Nguyên tác: Relying on Map, Compass, and Treasure: Trust and
Devotion in the Age of AI (Buddhistdoor.net)
Tác giả: Sarah
C. Beasley
Việt dịch: Quảng Cơ
Biên tập: Tuệ Uyển
***
.jpg)
Bài viết đầu tiên của tôi cho Buddhistdoor Global vào gần 10 năm
trước có tiêu đề 'Thiền tập là nguồn dưỡng chất cho Cái chết & Sự lâm
chung'. Trong bài viết đó, tôi đã viết rằng:
“Thiền tập làm phong phú trải nghiệm sống của chúng ta và giúp
dẫn lối qua tiến trình tự nhiên của sự lâm chung. Chăm sóc bản thân và tha nhân
thông qua các phương thức biểu đạt chính là một hành động của lòng đại từ bi,
nhằm tôn vinh và công nhận sự trọn vẹn trong những phức cảm của con người cũng
như trí tuệ trực giác của chúng ta.”
"Thiền tập là chất xúc tác cho sự chuyển hóa và giải thoát.
Thiền tập chính là công nghệ nguyên bản mà con người sở hữu để định hướng cho
cả sự sống, cái chết, và tất cả những gì diễn ra ở giữa hành trình đó."
Mười năm trước, công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) còn ít phổ
biến và chưa 'tiến hóa' như ngày nay. Chúng vừa làm giàu thêm cuộc sống, nhưng
ở một vài góc độ cũng đã gây ra những tổn hại cho xã hội của chúng ta. Tuy
nhiên, thay vì chỉ tranh luận về những lợi ích và hiểm họa của AI, hay những ưu
thế và cạm bẫy của các tăng đoàn trực tuyến và mạng xã hội, tôi muốn tôn vinh
những công cụ vượt thời gian của con người là Thân, Khẩu và Ý trong thời đại
công nghệ cao này.
Bên cạnh trải nghiệm là một ngakmo (nữ hành giả cư sĩ) thuộc
truyền thừa Dudjom Tersar của phái Nyingma (Ninh Mã), tôi còn tham gia giảng
dạy Phật pháp cho trẻ em. Tôi bắt đầu sự nghiệp của mình với tư cách là một
giáo viên nghệ thuật và nghệ sĩ chuyên nghiệp, còn hiện tại, tôi đào tạo các
giáo viên phổ thông cách tích hợp Giáo pháp vào chương trình giảng dạy các môn
khoa học tự nhiên và xã hội. Đó là một công việc đầy niềm vui, phức tạp và là
con đường mà tôi luôn trân quý.
Trước khi đến với Kim Cương thừa, tôi đã tiếp cận cuốn sách 'Tâm
thiền, Tâm ban sơ' (Weatherhill, 1970) của Thiền sư Suzuki Roshi—một trong
những văn bản Phật pháp đầu tiên mà tôi được học. Tinh thần của 'tâm ban sơ'
chính là một lá bùa hộ mệnh cho hành trình khám phá, và để giữ cho học trò một
không gian nhằm bóc tách những lớp vỏ của chính mình—để khám phá trí tuệ bên
trong, thông qua Trí tuệ bên ngoài, nằm bên dưới những khuôn mẫu thói quen của
chúng ta?
Người thầy dạy thiền đầu tiên của tôi là Mục sư Taitetsu Unno,
một học giả, tu sĩ và tác giả nổi tiếng, được kính trọng sâu sắc trong truyền
thống Tịnh Độ Chân Tông. Vì vậy, cả Kim Cương Thừa và Tịnh Độ Chân Tông đều đã
định hình cuộc đời tôi, mặc dù tôi thấm nhuần sâu sắc hơn trong Kim Cương Thừa,
nhờ vào sự gia ân từ các bậc thầy truyền thừa của mình. Một cột trụ trí tuệ
khác đối với tôi chính là Mẹ Trái Đất—thế giới tự nhiên. Trong cuốn Tannisho
(Than Dị Sao), chính Thượng nhân Thân Loan (Shinran) đã khẳng định (qua bản
dịch và lời giới thiệu của Mục sư Unno):
"Sự kết nối tương hỗ với sự sống... không chỉ mở rộng tới
con người mà còn tới tất cả chúng sinh, cả hữu tình và vô tình. Dựa trên triết
lý cốt lõi của Đại thừa về tính tương quan và sự dung thông lẫn nhau, Ngài Thân
Loan (Shinran) đã viết:"
"Như Lai lan tỏa khắp vô số thế giới; lấp đầy tâm trí của
biển cả chúng sinh. Vì thế, cỏ cây, hoa lá và đất đai thảy đều thành Phật. Bởi
lẽ, chính với tâm trí này mà tất cả chúng sinh phó thác bản thân vào Bản nguyện
của Pháp thân-như-là-lòng-từ-bi (Đức Phật A Di Đà), nên sự phó thác này không
gì khác hơn chính là Phật tính."
