), lòng vị tha có thể khiến chúng ta phải chịu tổn
thất về thời gian và tiền bạc, thậm chí mất mạng. Khi Lenny Skutnik, 28 tuổi,
được hỏi tại sao anh ta bơi xuống sông Potomac đầy băng để giải cứu một nạn
nhân bị tai nạn máy bay chết đuối, anh ta nói, “tôi chỉ làm những gì tôi phải
làm.” Khi những người đầu tiên đáp ứng tại Trung tâm Thương mại Thế giới vào
ngày 11 tháng 9 bị thúc đẩy về phía trước để giúp đỡ những người dân bị mắc kẹt
bất chấp ngọn lửa, khí độc và những nguy hiểm rõ ràng khác, nhiều người đã chết.
Tôi không thể nói mức độ nào những hành động anh hùng này được thúc đẩy bởi
lòng vị tha gây ra sự thấu cảm, nhưng tôi có thể nói rằng bất cứ điều gì thúc đẩy
họ cũng đưa các người hành động trong một cách tổn hại trực tiếp.
Không chỉ lòng vị tha gây ra sự thấu cảm có thể gây hại
cho người có động lực vị tha, mà nó cũng có thể làm tổn thương mục tiêu.
Balzac, một trong những nhà quan sát sắc sảo nhất về tình trạng con người của
chúng ta, đã mô tả một cách sinh động sự trớ trêu này trong cuốn tiểu thuyết
kinh điển Lão Goriot (Père Goriot, Balzac, 1834/1962). Tình thương vị
tha của Goriot đã làm hư con gái của ông ta, đẩy họ ra khỏi ông ta, và cuối
cùng đã tàn phá cả họ và ông ta. Thông điệp chủ đạo của Balzac: Lòng vị tha có
thể là một phần của bản chất con người, nhưng giống như sự gây hấn, nó phải được
gìn giữ cẩn thận để kiểm tra xem nó có phá hoại không. Graham Hancock đã đưa ra
một điểm tương tự trong bản cáo trạng nghiêm trọng của ông về các chương trình
viện trợ quốc tế trong tác phẩm những Lãnh Chúa của Nghèo Khó (Lords of
Poverty - 1989).
Ngay cả khi giúp đỡ rõ ràng là thích hợp, nhưng đôi khi
lòng vị tha gây ra sự thấu cảm có thể làm cho vấn đề tồi tệ hơn. Điều này đặc
biệt đúng khi sự giúp đỡ hiệu quả đòi hỏi một sự tinh tế. Hãy nghĩ về các bác
sĩ phẫu thuật: Không phải là ngẫu nhiên, nhà nghiên cứu sinh lý thần kinh Paul
MacLean (1967) cho rằng các bác sĩ phẫu thuật nên bị cấm giải phẫu đối với người
thân. Khi giải phẫu trên một chị em gái chứ không phải là một người xa lạ, cảm
giác quan tâm sâu sắc và mong muốn băn khoăn để giảm bớt nỗi đau của người ấy
có thể khiến một bàn tay bình thường vững vàng phải run rẩy.
2. Nó có thể dẫn đến
chủ nghĩa gia trưởng. Như đã thảo luận trước đó, giải thích hợp lý nhất về
nguồn gốc tiến hóa của động lực vị tha gây ra sự thấu cảm là nó phản ánh khái
quát hóa nhận thức về sự nuôi dưỡng của cha mẹ. Nếu đúng, giải thích này cho thấy
một trách nhiệm tiềm tàng nghiêm trọng. Nó gợi ý rằng những người cảm thấy lo lắng
về sự thấu cảm được hiểu một cách ẩn dụ là như trẻ con - phụ thuộc, dễ bị tổn
thương và cần được chăm sóc, ít nhất là về khả năng giải quyết nhu cầu của họ.
Phù hợp với khả năng này, nghiên cứu đã phát hiện ra rằng chúng ta cảm thấy mối
quan tâm thấu cảm lớn hơn đối với những người lớn có khuôn mặt trẻ con và dễ bị
tổn thương hơn.
