MỘT QUAN ĐIỂM TÂY TẠNG ĐỘC ĐÁO

Nguyên tác: An Unconventional Tibetan Perspective
Tác giả: Bhuchung Tsering
Việt dịch: Quảng Cơ / Tuệ Uyển hiệu đính
***

Đức Đạt Lai Lạt Ma có ý nghĩa gì đối với giới trẻ Tây Tạng? Thoạt nhìn, câu hỏi này có vẻ là một câu hỏi không cần thiết. Không phải tất cả người Tây Tạng đều có cách tiếp cận giống nhau đối với Đức Đạt Lai Lạt Ma sao?

Trước năm 1959, một người Tây Tạng bình thường chỉ có thể hy vọng gặp được một người nào đó có thể đã may mắn được thoáng thấy Thánh Đức Đạt Lai Lạt Ma từ xa. Tốt nhất thì cái nhìn thoáng qua này có thể là tại một buổi giảng dạy tôn giáo hoặc khi Đức Đạt Lai Lạt Ma thực hiện chuyến du hành bất thường của mình ở Tây Tạng. Sẽ rất hiếm khi gặp được một người đã từng được diện kiến với Đức Đạt Lai Lạt Ma.

Cấu trúc của xã hội Tây Tạng ở Tây Tạng độc lập đến mức có rất ít sự tiếp cận với Đức Thánh Thiện cũng như các quan chức cấp cao của chính phủ Tây Tạng. Xây dựng giao thức là quy tắc của vấn đề. Do đó, những người dân Tây Tạng bình thường không có cơ hội tiếp xúc với Đức Đạt Lai Lạt Ma ở những khoảng cách gần. Đối với họ, ngài là Gyalwa Rinpoche, Đấng Chiến Thắng, là tâm điểm trong những lời cầu nguyện hàng ngày của họ. Thậm chí không ai mơ về bất kỳ cuộc gặp gỡ gần gũi nào với Ngài

Nhưng trong giai đoạn sau năm 1959, sau chuyến đào thoát lưu vong, thể chế của Đức Đạt Lai Lạt Ma đã trải qua một sự chuyển đổi mạnh mẽ, khiến Đức Đạt Lai Lạt Ma vô cùng hài lòng. Được hỗ trợ bởi hoàn cảnh, tổ chức đã trở nên ít nghi thức nặng nề hơn, công chúng dễ tiếp cận hơn và thực tế hơn. Trong một khoảng thời gian, điều này đã dẫn đến sự tương tác chặc chẽ giữa Đức Thánh Thiện và người dân Tây Tạng, một sự phát triển mang tính lịch sử.

Dấu hiệu rõ ràng nhất của sự biến đổi này là sự gia tăng số lượng người Tây Tạng có tên Tenzin. Hầu hết mọi người Tây Tạng khác sinh ra trong cuộc sống lưu vong và dưới hai mươi tuổi đều có thể có tên này. Như người Tây Tạng đã biết, Tenzin là tên mà Đức Đạt Lai Lạt Ma đặt cho khi người Tây Tạng sử dụng phương sách đến gặp một Lạt ma để đặt tên cho con của họ. Trước năm 1959, chỉ một số ít trẻ em Tây Tạng có đặc quyền mới có cơ hội được Đức Đạt Lai Lạt Ma đặt tên cho chúng.

Cuộc sống lưu vong cũng đã dẫn đến sự tương tác của Đức Đạt Lai Lạt Ma với thế giới bên ngoài, chủ yếu thông qua các chuyến viếng thăm của Ngài trên khắp thế giới. Điều này đã cho người Tây Tạng thấy một khía cạnh mới của Đức Thánh Thiện, đặc biệt là những người may mắn được lớn lên trong một xã hội tự do. Trong khi hầu hết thanh niên Tây Tạng vẫn giữ vững đức tin Phật giáo của họ, và do đó tán thành quan điểm truyền thống của Đức Đạt Lai Lạt Ma, họ cũng đã có thể nhìn thấy khía cạnh con người của Ngài và đánh giá cao điều đó. Đức Thánh Thiện đã trở thành một hình mẫu cho giới trẻ Tây Tạng.