"Dẫu Ngài Thân Loan đang đề cập đến những vật vô tri như
cây cối, đá sỏi và địa hình, liệu giờ đây chúng ta có thể hình dung việc mở
rộng khái niệm này sang trí tuệ nhân tạo—thứ mà ranh giới giữa nó và các dạng
sống thông minh tự nhiên vốn có đang dần trở nên mờ nhạt? Khi làm điều đó,
chúng ta phải tự hỏi rằng: Liệu AI có thể thiền tập? Hay có thể cảm nhận tình
yêu, biết sợ hãi cái chết, hoặc khởi lên lòng từ bi, sự hối hận hay nỗi u
buồn?"
Nếu thiền định là trái tim của mọi thực hành Phật giáo và do đó
cũng là cốt lõi của sự tỉnh thức, thì liệu trí tuệ nhân tạo (AI) có tiềm năng
sở hữu hữu tình tính (khả năng tri giác), hay nó đơn thuần chỉ là một công cụ
cực kỳ tinh vi và phát triển—một công cụ đầy rẫy những khiếm khuyết do thiếu
vắng lương tâm, sự hổ thẹn hay lòng hối hận?
Trong Đại thừa cũng như Kim cương thừa, "bốn tâm chuyển
hướng" (tứ quán) giúp đưa tâm về với Giáo pháp—bao gồm: thân người quý báu,
sự vô thường, nghiệp, và khổ đau—chính là nền tảng để các thực hành thiền định
sâu hơn được mở ra. Hành trình định hướng tới sự tỉnh thức của chúng ta đòi hỏi
ba đặc điểm thiết yếu mà tôi mô tả như sau:
Một là,
Bản đồ: được hình thành từ những lời dạy của Phật Pháp, với vẻ đẹp bao la và
chiều rộng sâu sắc của chúng;
Hai là, La
bàn: chính là trái tim tầm đạo của con người (bao gồm, nhưng không chỉ giới hạn
ở trí năng thuần túy), với trọn vẹn những cung bậc của cảm thọ, tri giác và cảm
giác;
Ba là,
Chìa khóa mở Rương báu: chính là lòng sùng mộ, tình yêu thương, niềm tin hoặc
sự tin cậy của chúng ta (ví dụ như niềm tin vào vị Thầy—dù là hóa thân người
hay bổn tôn, vào con đường đạo, hay vào câu niệm Phật). Sau khi đã xem xét kỹ
lưỡng về sự đáng tin cậy của đối tượng mà ta quy y, chúng ta hiến dâng, nương
tựa, tin tưởng hoặc phó thác (đặc biệt là vào thời khắc cận tử hoặc khi đối
diện với nghịch cảnh lớn lao). Đây là một phương diện của sự buông bỏ (ly dục),
đồng thời cũng là chìa khóa dẫn đến giải thoát.
Tại đây, Tịnh Độ Chân Tông (với việc niệm Phật Nembutsu) và Kim
Cương Thừa (với lòng sùng mộ Thầy (Guru Devotion) đã cho thấy cả sự tương phản
lẫn tính tương đồng. Cả hai đều dựa trên sự tin cậy. Đó là sự tin cậy vào trí
tuệ của sự hiện thân, vào mối quan hệ của chúng ta với các yếu tố tự nhiên, với
đồng loại, và vào ý nghĩa của việc trở thành một con người "đích
thực" hay một "chúng sinh".