Đôi khi, để được coi là phụ thuộc, dễ bị tổn thương và cần
được chăm sóc không đặt ra vấn đề gì. Hầu hết chúng ta vui vẻ làm theo chuyên
môn của các bác sĩ, cảnh sát, lính cứu hỏa và thợ máy khi chúng ta cần sự giúp
đỡ của họ. Nhưng vào thời điểm khác, hậu quả có thể là bi thảm. Giáo viên và
gia sư có thể, ngoài mối quan tâm thật sự, không cho phép học sinh phát triển
khả năng và sự tự tin để tự giải quyết vấn đề. Thay vào đó, họ có thể thúc đẩy
sự phụ thuộc không cần thiết, lòng tự trọng thấp và giảm ý thức về hiệu quả. Chuyên
gia vật lý trị liệu, bác sĩ, y tá, bạn bè và thành viên gia đình có thể làm điều
tương tự cho bệnh nhân bị khuyết tật về thể chất hoặc tinh thần. Vì vậy, nhân
viên xã hội có thể cố gắng chăm sóc người nghèo và hoàn cảnh khó khăn. Để thấy
ai đó có nhu cầu như lệ thuộc và dễ bị tổn thương có thể dẫn đến một phản ứng
kéo dài nếu không nói là làm trầm trọng thêm vấn đề. Nó có thể tạo ra chủ nghĩa
gia trưởng.
Nuôi dạy con hiệu quả đòi hỏi sự nhạy cảm về thời điểm
can thiệp và khi nào nên lùi lại, cũng như về cách cấu trúc môi trường trẻ con
để khuyến khích sự phối hợp, tự tin và độc lập. Trợ giúp hiệu quả đòi hỏi nhiều
như nhau (Fisher, Nadler, & DePaulo, 1983). Hãy nhớ lại câu ngạn ngữ về việc
dạy người đói câu cá hơn là cho họ cá.
3. Không phải tất cả
các nhu cầu đều gợi lên lòng vị tha gây ra sự thấu cảm. Nhiều vấn đề xã hội
cấp bách mà chúng ta gặp phải ngày nay không liên quan đến nhu cầu cá nhân thuộc
loại có khả năng gợi lên mối quan tâm thấu cảm. Mối quan tâm như vậy được cảm
nhận cho các cá nhân, nhưng nhiều vấn đề là toàn cầu. Hãy nghĩ về việc bảo vệ
môi trường, giải trừ hạt nhân và kiểm soát dân số. Những vấn đề này không gặp
phải như nhu cầu cá nhân; chúng rộng hơn và trừu tượng hơn. Thật khó nếu không
thể không cảm thấy thấu cảm với một khái niệm trừu tượng như môi trường, dân số
thế giới hay hành tinh — mặc dù việc cá nhân hóa các ẩn dụ như
Mẹ Trái đất có thể khiến chúng ta đi theo hướng đó.
Không chỉ khó khơi gợi sự thấu cảm đối với những nhu cầu
toàn cầu cấp bách này, mà nhiều vấn đề không thể được giải quyết một cách hiệu
quả với phản ứng giúp đỡ cá nhân. Chúng phải được giải quyết trong các vũ đài
chính trị và thông qua các cấu trúc thể chế và quan trường. Quá trình dài và chậm.
Nó không phải là một quá trình mà các động cơ dựa trên cảm xúc, bao gồm lòng vị
tha gây ra sự thấu cảm, có khả năng rất hiệu quả (Hardin, 1977). Giống như những
cảm xúc khác, mối quan tâm thấu cảm giảm dần theo thời gian.
Sức chịu đựng hạn chế của sự thấu cảm cũng có thể làm giảm
khả năng thúc đẩy các nỗ lực giúp đỡ bền vững thường được yêu cầu đối với các
tình nguyện viên hành động vì cộng đồng. Lòng vị tha gây ra sự thấu cảm có thể
có hiệu quả trong việc khởi xướng hành động tình nguyện, nhưng các động cơ khác
có thể cần phải tiếp nhận nếu một tình nguyện viên tiếp tục trường kỳ.
4. Nó có thể dẫn đến
việc lẫn tránh thấu cảm. Điều gì xảy ra nếu bạn không muốn có động lực vị
tha? Rốt cuộc, động lực vị tha có thể khiến bạn phải trả giá. Nó có thể khiến bạn
dành thời gian, tiền bạc và năng lượng nhân danh người khác. Tỉnh thức rằng sự thấu
cảm tạo ra lòng vị tha có thể khơi dậy một động lực vị kỷ để tránh cảm giác lo
lắng thấu cảm và kết quả là động lực vị tha. Shaw, Batson và Todd (1994) đã
cung cấp bằng chứng cho thấy động cơ
tránh sự thấu cảm này có khả năng phát sinh khi bạn tỉnh thức — trước khi tiếp xúc với một người có nhu cầu — rằng (a) bạn sẽ
được yêu cầu giúp đỡ người này và (b) ) việc giúp đỡ sẽ rất tốn kém. Việc tránh
sự thấu cảm có thể được khơi dậy, ví dụ, khi bạn nhìn thấy một người vô gia cư
trên đường, hoặc nghe về hoàn cảnh của người tị nạn, hoặc xem đoạn phim tin tức
về sự tàn phá của nạn đói. Nó có thể dẫn bạn băng qua đường, đóng lỗ tai, thay
đổi làn sóng.
Tránh sự thấu cảm cũng có thể là một yếu tố trong kinh
nghiệm của việc kiệt sức trong số những người làm việc trong các ngành nghề
giúp đỡ. Nhưng các điều kiện để tránh sự thấu cảm trong việc giúp đỡ chuyên
nghiệp dường như không phải là những điều được chỉ định bởi Shaw et al. (1994).
Trong các chuyên gia, việc tránh sự thấu cảm có nhiều khả năng xuất phát từ việc
không thể nhận thức được việc cung cấp trợ giúp hiệu quả hơn là từ chi phí nhận
được của sự giúp đỡ. Nhận thức được rằng nguồn lực hạn chế (ví dụ, quá ít thời
gian) hoặc sự khó hiểu của nhu cầu (ví dụ, bệnh nan y) khiến cho sự giúp đỡ hiệu
quả là không thể, một số bác sĩ, y tá chăm sóc mãn tính, nhà trị liệu, nhân
viên tư vấn và nhân viên phúc lợi có thể cố gắng tránh cảm giác thấu cảm để
tránh sự thất vọng của động lực vị tha bị cản trở. Họ có thể biến bệnh nhân hoặc
thân chủ của họ thành đối tượng chứ không phải người và đối xử với họ như vậy.
Theo thời gian, những người trợ giúp chuyên nghiệp khác có thể thấy rằng khả
năng cảm thấy sự quan tâm thấu cảm của họ đã cạn kiệt, dẫn đến cái được gọi là
sự mệt mỏi của lòng bi mẫn. Có những giới hạn về mức độ thường xuyên người ta
có thể rút ra từ cảm xúc tốt lành như thế nào.
Tránh sự thấu cảm cũng có thể xảy ra để đáp lại sự đau khổ
của các thành viên phe đối nghịch trong các cuộc xung đột giữa các nhóm. Cho dù
phe đối nghịch là một đội thể thao đối thủ hay một quốc gia, bộ lạc hoặc dân tộc,
sự đau khổ của họ có thể thích hợp hơn để tạo ra sự sung sướng trên đau khổ của kẻ khác — niềm vui
vẻ độc ác— hơn là mối quan tâm thấu cảm.
Tránh sự đồng cảm thậm chí có thể đã đóng một vai trò
quan trọng, lạnh lùng trong vụ thảm sát người Do Thái (holocaust.)
Rudolf Hoess, chỉ huy của Auschwitz, báo cáo rằng ông đã “kìm nén mọi cảm xúc
ngây dại hơn” để thực hiện nhiệm vụ của mình: tiêu diệt 2,9 triệu người một
cách có hệ thống.
5. Nó có thể tạo ra
hành động vô đạo đức. Có lẽ ý nghĩa đáng ngạc nhiên nhất của giả thuyết thấu
cảm - vị tha là chủ nghĩa vị tha gây ra sự thấu cảm có thể dẫn đến hành động vô
đạo đức. Hàm ý này là đáng ngạc nhiên vì nhiều người đánh đồng lòng vị tha với
đạo đức. Giả thuyết thấu cảm - vị tha thì không.
Tất nhiên, thông thường, lòng vị tha gây ra sự thấu cảm tạo
ra hành động được đánh giá là đạo đức vì khi nó dẫn chúng ta đến giúp đỡ người
nghèo hoặc an ủi người bệnh nhưng không phải lúc nào cũng vậy. Batson, Klein,
Highberger và Shaw (1995) phát hiện ra rằng động lực vị tha do sự thấu cảm cũng
có thể khiến mọi người dành sự đối xử ưu tiên cho một người mà họ cảm thấy thấu
cảm trong khi vi phạm các tiêu chuẩn đạo đức của chính họ về vô tư. Dường như, sự
vị kỷ, lòng vị tha và động lực đạo đức là ba dạng động lực riêng biệt, mỗi dạng
có thể xung đột với nhau.
Rộng hơn, có bằng chứng cho thấy lòng vị tha gây ra sự thấu
cảm có thể dẫn đến một phần trong các quyết định của chúng ta vì một xã hội về
những người trong số nhiều người cần sẽ nhận được sự giúp đỡ của chúng ta. Cách
đây vài thập niên, nhà viết tiểu luận của tạp chí Time, Walter Isaacson (1992)
đã bình luận về tác phẩm “ăn ảnh” tai họa. Ông nêu ra khả năng quyết định can
thiệp vào Somalia nhưng không phải Sudan xảy ra vì những đau khổ ở Somalia tỏ
ra tác động hơn, ăn ảnh hơn. Họ gợi lên mối quan tâm thấu cảm và động lực vị
tha theo cách mà những người ở Sudan không làm được. Isaacson phản ánh: Những vụ
bùng nổ lòng bi mẫn ngẫu nhiên bị kích động bởi những bức ảnh hấp dẫn có thể là
cơ sở phù hợp cho các hoạt động của tổ chức từ thiện Christmas, nhưng chúng có
phải là nền tảng thích hợp cho một chính sách đối ngoại không?
6. Nó có thể làm
suy yếu lợi ích chung. Không chỉ giả thuyết về sự thấu cảm - vị tha dự đoán
rằng lòng vị tha do sự thấu cảm có thể dẫn đến hành động vô đạo đức, mà còn có
thể khiến chúng ta hành động chống lại lợi ích chung trong một tình huống xã hội
khó xử. Một vấn đề xã hội nan giải phát sinh khi ba điều kiện cùng xảy ra:
1.
Mọi người có quyền lựa chọn cách phân bổ nguồn lực
khan hiếm của họ (thời gian, tiền bạc, năng lượng) như thế nào.
2.
Bất kể những gì người khác làm, phân bổ tài lực
cho nhóm là tốt nhất cho toàn bộ nhóm, nhưng phân bổ cho một cá nhân (bản thân
hoặc thành viên nhóm khác) là tốt nhất cho cá nhân đó.
3.
Nếu tất cả các phân bổ là để phân tách các cá
nhân, mỗi cá nhân sẽ tồi tệ hơn nếu tất cả các phân bổ tới nhóm.
Trong xã hội hiện đại, tình trạng khó xử xã hội rất nhiều.
Chúng bao gồm tái chế, đi chung xe, giảm ô nhiễm, bỏ phiếu, nộp thuế, đóng góp
cho truyền hình công cộng hoặc nhạc giao hưởng địa phương — kể tên cho một số
ít.
Được dẫn dắt bởi giả định về chủ nghĩa vị kỷ phổ quát làm
nền tảng cho lý thuyết ý đồ, người ta thường cho rằng, trong tình huống xã hội khó
xử, cá nhân duy nhất chúng ta sẽ phân bổ nguồn lực khan hiếm là chính chúng ta.
Nhưng giả thuyết thấu cảm - vị tha dự đoán rằng nếu bạn cảm thấy lo lắng thấu cảm
cho một thành viên khác trong nhóm, bạn sẽ có động lực vị tha để mang lại lợi
ích cho người đó. Vì vậy, nếu bạn có thể phân bổ nguồn lực cho người ấy, thì
thay vì hai động cơ theo truyền thống được cho là xung đột trong một tình huống
khó xử xã hội — tự lợi và lợi ích chung — ba động
cơ đang diễn ra. Nếu, cùng với chủ nghĩa vị kỷ (tư lợi), động lực vị tha mạnh
hơn mong muốn thúc đẩy lợi ích chung, thì thứ sau sẽ phải đau khổ.
Động cơ lòng vị tha gây ra sự đồng cảm phát sinh trong
tình huống khó xử xã hội trong thế giới thật thường như thế nào? Thật khó để
nghĩ về một trường hợp mà chúng không. Chúng phát sinh mỗi khi chúng ta cố gắng
quyết định nên dành thời gian hay tiền bạc của mình để mang lại lợi ích cho bản
thân, cộng đồng hoặc một cá nhân khác về người mà chúng ta đặc biệt quan tâm.
Tôi có thể từ chối tham gia vào một dự án dọn dẹp khu phố vào thứ Bảy, không phải
vì tôi muốn chơi gôn, mà vì con trai tôi muốn tôi đưa nó đi xem phim. Những kẻ
săn bắt có thể làm tuyệt chủng cá voi — và người làm gỗ
đốn cây — không phải vì lòng tham cá nhân mà là để cung cấp cho
gia đình của họ.
Phù hợp với dự đoán thấu cảm - vị tha này, Batson,
Batson, Todd, Brummett, Shaw và Aldeguer (1995) phát hiện ra rằng những người
tham gia nghiên cứu đặt vào tình huống khó xử xã hội đã phân bổ một số nguồn lực
của họ cho một người mà họ cảm thấy thấu cảm, làm giảm sự thu nhập tài lực của tập
thể. Và Oceja, Heerdink, Stocks, Ambrona, López-Pérez và Salgado (2014) nhận thấy
rằng, nếu có lý do để tin rằng các cá nhân khác trong nhóm có nhu cầu tương tự
như nhu cầu gây ra sự đồng cảm, thì các nguồn lực cũng có thể được phân bổ cho
họ.
Làm nổi bật một tình huống trong đó lòng vị tha gây ra sự
thấu cảm đặt ra một mối đe dọa thậm chí còn lớn hơn đối với lợi ích chung so với
việc tự ái, Batson, Ahmad, Yin, Bedell, Johnson, Templin và Whiteside (1999) nhận
thấy rằng khi quyết định phân bổ là công khai, lòng vị tha gây ra sự thấu cảm
làm giảm lợi ích chung nhiều hơn là lợi ích cá nhân. Tại sao điều này là như vậy?
Có những chuẩn mực xã hội rõ ràng và các biện pháp trừng phạt chống lại việc
theo đuổi lợi ích cá nhân của chúng ta với tiêu phí cho những gì tốt nhất cho tất
cả: ích kỷ và tham lam là những biểu tượng chua cay (Kerr, 1995). Các tiêu chuẩn
và các biện pháp trừng phạt chống lại việc thể hiện sự quan tâm đối với một người
khác, mối quan tâm của bạn, ngay cả khi làm như vậy làm giảm đi lợi ích chung
thì không rõ ràng lắm. Làm thế nào để những người săn cá voi và người đốn cây đứng
trước sự phản đối của công chúng về sự cạn kiệt quá mức của tài nguyên thiên
nhiên? Nó rất dễ dàng. Họ không sử dụng những tài nguyên này cho bản thân mà để
chăm sóc gia đình.
Nếu lòng vị tha đặt ra một mối đe dọa như vậy đối với lợi
ích chung, tại sao không có các biện pháp trừng phạt xã hội chống lại lòng vị
tha như những người chống lại chủ nghĩa vị kỷ? Có lẽ đó là do xã hội đưa ra một
hoặc cả hai giả định: “chủ nghĩa vị tha luôn tốt,” hay “chủ nghĩa vị tha yếu đuối.” Nghiên cứu về sự thấu
cảm - vị tha cung cấp bằng chứng cho thấy mỗi giả định này đều sai.
Ý NGHĨA ĐỐI VỚI
KHOA HỌC BI MẪN
Để kết thúc, hãy để tôi đề nghị ngắn gọn một số ý nghĩa của
nghiên cứu thấu cảm - vị tha cho nội dung và tiến hành của khoa học bi mẫn.
Nội Dung Của Khoa Học
Bi Mẫn
Liên quan đến nội dung, tôi sẽ chỉ tập trung vào một câu
hỏi: Có thể rèn luyện từ bi dựa trên các thực hành thiền của Phật giáo Tây Tạng
để mở rộng các lợi ích và hạn chế những trách nhiệm của lòng vị tha gây ra sự đồng
cảm không? Có lý do để nghĩ rằng nó có thể.
Thực hành được gọi là thiền
từ ái dường như được thành lập để mở rộng phạm vi của những người khác mà
thiền giả mong muốn sức khỏe, hạnh phúc và cát tường, đó là phạm vi của những
người khác mà phúc lợi thực chất được coi trọng. Kế hoạch là bắt đầu với tình thương
của chúng ta dành cho người khác được chăm sóc nội tâm (ví dụ: mẹ của chúng ta),
sau đó dần dần mở rộng vòng tròn chăm sóc để bao gồm người quen, người lạ, tất
cả con người (thậm chí là kẻ thù) và cuối cùng là tất cả chúng sinh. Nếu, như
tôi đã đề xuất, việc định giá nội tại phúc lợi của người khác là một trong hai
tiền đề cần thiết của lòng vị tha gây ra sự thấu cảm, thì sự thực hành này sẽ
làm tăng phạm vi của những mục tiêu mà người hành thiền cảm thấy quan tâm thấu
cảm khi mục tiêu đó là cần. Điều này sẽ, đến lượt nó, tạo ra động lực vị tha để
có nhu cầu được giải quyết. Và vì vậy, hành thiền này nên chiến đấu với các trách
nhiệm của lòng vị tha gây ra sự thấu cảm nảy sinh từ một phần tự nhiên của nó;
cụ thể là, khả năng cao hơn là nó có kinh nghiệm để đáp ứng nhu cầu của gia
đình, bạn bè và các thành viên trong nhóm.
Thiền bi mẫn dường
như được đặt ra để mở rộng sự nhạy cảm của thiền giả đối với nhu cầu của nhiều
người khác bằng cách tăng sự sẵn sàng nhận thấy, hiểu biết và cảm nhận về sự
đau khổ của họ. Một lần nữa, kế hoạch là bắt đầu bằng cách tập trung vào nhu cầu
của những người gần gũi và lòng bi mẫn mà chúng ta cảm thấy tự nhiên đối với họ,
sau đó mở rộng phản ứng này đến một vòng phạm vi rộng lớn của những người khác
mà cuối cùng bao gồm tất cả chúng sinh. Nếu thành công, thiền bi mẫn sẽ tăng phạm vi những mục tiêu của những người cần mà
chúng ta nhận thức. Nó cũng nên làm tăng tính chính xác của nhận thức đó. Và nếu
nhận thức về người khác có nhu cầu là tiền đề cần thiết của động lực vị tha gây
ra sự thấu cảm, thì sự thực hành này nên tăng động lực đó bằng cách đấu tranh với
ba trách nhiệm của chủ nghĩa vị tha do sự thấu cảm xuất hiện một cách tự nhiên
gợi lên sự quan tâm thấu cảm và tránh sự thấu cảm.
Nếu hai hình thức thiền liên quan chặc chẽ này có tác dụng
gợi ý, kết quả của việc kết hợp chúng nên là sự mở rộng mối quan tâm thấu cảm
và động lực vị tha do sự thấu cảm vượt ra ngoài giới hạn thông thường của nó.