Tôi thuộc thế hệ những người Tây Tạng lớn lên trong cuộc sống lưu vong, một thế hệ phải là người phát ngôn cho dân tộc của chúng tôi mà không có kinh nghiệm trực tiếp về cuộc sống ở Tây Tạng. Tuy nhiên, sự thay đổi này trong hoàn cảnh của chúng tôi đã cho tôi một cái nhìn sâu sắc mới về Đức Đạt Lai Lạt Ma và đã mang đến cho những người như tôi một cơ hội không thể tưởng tượng nổi trong thế hệ của cha mẹ tôi.

Lớn lên trong khu định cư của người Tây Tạng ở miền nam Ấn Độ vào những năm 1970 hay học trung học ở Darjeeling hoặc học đại học ở New Delhi vào đầu những năm 1980, tôi không hề mơ tưởng rằng một ngày nào đó mình sẽ ở cùng phòng với Kundun – Đấng Thị Hiện, một mình có thể bắt chuyện với Ngài. Nhưng ngày đó đã đến vào cuối những năm 1980 và vẫn còn nguyên vẹn trong ký ức của tôi cho đến tận ngày nay.

Tôi đã tháp tùng một phóng viên ảnh người Ấn Độ đến tư dinh của Đức Đạt Lai Lạt Ma ở Dharamsala như một phần công việc của tôi tại Bộ Thông tin và Quan hệ Quốc tế. Giữa các buổi chụp ảnh, Đức Thánh Thiện nhìn về phía tôi, chỉ là một người mới làm việc trong ngành công vụ Tây Tạng, và hỏi tôi đến từ vùng nào của Tây Tạng. Một câu hỏi nghe có vẻ bình thường đó đã thay đổi tiến trình lịch sử xã hội Tây Tạng, ít nhất là đối với tôi. Kundun đã nói chuyện với tôi, một người Tây Tạng bình thường, và thừa nhận sự hiện diện của tôi. Kể từ đó, tôi đã có vinh dự được tiếp xúc với Ngài đúng trong một vài dịp trong quá trình làm việc của mình.

Sự tương tác của tôi với Đức Đạt Lai Lạt Ma theo một cách nào đó là biểu tượng cho sự chuyển đổi thể chế của Đức Đạt Lai Lạt Ma mà Tenzin Gyatso đã mang lại. Ý nghĩa của sự chuyển đổi chỉ có thể được hiểu khi người ta nhìn vào lịch sử của Tây Tạng hiện đại, cũng như lịch sử của Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ mười bốn. Để khách quan, tiến trình của lịch sử Tây Tạng hiện đại đã đưa ra những thay đổi nhất định trong thể chế cũng như trong toàn xã hội Tây Tạng.

Tuy nhiên, mọi thứ có thể đã không thay đổi nhanh như vậy nếu Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ Mười Bốn không bổ sung cho sự phát triển lịch sử bằng quan điểm tự do và tầm nhìn xa của riêng mình. Niềm đam mê của tôi (nếu tôi dám sử dụng thuật ngữ này) với Đức Đạt Lai Lạt Ma liên quan nhiều hơn đến hoạt động xã hội của Ngài và ít hơn là vai trò tôn giáo của Ngài. Trong khi sự tiếp cận của Đức Thánh Thiện Đạt Lai Lạt Ma với cộng đồng quốc tế, trong lãnh vực tôn giáo và tâm linh cũng như thu hút sự chú ý đến hoàn cảnh khó khăn của người dân Tây Tạng, được quốc tế công nhận, thì không nhiều người biết nhiều về ảnh hưởng của Ngài đối với suy nghĩ xã hội của người dân Tây Tạng như cũng như những người theo dõi khác của Ngài.

Yếu tố quan trọng nhất trong việc thay đổi xã hội Tây Tạng lưu vong là việc thiết lập, chủ yếu với sự hỗ trợ của chính phủ Ấn Độ, một hệ thống giáo dục hiện đại phổ quát cho thanh niên Tây Tạng. Hành động đó của Đức Đạt Lai Lạt Ma không chỉ mang lại một sân chơi bình đẳng cho tất cả người dân Tây Tạng về cơ hội giáo dục, mà sự pha trộn giữa giáo dục hiện đại và truyền thống vốn là một phần của chương trình giảng dạy đã tạo ra một thế hệ người Tây Tạng hiện đại mới về triển vọng. hiểu biết về di sản văn hóa của họ.

Đức Đạt Lai Lạt Ma là một nhà cải cách xã hội và là một người bài trừ thần tượng. Dựa vào thẩm quyền đạo đức của mình và sự biện minh có cơ sở vững chắc rằng Phật giáo là một tôn giáo hợp lý, Đức Thánh Thiện đã thay đổi nhận thức thần học của Phật giáo Tây Tạng khi những nhận thức này không phù hợp với thực tế khoa học. Điều này bao gồm từ việc yêu cầu các nhà sư chấp nhận trái đất tròn thay vì phẳng, như được tìm thấy trong kinh điển Phật giáo, đến việc loại bỏ bí ẩn đằng sau thể chế của Đức Đạt Lai Lạt Ma, và do đó buộc rất nhiều thể chế hoá thân (Tulku) phải làm theo. Ngài đã khuyến khích việc loại bỏ các nghi lễ tu viện và nghi thức chính trị không liên quan. Ngài đã biến đổi Phật giáo Tây Tạng từ nghi lễ thành một thực hành phù hợp với bất kỳ cá nhân nào quan tâm đến nó.

Đức Thánh Thiện Đạt Lai Lạt Ma đã có thể sử dụng hiệu quả vị trí đáng tôn kính của mình để thay đổi hệ thống xã hội không chỉ của người Tây Tạng mà còn của các cộng đồng có chung các giá trị văn hóa. Ví dụ, mặc dù những người sống trong môi trường văn hóa Tây Tạng không có chế độ đẳng cấp, nhưng những người theo một số ngành nghề nhất định vẫn bị coi thường.

Một vấn đề đã ảnh hưởng đến cá nhân tôi là sự đóng góp của Đức Thánh Thiện Đạt Lai Lạt Ma trong việc thay đổi thói quen ăn uống của người Tây Tạng. Theo truyền thống Phật giáo Tây Tạng ăn thịt và lý do là Tây Tạng trong quá khứ không có đầy đủ các sản phẩm không phải thịt. Kể từ năm 1959, xã hội Tây Tạng đã thay đổi rất nhiều. Ngày nay, người Tây Tạng dù sống lưu vong hay bên trong Tây Tạng đều có thể ăn chay, mặc dù thịt vẫn tiếp tục là một phần không thể thiếu trong chế độ ăn uống—khiến nhiều người quan sát bên ngoài kinh ngạc và bối rối, những người có xu hướng đánh đồng Phật giáo với ăn chay.

Nhiều người không hiểu được vai trò quan trọng mà Đức Đạt Lai Lạt Ma đã và đang thực hiện trong việc thúc đẩy việc ăn chay. Thông qua tấm gương cá nhân của mình (Ngài đã ăn chay trong một số năm, nhưng sau đó phải tiếp tục chế độ ăn kiêng không ăn chay theo lời khuyên của các bác sĩ) và sự ủng hộ nhất quán, sử dụng vị trí đáng tôn kính của mình, Đức Thánh Thiện đã bắt đầu lãnh đạo xã hội Tây Tạng ăn thịt con đường ăn chay. Ngài đã khuyến khích các hội thảo về thực phẩm hướng tới mục tiêu này. Đây là một sự phát triển đáng kể và hiện nay ngày càng có nhiều người Tây Tạng giống như tôi đã trở thành người ăn chay.

Ngài cũng là một hình mẫu cho cách tiếp cận cân bằng với cuộc sống. Ngài có thể dễ dàng điều chỉnh với hoàng gia và các nguyên thủ quốc gia cũng như với một nhà sư giản dị tu thiền trong một hang động. Có lần tôi tình cờ nghe một du khách Thụy Sĩ thốt lên Sehr einfach! (‘Rất đơn giản’) khi anh ấy phát hiện ra rằng mình đang đi trên cùng một toa xe điện với Đức Đạt Lai Lạt Ma. Ngài có thể rất trang trọng trong một nghi lễ Phật giáo hoặc vui vẻ giữa các thiếu nhi học sinh ở một khu định cư Tây Tạng. Nói chung, người Tây Tạng tin vào khả năng của Ngài trong việc giải thoát họ khỏi đau khổ của thế giới vật chất này. Đây là một niềm tin tâm linh và chủ quan mà chỉ những người đồng cảm các nguyên tắc Phật giáo Tây Tạng mới có thể hiểu được. Nhưng quan điểm mới của Đức Thánh Thiện với tư cách là một vai trò mẫu mực là quan điểm được chia sẻ bởi người Tây Tạng cũng như những người không phải người Tây Tạng./.

Ẩn Tâm Lộ - 2022
Trích từ quyển Understanding the Dalai Lama - Rajiv Mehrotra