TỪ BI TRONG THỰC HÀNH

Nguyên tác: Compassion In Practice[1]*
Tác giả: Matthieu Ricard
Việt dịch: Quảng Cơ / Tuệ Uyển nhuận văn
***


Nằm dưới chân của đỉnh núi Himalaya bí ẩn và hùng vĩ, Dharamsala đang ngủ yên. Một vài ngọn đèn chiếu sáng trên đỉnh đồi cây cối rậm rạp. Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ mười bốn thức dậy. Bây giờ là 3 giờ 30 sáng. Đây là cách mà một ngày của một trong những người đáng chú ý nhất trong thế kỷ của chúng ta bắt đầu, với lời cầu nguyện và thiền định. Dù ở bất cứ đâu, trong bất kỳ hoàn cảnh nào, mỗi ngày, vào buổi sáng, vị lãnh đạo tâm linh và thế tục của người dân Tây Tạng đều thiền định trong bốn giờ. Đó là một sự thiền định, trên hết là một lời cầu nguyện sâu sắc cho điều tốt đẹp của tất cả chúng sinh.

Đó là một căn phòng đơn giản, với những tấm gỗ được đánh vecni, không có những đồ trang trí quý giá thường thấy của các ngôi chùa Tây Tạng. Một bức tượng của Đức Phật, những bức ảnh của các bậc thầy tâm linh của Ngài và một số cuốn sách thiêng liêng được lưu giữ trên một bàn thờ nhỏ. Vào khoảng 6 giờ sáng, Đức Đạt Lai Lạt Ma dùng bữa sáng bổ dưỡng trong khi nghe tin tức trên đài BBC, vì giống như tất cả các nhà sư Phật giáo, Ngài không ăn vào buổi tối. Sau đó, Ngài tiếp tục thiền định cho đến 8 hoặc 9 giờ sáng.

Dù sao đi nữa, Đức Đạt Lai Lạt Ma vẫn duy trì kỷ luật này, điều này mang lại cho Ngài sức mạnh mà Ngài rất cần để theo đuổi hoạt động của mình vì sự nghiệp Tây Tạng một cách không mệt mỏi. Năm 1989, khi Ngài nhận giải Nobel, các nhà báo đã lao vào sáng sớm để trở thành những người đầu tiên có được phản ứng của nhà lãnh đạo Tây Tạng. Câu trả lời duy nhất mà họ có thể nhận được từ nhà sư thị giả lịch sự và kín đáo, người mà trong suốt ba mươi năm qua, đã trung thành chăm sóc các nhu cầu của Đức Đạt Lai Lạt Ma, là: “Ngài vẫn chưa có tin tức. Chúng tôi không bao giờ làm phiền Ngài khi Ngài đang cầu nguyện.”

Để kết thúc buổi thiền tập của mình, Đức Đạt Lai Lạt Ma đi đến một căn phòng nơi cất giữ một số xá lợi quý giá được mang từ Tây Tạng về. Trong số đó có một bức tượng Phật bằng kích thước người thật, được điêu khắc bằng gỗ đàn hương, do những tín đồ của Ngài đã tặng cho Ngài, những người đã thành công trong việc cứu nó khỏi bị phá hủy trong cuộc xâm lược của  Tàu Cộng. Đức Đạt Lai Lạt Ma đảnh lễ hàng trăm lần trước bức tượng thiêng liêng này, mà đối với Ngài là Đức Phật thật sự; đây là sự tôn kính khiêm tốn mà Ngài dành không phải cho một vị thần linh mà là cho sự Thức tỉnh, Tri thức tối cao.

Vào khoảng 9 giờ sáng. Tôi đến văn phòng của mình nếu tôi phải gặp gỡ mọi người, "Đức Đạt Lai Lạt Ma nói. ‘Nếu không, tôi làm việc trên một số văn bản. Tôi làm mới lại trí nhớ của mình về những tác phẩm mà tôi đã nghiên cứu trong quá khứ và tôi suy ngẫm sâu sắc hơn về những lời bình luận của các bậc thầy vĩ đại của nhiều trường phái Phật giáo Tây Tạng. Tôi suy ngẫm về những lời dạy và tôi thực hiện một số thiền quán. Khoảng 2 giờ chiều, tôi ăn trưa. Sau đó, đến 5 giờ chiều. Tôi xem lại các công việc hiện tại. Tôi gặp những người được bầu chọn của người dân Tây Tạng, các bộ trưởng của Chính phủ Lưu vong và các bộ phận chức năng khác, và tôi gặp những vị khách. Khoảng 6 giờ chiều, tôi uống trà. Nếu tôi đói, tôi xin phép Đức Phật để ăn một ít bánh quy, [cười. . .] Cuối cùng tôi cầu nguyện buổi tối và tôi ngủ vào khoảng 9 giờ tối. Đó là phần tốt nhất trong ngày! Tôi ngủ ngon cho đến 3h30 sáng hôm sau.”

Vào cuối ngày, Đức Đạt Lai Lạt Ma sẽ kết thúc bằng một lời cầu nguyện, mà Ngài nói rằng sẽ truyền cảm hứng cho mọi khoảnh khắc trong cuộc sống của Ngài:

Khi không gian còn tồn tại,
Khi chúng sinh còn hiện hữu,
Nguyện tôi cũng sẽ ở lại
Để xua tan sự khốn cùng của thế giới.

Gặp gỡ nhiều du khách đã đến từ Tây Tạng là một khoảnh khắc đặc biệt thương cảm. Để được gặp Đạt Lai Lạt Ma ít nhất một lần trong đời, Tendzin, vợ và hai con của ông đã vượt qua những con đèo tuyết ở độ cao hơn 5000 mét, trốn tránh quân đội  Tàu Cộng đang kiểm soát biên giới và từ chối cho phép người Tây Tạng đến Ấn Độ. Một số bạn đồng hành của Tendzin đã phải cắt cụt những ngón chân bị đóng băng của họ. Nhưng cuối cùng họ cũng ở đây, những giọt nước mắt tuôn dài trên má, cố gắng hết sức kìm nén cảm xúc để trả lời Đức Đạt Lai Lạt Ma, người, bằng giọng vang vang tuyệt vời của mình, đang hỏi về chuyến phiêu lưu của cá nhân họ và tình hình ở Tây Tạng. Ngài hỏi Guedun, một nhà sư, trong suốt hai mươi năm ở trong tù, đã bị tra tấn nhiều lần, “Ông đã bao giờ cảm thấy sợ hãi chưa?” Cúi đầu xuống, nhà sư trả lời; "Nỗi sợ hãi lớn nhất của tôi là cảm thấy căm thù những kẻ đã tra tấn mình."

Nơi ở của Đức Đạt Lai Lạt Ma nhìn ra vùng đồng bằng rộng lớn của Ấn Độ mở ra vô tận dưới cửa sổ của ngài. Ở phía bắc, một số đỉnh núi hùng vĩ nhắc nhở chúng ta rằng Tây Tạng chỉ cách vài trăm km đường quạ bay, vượt ra ngoài dãy núi hùng vĩ bao quanh Nóc nhà của Thế giới. Đất nước tuyết sơn, gần như cho đến nay, Đức Đạt Lai Lạt Ma thể tiếp cận, khi nào cư dân của nó vẫn bị từ chối các quyền tự do cơ bản.

Một bầu không khí dịu nhẹ và một sự yên bình tốt lành bao quanh nơi ở này. Mọi người đều nói chuyện nhẹ nhàng, ý thức về sự phù phiếm của những lời nói thừa và sự trôi đi vô tình của thời gian, món quà quý giá này sẽ cuốn đi mọi khoảnh khắc của cuộc đời chúng ta. Không một cử chỉ hay lời nói thừa. Sự im lặng bằng vàng này chỉ được chiếu sáng bằng âm thanh gợn sóng từ tiếng cười nhân từ của Kundun, ‘Đấng Thị Hiện’, như người Tây Tạng yêu thương và kính trọng gọi Đức Đạt Lai Lạt Ma: Ngài là người không bao giờ vắng mặt khi bạn ở trước mặt Ngài và luôn hiện diện khi bạn ở xa Ngài. Đôi khi tiếng cười vui vẻ này được thay thế bằng một nụ cười mỉm im lặng khi Đức Đạt Lai Lạt Ma nhập thất trong một tháng hoặc vài tuần mỗi năm. Những lời duy nhất của Ngài sau đó là những lời cầu nguyện mà Ngài truyền đạt thông qua cử chỉ hoặc bằng văn bản. Khóa tu hay nhập thất là mối quan hệ phong phú của một sự quán chiếu hướng nội và lòng trắc ẩn từ bi, những thứ dễ dàng tỏa sáng ra thế giới bên ngoài.

Một ngày điển hình của Đức Đạt Lai Lạt Ma tại tư dinh của ngài dường như rất đơn giản và yên bình. Tuy nhiên, một vài tháng trong năm, lịch trình có trật tự này bị gián đoạn vì những chuyến đi xa của Ngài và những trao truyền mà Ngài giảng dạy ở Ấn Độ hoặc nước ngoài cho những đám đông đôi khi lên đến hàng trăm nghìn người. Sự cần thiết phải đáp ứng nguyện vọng của mọi người và để ủng hộ sự nghiệp của Tây Tạng tạo ra cho người hành hương hòa bình không mệt mỏi này một lịch trình bận rộn cho phép ít thời gian nghỉ ngơi. Bất chấp điều này, Kundun (Đấng Thị HIện) vẫn giữ một vẻ thanh thản không thay đổi. Đối với tất cả mọi người, dù là du khách hay người qua đường gặp ở sân bay, Ngài đều có mặt toàn bộ và ngay lập tức, với ánh mắt nhân hậu tràn ngập thấu tận trái tim bạn để lại nụ cười ở đó trước khi biến mất một cách kín đáo.

Tuy nhiên, lòng tốt không nên bị nhầm lẫn với sự yếu đuối và vì thế, khi cơ hội xuất hiện, sức mạnh của nhà hùng biện đột nhiên bừng tỉnh. Đến quán bar ở Paris, nơi đã chào đón Ngài rất nồng nhiệt, Ngài đã phát biểu như sau: “Cuộc đấu tranh của tôi cho người dân Tây Tạng không phải là một trong những trận chiến mà ở phần cuối, có một kẻ chiến thắng và một kẻ bại trận, hay thường xuyên hơn là hai kẻ bại trận. Những gì tôi cố gắng có được bằng tất cả khả năng của mình là chiến thắng của sự thật.”

Ngài thường giải thích mục tiêu chính của tất cả các chuyến đi của mình là để thúc đẩy giá trị con người và góp phần vào sự hiểu biết giữa các tôn giáo tốt hơn. Đối với Ngài, rõ ràng là một nền giáo dục nhằm mục đích phát triển trí thông minh của thanh thiếu niên và cung cấp cho chúng một lượng lớn thông tin là không đầy đủ. "Những người chuẩn bị cho thảm họa ngày 11 tháng 9 năm 2001 đã dành thời gian cho nó với rất nhiều thông tin tình báo. Nhưng họ đã sử dụng thông tin tình báo này để chuẩn bị một hành động không thể tưởng tượng được như việc sử dụng một chiếc máy bay chở đầy người như một quả bom để giết những người khác." Ngài nhấn mạnh rằng điều cấp thiết là phải giúp thanh thiếu niên phát triển những phẩm chất của con người để giúp chúng sử dụng trí thông minh của mình một cách khôn ngoan và vị tha.

Theo Đức Đạt Lai Lạt Ma, điều quan trọng không kém là nhận ra rằng chính tâm trí của chúng ta mới trải qua hạnh phúc và đau khổ; với hy vọng tìm thấy hạnh phúc bên ngoài chính mình, chúng ta đang đi sai đường. Vào tháng 11 năm 2001, trong một chuyến thăm đến Bồ Đào Nha, nơi Ngài nhận thấy rằng lĩnh vực xây dựng đang hoạt động rất sôi nổi, Ngài đã sử dụng một hình ảnh nổi bật để minh họa cho điểm này. "Nếu ai đó vừa chuyển đến tầng một trăm của một căn chung cư sang trọng mà bản thân không hài lòng, điều duy nhất anh ta sẽ tìm kiếm là một cánh cửa sổ từ đó anh ta có thể tự tung mình." Do đó, điều cần thiết là phải tìm thấy hạnh phúc trong chính chúng ta và nhận ra rằng hạnh phúc của chúng ta được liên kết mật thiết với hạnh phúc của những người khác.

Tất cả điều này không loại trừ sự hài hước hoặc giản dị. Tôi đã thấy Ngài thường xuyên như thế nào, ngay sau khi chào tạm biệt một tổng thống hoặc một bộ trưởng, bắt tay với người gác cửa trong vọng gác của anh ấy, hoặc với nhân viên điều hành điện thoại sau cửa sổ kính của cô ấy, hoặc tinh nghịch gõ nhẹ vào mặt sau của người lính bảo vệ cộng hòa cứng rắn với thanh kiếm và bộ đồng phục tuyệt vời của mình, đến lượt mình, người này ngạc nhiên nhưng vui mừng vì ai đó đang đối xử với mình như một con người. Khi Danielle Mitterand, phu nhân của tổng thống Pháp đầu tiên, đến thăm Đức Đạt Lai Lạt Ma, Ngài đã đưa bà đi vòng quanh Dharamsala. Trước một bức tượng lớn của Đức Phật trong một ngôi chùa của tu viện, Đức Đạt Lai Lạt Ma đã kính cẩn chỉ vào và nói: ‘Ông chủ của tôi.’

Thông điệp của Ngài luôn giống nhau và Ngài không mệt mỏi khi lặp lại nó cho những người muốn nghe nó: ‘Mỗi người, dù là thù địch, cũng giống như tôi, là một sinh thể đang đối mặt với đau khổ và khao khát hạnh phúc; anh ta có mọi quyền để được thoát khỏi đau khổ và đạt được hạnh phúc. Sự phản chiếu này khiến chúng ta cảm thấy quan tâm sâu sắc đến hạnh phúc của người khác, dù người ấy là bạn hay kẻ thù. Đây là cơ sở của lòng trắc ẩn từ bi đích thực."

Sức mạnh không thể giải thích của lòng từ bi trắc ẩn trở nên rõ ràng nhất trong những chuyến viếng thăm bất ngờ. Tôi nhớ vào một đêm nọ, khi kết thúc cuộc gặp gỡ với các sinh viên trẻ tại Đại học Bordeaux, trong khi Đức Đạt Lai Lạt Ma đang băng qua một đám đông tập hợp những người không tìm thấy chỗ trong giảng đường, có một cặp vợ chồng già ở bên cạnh, không dám hòa vào đám đông đang chen lấn. Người chồng đang đứng sau người vợ già yếu đang ngồi trên xe lăn. Ánh mắt luôn cảnh giác của Đức Đạt Lai Lạt Ma đổ dồn vào họ; Ngài băng qua đám đông để đi đến nắm tay bà cụ và nhìn sát vào bà, mỉm cười, không nói lời nào ngoại trừ lòng yêu thương vô hạn không thể diễn tả được. Sau những khoảnh khắc tưởng chừng như vĩnh viễn này, ông lão nói với vợ: "Bà thấy không, ông ấy là một vị thánh."

Vào một dịp khác, tại buổi hòa nhạc của Tổ chức Ân xá Quốc tế ở Bercy vào tháng 12 năm 1999, khi Đức Đạt Lai Lạt Ma, một vị khách bất ngờ, bước lên sân khấu rực sáng giữa hai bài nhạc rock. 15.000 người trẻ đã đồng loạt đứng lên và bày tỏ sự hoan nghênh mạnh mẽ đối với một bậc thầy của bất bạo động. Sau đó, họ lắng nghe trong im lặng, điều không bình thường ở những nơi như vậy, đến những lời ấm áp mà Ngài nói với họ. Sau khi Ngài nói, một lần nữa vang lên tiếng hoan hô vang dội từ hội trường. Làm thế nào người ta giải thích được sự nhất trí như vậy, một phản ứng chân thành đến từ một đám đông không được chuẩn bị trước? Nó gợi nhớ đến Gandhi, Martin Luther King. . . đám đông này đã thẩm thấu được chiều sâu của trái tim Ngài.

Khi bạn hỏi Đức Đạt Lai Lạt Ma tại sao Ngài lại gợi lên những phản ứng nồng nhiệt như vậy, Ngài trả lời: “Tôi không có bất kỳ phẩm chất đặc biệt nào. Có lẽ đó là bởi vì trong suốt cuộc đời tôi, tôi đã thiền định với tất cả sức mạnh của tâm trí về tình yêu và lòng từ bi."

Một trong những tương tác mạnh mẽ nhất của Đức Đạt Lai Lạt Ma với những người khác là trong quá trình giảng dạy của Ngài. Không có những lời hùng biện rực lửa mà là một triết lý tĩnh lặng và sâu sắc (kết hợp với những lời khuyên chân thành và óc hài hước mạnh mẽ) về cách trở thành một con người tốt hơn. Cách giảng dạy của Đức Đạt Lai Lạt Ma vô cùng hợp lý và thiết thực. Tuy nhiên, bởi vì những điều đơn giản mà Ngài nói là sự chắt lọc từ sự thực hành tâm linh đích thực suốt đời và kinh nghiệm trực tiếp của Ngài, chúng không bao giờ là viễn vông. Khi Ngài nói với bạn rằng một trái tim tốt là phẩm chất quý giá nhất mà bạn có thể phát triển, điều đó nghe có vẻ không bao giờ là sáo rỗng, vì bản thân Ngài cũng có một trái tim bao la như vậy.

Đôi khi Ngài có thể đọc ra một bài thi kệ.

Nguyện tôi trở thành người bảo vệ cho những người không được bảo vệ,
Một hướng dẫn cho những người du hành trên đường.
Đối với những người muốn đi qua mặt nước,
Nguyện cho tôi là thuyền, là bè, là cầu.
Nguyện cho tôi là một hòn đảo cho những ai khao khát được lên bờ,
Và một ngọn đèn cho những ai khao khát ánh sáng;
Đối với những người cần một nơi nghỉ ngơi, một chiếc giường;
Nguyện cho tôi được làm nô lệ cho tất cả những ai cần tôi tớ.
Giống như trái đất và các yếu tố lan tràn,
Trường tồn như bầu trời chịu đựng,
Đối với vô số sinh vật sống,
Nguyện cho tôi là nền tảng và nguồn sống của họ.
Vì vậy, đối với tất cả mọi thứ đang sống, Theo như giới hạn của bầu trời,
Nguyện tôi có thể cung cấp sinh kế và sự nuôi dưỡng cho họ
Cho đến khi họ vượt qua khỏi những ràng buộc của đau khổ.

Việc đọc một đoạn thi kệ như vậy có thể khiến Đức Đạt Lai Lạt Ma rơi nước mắt. Ngài dừng lại và chờ đợi một cách im lặng, khiêm tốn, cho đến khi Ngài có thể nói lại. Không có dấu hiệu của sự phô trương trong sự biểu lộ cảm giác yên tĩnh này.

Vào những lúc khác, khi Ngài minh họa bài bình luận của mình bằng những giai thoại hoặc nhận xét về điều gì đó bất thường trong đám đông, Ngài có thể vỡ òa trong những tràng cười sảng khoái và tự phát với sự tự do không bị cấm đoán của một người sống tách biệt khỏi những bận tâm trần tục. Điều này gợi nhớ một thi kệ của thiền giả Tây Tạng Shabkar thế kỷ 19:

Nhìn tiếng cười thích thú của tôi!
Niềm vui của một tâm trí rộng lớn, tự do!
Kinh nghiệm của sự nhẹ nhàng của hiện hữu
Như khi trồi lên từ một hẻm núi hẹp
Lên đèo cao, đèo rộng!
Nhìn thế nào, khỏi lầm tưởng mọi thứ là thật,
Tôi hạnh phúc, và còn hạnh phúc hơn,
Tận hưởng cảnh giới của sự tỉnh thức nguyên thủy!

Khi Đức Thánh Thiện trao truyền những giáo lý mở rộng, chẳng hạn như quán đảnh Thời Luân Mật pháp hoặc Kalachakra, đám đông vô số tụ tập để lắng nghe Ngài một cách im lặng. Vào năm 1985 và 2002, khi ngài trao truyền Thời Luân Mật pháp ở Bồ Đề Đạo Tràng, nơi Đức Phật thành đạo, hơn 200.000 tín đồ đã tụ tập để tham dự các buổi giảng dạy, bao gồm cả những bậc thầy tâm linh chính của các truyền thống Phật giáo Tây Tạng khác nhau. Vài nghìn người đã tìm cách đi xuống từ Tây Tạng, thách  thức các lính  Tàu Cộng canh phòng biên giới để thoát khỏi một thời gian sự đàn áp không ngừng của chế độ cộng sản, vượt qua những đèo cao tuyết trắng trong những chuyến đi hiểm nguy mà phải trả giá bằng vài mạng sống của họ.

Thật là một cảnh tượng tuyệt vời khi nhìn họ, ngồi ở những hàng đầu tiên, ước mơ của họ đã thành hiện thực ngoài sức tưởng tượng— không chỉ có thể có được cái nhìn thầm kín về nhà lãnh đạo và bậc thầy tâm linh yêu quý của họ, mà cũng có thể ngồi cả ngày dài trong một tuần ngay trước mặt Ngài! Trong khí hậu ấm áp, họ vẫn đi giày ống bằng nỉ, áo khoác da cừu và giật xuống áo khoác của Trung Quốc hầu như không bảo vệ họ khỏi cái lạnh tê tái trong chuyến hành trình của họ. Đôi mắt của họ nhìn mọi thứ theo một cách khác với đôi mắt của những người Tây Tạng đã tị nạn ở Ấn Độ hơn ba mươi năm. Mọi thứ đều mới mẻ đối với họ, đặc biệt là sự tự do. Giữa những khán giả chăm chú này, họ là những gương mặt có tính cách và vẻ đẹp đáng kinh ngạc, ánh mắt của họ trong veo như bầu trời khi họ nhìn Đức Đạt Lai Lạt Ma với lòng nhiệt thành trào dâng từ tận xương tủy của họ. /.

Ẩn Tâm Lộ - Sunday, October 9, 2022
Trích từ quyển Understanding the Dalai Lama - Rajiv Mehrotra 

 

---

[1] *This article is a revised version o f the one earlier published in Buddhist Himalaya by Matthieu Ricard, Olivier Follmi and Danielle Follmi, Editions La Martiniere, Paris, 2002.