Chúng ta sẽ thấy sự gia tăng rõ ràng trong phạm vi các mục tiêu mà người ta cảm
thấy sự quan tâm thấu cảm, điều này sẽ làm tăng chiều rộng và sức mạnh của động
lực vị tha, từ đó tạo ra phản ứng hành vi nhạy cảm hơn với các mục tiêu của nhu
cầu. Những thực hành thiền tập này sẽ
đưa chúng ta vượt ra khỏi trạng thái
động lực gây ra sự thấu cảm của giả thuyết thấu cảm - vị tha đến một điểm mà
lòng vị tha trở thành một khía cạnh lan tỏa của tính cách — một đặc điểm. Chúng ta nên xem những gì Matthieu Ricard gọi
là một khuynh hướng vị tha, trong đó
lòng vị tha trở thành “một cung cách hiện hữu.” Dòng suy nghĩ này, mà Ricard
xây dựng, dẫn đến một giả thuyết nghiên cứu mới: sự mở rộng của giả thuyết vị tha gây ra sự thấu cảm.
Giả thuyết mở rộng này có đúng không? Có phải sự thực hành
các hình thức thiền này trong thực tế có tạo ra các hiệu ứng giả thuyết không?
Giống như giả thuyết thấu cảm - vị tha, giả thuyết mở rộng là theo kinh nghiệm
mặc dù nó cũng tập trung vào các quá trình tâm lý bên trong rất khó để ước định
— các nhận thức, các giá trị, cảm xúc và động cơ. Có nhiều
giai thoại, truyền thuyết, báo cáo cũ và lời chứng thực ấn tượng liên quan đến
việc trau dồi và mở rộng lòng vị tha như là kết quả của thiền tập. Nhưng, như với
lòng vị tha xảy ra tự nhiên, những giải thích như vậy không thể được coi là bằng
chứng khoa học. Chúng chỉ gợi ý.
Trong những năm gần đây, các nghiên cứu đã vượt xa những
lời giải thích này để tích lũy một bằng chứng thực nghiệm liên hệ nào đó – những
sự bắt đầu của khoa học hành vi của lòng bi mẫn. Thí dụ, có những báo cáo rằng
thiền từ ái có thể (a) gia tăng những cảm
nhận tích cực đối với một người lạ cùng giới tính và (b) giảm sự thành kiến ngấm
ngầm trong nhóm chống lại những người vô gia cư và da den. Và có những báo
cáo rằng việc rèn luyện thiền từ ái
có thể (a) gia tăng ý chí với cái giá mắc nợ tiền bạc để buộc một người quyết định
không công bằng trong một trò chơi độc tài đền bù cho người nhận, và (b) có lẽ
việc gia tăng ý chí để dành cho người khác một chỗ ngồi trong phòng chờ đợi của
phòng thí nghiệm nghiên cứu cho một người phụ nữ chống nạn mà không cần phải
yêu cầu.
Nhưng, mặc dù đáng khích lệ, nghiên cứu thực nghiệm cho đến
nay không cung cấp câu trả lời thuyết phục cho câu hỏi liệu thực hành thiền có
mở rộng mối quan tâm thấu cảm và động lực vị tha gây ra sự thấu cảm theo những
cách được dự đoán bởi giả thuyết mở rộng. Các thẩm tra thực nghiệm tốt hơn là cần
thiết, những thử nghiệm vượt ra ngoài thử nghiệm liệu thực hành thiền có làm
tăng hành vi giúp đỡ hay không. Giống như giả thuyết thấu cảm - vị tha, giả
thuyết mở rộng không chỉ đơn giản là tăng cường giúp đỡ. Đó là về cảm xúc thấu
cảm và động lực vị tha, và đặc biệt là về việc mở rộng những thứ vượt ra ngoài
phạm vi bình thường của chúng.
Làm thế nào chúng ta có thể có được cuộc thẩm tra tốt hơn
về giả thuyết mở rộng? Câu hỏi này hướng chúng ta đến những tác động của nghiên
cứu về sự thấu cảm - lòng vị tha đối với việc tiến hành nghiên cứu trong khoa học
bi mẫn.
Cách Ứng Xử của Khoa Học Bi Mẫn
Nghiên cứu về sự thấu cảm - lòng vị tha nêu bật hai
nguyên tắc mà các nhà nghiên cứu khoa học từ bi có thể muốn tuân theo.
Đầu tiên, điều
quan trọng là phải đánh giá kết quả dự đoán càng trực tiếp càng tốt. Nếu chúng
ta dự đoán ảnh hưởng của thực hành thiền đối với nhận thức về nhu cầu, hoặc
đánh giá phúc lợi của người khác, hay mối quan tâm thấu cảm, hay nhất là đối với
động lực vị tha, chúng ta cần đánh giá những tác động đó hơn là một thứ khác,
chẳng hạn như giúp đỡ. Để đánh giá hành vi giúp đỡ trong một tình huống duy nhất
cho chúng ta biết rất ít về bản chất của các giá trị, cảm xúc và động cơ cơ bản.
Động lực có thể là vị kỷ, vị tha, cả hai hoặc không. Chỉ bằng cách đánh giá mô
hình trợ giúp qua các tình huống được tạo ra để thay đổi theo cách cho phép
chúng ta phân biệt các khả năng động lực thay thế, chúng ta mới có thể rút ra
những suy luận có ý nghĩa về động lực. Ngay cả các biện pháp sinh lý thần kinh
tinh vi cũng không cung cấp thông tin rõ ràng về bản chất của một người về động
lực hay cảm xúc. Ít nhất cho đến nay, các biện pháp hình ảnh thần kinh chỉ cho
thấy rằng một số động lực hoặc cảm
xúc hiện tại, không phải là nó.
Nguyên tắc đầu tiên này có thể được tóm tắt như sau: Chúng ta cần thẩm tra dự đoán của mình, không phải những sự ủy quyền.
Thứ hai, khi
chúng ta tìm thấy dữ liệu hỗ trợ, chúng ta cần tìm kiếm và thẩm tra các giải
thích trái ngược cho các dữ liệu này. Các giải thích trái ngược nên bao gồm cả
những phương pháp luận (ví dụ, các tín hiệu tinh tế đối với hành vi phù hợp) và
lý thuyết (ví dụ, một mong muốn vị kỷ cho các thiền giả nhìn nhận tự thân, hoặc
được người khác nhìn thấy, như lòng vị tha). Nhu cầu này đặc biệt cấp bách khi,
rất có thể trong khoa học bi mẫn, nhà nghiên cứu đang hy vọng giả thuyết của
mình là đúng. Hy vọng như vậy tạo ra áp lực mạnh mẽ đối với một sự thừa nhận thiên
vị, hướng tới nhà nghiên cứu, tìm kiếm dữ liệu phù hợp với giả thuyết và dừng lại
ở đó. Tôi nghĩ rằng chúng ta cần phải đi thêm hai bước nữa: (1) Chúng ta cần
tích cực theo đuổi những giải thích trái ngược có lý cho kết quả của mình; và
(2) chúng ta cần thiết lập các nghiên cứu cho phép các giả thuyết ấp ủ của
chúng ta, bao gồm cả giả thuyết mở rộng, cho thấy chúng đã sai nếu có. Nguyên tắc
này có thể được tóm tắt như vậy: Chúng ta
cần kiểm tra cho việc phản đối, chứ không phải xác nhận.
Chỉ khi làm theo hai nguyên tắc này, chúng ta mới có khả
năng tạo ra một khoa học về lòng bi mẫn vượt ra ngoài việc thuyết giảng dạy cho
đội hợp xướng, đó là một khoa học có thể nói lên sự hoài nghi cũng như đối với
những người đã bị thuyết phục về sức mạnh của việc hành thiền và các hình thức của
rèn luyện lòng bi mẫn để mở rộng phạm vi của lòng vị tha gây ra sự thấu cảm.
*
Ẩn Tâm Lộ, Thursday, May 14,
2020
Trích từ quyển Trích từ quyển The Oxford Handbook of
Compassion Science
[1] Wesley Autrey là một công
nhân xây dựng ở thành phố New York và là cựu chiến binh Hải quân, năm 2007 đã
được công nhận quốc tế sau khi anh ta cứu Cameron Hollopeter, một sinh viên điện
ảnh bị tai biến và rơi xuống đường rầy, vì bị xe điện ngầm của thành phố New
York đụng phải.
[2] Electroencephalographic (EEG)
[3] Song đề tù nhân: Prisoner’s
Dilemma