Chúng ta phải từ bỏ "tâm chuyên gia" để trở về với
"tâm ban sơ", và sử dụng các công cụ như niềm vui, sự hài hước, tinh
thần phụng sự, sự hoài nghi, và cả việc chấp nhận nỗi buồn hay niềm đau (sự
buông bỏ nội tâm thực thụ) để dẫn dắt chúng ta tiến tới sự khiêm cung giữa
những cách tân công nghệ, bao gồm cả sự phát triển xa hơn của AI. Điều gì được
gọi là "tốt hơn con người" nếu như chính sự mâu thuẫn, sự dễ sai lầm
và tính độc bản của con người lại bao hàm cả khả năng biết yêu thương, biết tổn
thương, biết tự phát, biết tò mò và cởi mở? Tất cả những điều đó đều là những
mặt cắt của viên đá quý nhân sinh quý giá này.
Nếu AI không thể suy niệm (cũng như không thể cảm nhận) được sự
quý giá của chính sự tồn tại của nó, cũng không thể thiền quán và tỉnh thức để
nhận ra bản chất chân thật của thực tại, thì tôi đề nghị chúng ta nên tập trung
nơi nương tựa và nguồn lực của mình vào hành trình nội tâm tìm kiếm sự giác ngộ
thông qua các thực hành trí tuệ và lòng từ bi, đồng thời thực sự tận hưởng
quyền lợi bẩm sinh ngắn ngủi của con người — được sống, ngay tại đây và ngay
lúc này, trên hành tinh xinh đẹp này. Nhà văn Yeshe Dronme, đang sống ở vùng
nông thôn British Columbia, mô tả những niềm vui giản dị nhưng sâu sắc mà bà
không còn có thể tham dự nữa, nhằm khơi dậy trong chúng ta, những độc giả, sự
trân quý sâu sắc đối với kiếp sống con người quý báu và mong manh này.
“Chèo thuyền kayak
trên mặt hồ tĩnh lặng, cảm nhận dòng nước kéo và gợn sóng quanh mái chèo, đón
nhận những món quà từ chim lặn, rùa, hoa súng, đại bàng, nai sừng tấm, chim bói
cá, nòng nọc và cá con, đi lang thang trong rừng, cảm nhận lớp đất mềm dưới
chân, khám phá tổ kiến, cây hoa dogwood, một mảng cây tầm ma, dâu rừng, quả
saskatoon, quả thimble berry, cây soapalali, suối núi, rừng tuyết tùng, lá cây
phong vàng trang trí cành thông, đá rêu phủ, những cây bách hùng vĩ và thông
piñon. Đào bới đất, trồng một khu vườn, hái những kho báu từ lòng đất.”
Thưởng thức cuộc sống này qua thiền tập, cúng dường, và sự biểu
đạt sáng tạo trọn vẹn, chúng ta bảo vệ ba công cụ định hướng nguyên thủy của
mình: bản đồ, la bàn và chìa khóa kho báu, mà chỉ trái tim và trí tuệ tìm kiếm
của con người mới có thể dẫn dắt chúng ta và những người mà chúng ta dẫn dắt
tiến đến sự giác ngộ.
Theo lời của Jamyang Khyentse Chökyi Lodrö, trong bài “Một Bài
Ca Nhớ Về Vị Vua Toàn Tri Của Pháp”, Longchen Rabjampa vô song:
“Hãy truyền cảm hứng cho con để
một lần nữa, rồi lần nữa, nuôi dưỡng Bồ-đề tâm tối thượng,
Kho báu duy nhất của con đường
Đại thừa,
Để làm việc không mệt mỏi trong
sự phục vụ chúng sinh,
Và, như trong những đời sống
giải thoát của các Bồ-tát thuộc Ba Dòng,(1)
Trở thành nguồn lợi ích vô tận
cho mọi người.”./.
Phụ
thích:
Bồ-tát Văn Thù: trí tuệ
Bồ-tát Quán Âm: từ bi
Bồ-tát Kim Cang Thủ: hùng lực
https://thichtuduc.blogspot.com/2025/05/ban-co-phai-la-mot-tam-tham-chui-chan-e.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét