CHƯƠNG TÁM: THIỀN TẬP TRUNG

 

THIỀN TẬP TRUNG

Nguyên bản: Endeavor
Anh dịch: The Padmakara Translation Group
Việt dịch: Quảng Cơ
Hiệu đính: Tuệ Uyển
***

1.Sự siêng năng trau dồi như vừa mô tả,
Trong sự tập trung, tôi sẽ làm sáng tỏ tâm thức mình.
Đối với những ai có tâm thức giải đải và lang thang
Đang bị kẹt giữa nanh vuốt của những phiền não.

Để tăng cường sự thực hành của chúng ta, cần phải phát triển sự tập trung nhất tâm của tâm thức. Để làm được điều này, trước tiên chúng ta cần hiểu những bất lợi của việc bị phân tâm. Thiếu sự tập trung ngăn cản chúng ta giữ tâm trí tập trung vào đối tượng thiền tập. Tâm thức đi theo bất kỳ suy nghĩ nào nảy sinh, và sau đó, rất dễ để những cảm xúc tiêu cực phát triển. Bất kỳ hành động tích cực nào chúng ta làm sẽ không nhận ra được hiệu quả đầy đủ của chúng. Do đó, phân tâm là một khiếm khuyết lớn, và điều rất quan trọng là phải chống lại nó bằng cách phát triển sự tĩnh lặng của tâm thức (shamatha- thiền chỉ)

Việc thực hành sự tĩnh lặng tinh thần (thiền chỉ) không chỉ có ở Phật giáo. Các truyền thống phi Phật giáo bao gồm các phương pháp để phát triển sự tĩnh lặng của tâm thức, qua đó có thể đạt được trạng thái tập trung của các chư thiên vô sắc (devas) trong cõi hư vô^[1]. Trong trạng thái này, những cảm xúc tiêu cực lắng xuống nhưng không hoàn toàn bị tiêu trừ, chúng vẫn tiềm ẩn. Do đó, sự tĩnh lặng của tâm trí tự nó không phải là điều đặc biệt duy nhất. Nhưng sự tập trung nhất tâm này rất quan trọng trong việc phát triển đầy đủ sức mạnh của các hoạt động tích cực và rất thiết yếu đối với việc thực hành tuệ giác trong sáng (vipashyana- thiền quán) của chúng ta. Quan điểm Trung Quán tông (Madhya-mika), phổ biến trong cả Kinh thừa Hiển Giáo và Mật thừa, được thiết lập thông qua lý luận phân tích cho đến khi chúng ta có được sự chắc chắn trong đó.^[2] Đây là một điều rất vi tế và trừ khi sức mạnh tập trung của chúng ta ổn định, nếu không sẽ có nguy cơ mất đi quan điểm về táng không này. Sự tập trung (định lực) của chúng ta càng ổn định, thì sự thấu hiểu của chúng ta về tánh không sẽ càng rõ ràng hơn.

Chúng ta muốn nói gì khi nói đến thiền tập? Đầu tiên, có hành thiền thông qua phân tích, theo đó chúng ta liên tục xem xét một đối tượng cho đến khi chúng ta đạt được một mức độ chắc chắn về bản chất của nó. Khi chúng ta không thể tiến xa hơn với phân tích, chúng ta để bản thân nghỉ ngơi trong trạng thái sáng suốt và tự tin mà chúng ta đã đạt được. Đây là thiền định bố trí. Chính là loại thiền sau được sử dụng trong các thực hành như quán tưởng các vị bổn tôn và rèn luyện sự tĩnh lặng của tâm thức, nơi ta đang phát triển sức mạnh của sự tập trung.

Người ta cũng có thể thiền định về lòng sùng kính, để thấu hiểu và tăng cường nó; hoặc về sự vô thường, nơi người ta chiêm nghiệm một vật thể và cách thức nó liên tục thay đổi; hoặc về tánh không, nhận ra rằng vật thể không có sự tồn tại thật sự.

Có nhiều cách để mô tả nhận thức về sự vật. Trong thiền định, điều quan trọng là có thể phân biệt giữa đối tượng được nhận thức, đối tượng trong chính nó, đối tượng như nó được coi là, và đối tượng của ý định[3]. Chúng ta cũng nên nghiên cứu năm khuyết điểm cần tránh trong thiền định tĩnh tâm, được đề cập trong Luận về Trung tâm và Cực đoan[4].

Tóm lại, thiền tập là một cách rèn luyện và chuyển hóa tâm thức và nó chắc chắn làm được điều này. Đối với mục đích của chúng ta, điều chính là phát triển sự tập trung nhất tâm của sự tĩnh lặng trong tâm thức và thiền định về bồ đề tâm. Để sự tập trung trở nên rõ ràng, chúng ta cần những điều kiện phù hợp, cụ thể là, thoát khỏi những phiền nhiễu bên ngoài. Lý tưởng nhất là thiền định ở một nơi vắng vẻ có lợi cho sự thanh thản về thể chất và tinh thần.

3.
Vì người thân và lòng tham muốn lợi lộc, 
Chúng ta không thể tránh xa những thứ thế gian.
Vậy thì, đây là những thứ đầu tiên phải từ bỏ.
Người khôn ngoan nên hành xử như thế này.
4.
Sự thấu suốt kết hợp với sự an trụ hoàn toàn
diệt trừ các trạng thái đau khổ. 
Biết điều này, trước tiên hãy tìm kiếm sự an trụ,
Được tìm thấy bởi những người vui thích được thoát khỏi những ràng buộc trần gian 
7.
Nếu tôi khao khát những chúng sanh khác,
Một tấm màn che phủ chân lý hoàn hảo.
Sự vỡ mộng lành mạnh tan biến,
Và cuối cùng là nỗi đau nhói lên.
8.
Tôi chỉ nghĩ đến họ,
Và cuộc sống của tôi bị hủy hoại như vậy.
Gia đình và bạn bè tôi đều thay đổi và qua đời, vì họ
Pháp bất biến bị loại bỏ.

Vì chúng ta vô thường, liệu có đáng để quá gắn bó với những người khác, những người cũng vô thường? Có thật sự đáng để tức giận với họ không? Hãy suy ngẫm về điều này và ngăn chặn dòng bám víu và ác cảm.
9.
Vì nếu tôi hành động như những chúng sanh trẻ con,
Chắc chắn là tôi sẽ sa vào số phận xấu xa.
Vậy tại sao tôi lại giao du với những đứa trẻ,
Những đứa dẫn tôi đến một trạng thái xa rời đức hạnh như vậy?

Những chúng sanh bình thường bị chi phối bởi sự gắn bó và hận thù thô thiển giống như trẻ con. Nếu chúng ta hành động như chúng, chúng ta sẽ không đạt được bất cứ điều gì cho bản thân và chúng ta sẽ không thể mang lại lợi ích cho chúng. Một phút họ là bè bạn ta lần sau họ quay lưng lại với chúng ta. Dù chúng ta cố gắng thế nào, cũng khó mà làm hài lòng họ. Và khi chúng ta không lắng nghe họ, họ sẽ tức giận.

13.Giữ mối quan hệ với họ và điều gì sẽ xảy ra? 
Tự đề cao và khinh thường người khác, 
Nói về "những điều tốt đẹp" của luân hồi 
Mọi loại tệ nạn chắc chắn sẽ đến.
14.
Chỉ có sự hủy hoại mới có thể xảy ra 
Từ mối liên hệ như vậy giữa tôi và người khác. 
Vì họ sẽ không mang lại lợi ích gì cho tôi, 
Và ngược lại tôi cũng không thể làm gì tốt cho họ.

Do đó, tốt hơn hết là chúng ta nên tránh xa những chúng sanh như vậy. Tuy nhiên, khi làm như vậy, chúng ta nên tránh xúc phạm họ, và khi thật sự gặp họ, chúng ta nên lịch sự và làm những gì có thể để làm họ vui, mà không trở nên quá thân thiết.

16.
Giống như những con ong lấy mật từ hoa, 
Chỉ lấy những gì phục vụ cho việc thực hành Pháp.
Đối xử với mọi người như những người mới quen
Và tránh xa sự thân mật quá mức.

Chúng ta đừng bám víu vào những thú vui phù du. Chỉ những người thiếu hiểu biết và rối rắm mới dành thời gian tích lũy của cải. Họ kết thúc với nỗi đau khổ lớn gấp ngàn lần hạnh phúc mà họ tìm kiếm.

19.
Vì vậy, người khôn ngoan không có sự ràng buộc; 
Từ những ham muốn như vậy, nỗi sợ hãi và đau khổ xuất hiện. 
Và hãy ghi nhớ điều này một cách chắc chắn trong sự hiểu biết của bạn: 
Tất cả những gì có thể được mong muốn sẽ tự nhiên tan biến thành hư không.

20.
Vì mọi người có thể đã đạt được sự giàu có lớn lao, 
Tận hưởng danh tiếng, tiếng tăm ngọt ngào. 
Nhưng ai có thể nói họ đã đi đâu bây giờ, 
Với tất cả hành lý vàng bạc và danh vọng của họ?

Có ích gì khi hy vọng được mọi người chấp thuận và sợ bị chỉ trích? Nếu một số ít người ca ngợi chúng ta, thì không có nhiều điều để vui mừng, bởi vì có thể có nhiều người khác đang âm thầm chỉ trích chúng ta. Chúng ta không cần phải lo lắng khi một số ít người chỉ trích chúng ta, vì có những người khác chỉ khen ngợi chúng ta. Những mong muốn và nhu cầu của người khác rất đa dạng đến nỗi chúng ta, những chúng sinh bình thường, không thể thỏa mãn tất cả. Ngay cả chính Đức Phật cũng không thể làm được như vậy. Vậy nên tốt hơn là chúng ta nên tránh xa những điều trẻ con và thay vào đó hãy xem xét những lợi ích của việc sống trong sự cô độc.

25.
Trong rừng, nơi trú ngụ của hươu và chim, 
Giữa những cây cối không có sự bất hòa,
Ở đó tôi sẽ giữ những người bạn dễ chịu! 
Khi nào tôi có thể thôi làm nơi ở của mình ở đó ?
26.
Khi nào tôi sẽ rời đi để làm nhà 
Trong hang động hay đền thờ trống rỗng hay dưới gốc cây rộng lớn, 
Với, trong lồng ngực tôi, một trái tim tự do, không bị ràng buộc, 
Không bao giờ ngoảnh lại nhìn?

Ở những nơi biệt lập như vậy, chúng ta có thể từ bỏ sự ràng buộc với đồ đạc và cơ thể của mình và dành toàn bộ thời gian cho thiền tập.

28.
Khi nào tôi có thể thoát khỏi nỗi sợ hãi, 
Không cần phải trốn tránh bất kỳ ai, 
Chỉ với một chiếc bát khất thực và ít đồ đạc, 
Mặc những bộ quần áo không ai thèm muốn?
33.
Giống như những người đi trên đường, 
Dừng lại và nghỉ ngơi dọc đường, 
Những tạo vật trên con đường tồn tại 
Nắm bắt nơi trú ngụ của kiếp người.
34.
Cho đến khi thời điểm đến 
Khi bốn người đàn ông mang tôi đi, 
Giữa nỗi đau của những người bạn thế gian - 
Cho đến lúc đó, tôi sẽ đi và vào rừng.
35.
Ở đó, không có sự kết bạn hay miễn cưỡng, 
Tôi sẽ ở một mình trong sự cô độc,
Được coi là đã chết ngay từ đầu, 
Vì vậy, khi tôi chết, không còn nguồn đau đớn nào nữa.

Tóm lại, ở những nơi vắng vẻ, người ta có thể thiền định với sự tập trung nhất tâm, thoát khỏi những mối quan tâm và ràng buộc cá nhân. Những suy nghĩ về Đức Phật và lời dạy của Ngài tự nhiên hiện lên trong tâm trí.

 Tôn giả Tịch Thiên (Shantideva) tiếp tục chỉ ra sai lầm khi bị ràng buộc vào những thú vui xác thịt. Vì Hướng Dẫn Lối Sống Của Bồ Tát (Nhập Bồ Tát Hạnh-Bodhisattvacaryāvatāra) ban đầu được gửi đến một cộng đồng các nhà sư, phần này đặc biệt đề cập đến những khiếm khuyết của cơ thể phụ nữ, nhưng cần hiểu rằng một nữ hành giả có thể áp dụng cùng một phương pháp phản ánh đối với cơ thể đàn ông.

40.
Bạn gửi những người môi giới của mình, cả trai và gái, 
Với nhiều lời mời đến giải thưởng, 
Tránh, trong cuộc tìm kiếm, không có tội lỗi, 
Không có hành động nào mang lại tiếng xấu,
41.
Không có hành động rủi ro đáng sợ,
Không mất mát và hủy hoại tài sản - 
Tất cả vì niềm vui và hạnh phúc hoàn hảo, 
Nụ hôn xuyên thấu tối đa đó
42.
Những gì thật sự không gì khác ngoài một đống xương 
Không có bản ngã, không có quyền tự chủ!
Đây có phải là đối tượng duy nhất của ham muốn và dục vọng không? 
Sớm vượt qua mọi đau khổ và đau buồn!

Hãy nghĩ về điều đó: người mà chúng ta bị thu hút đến vậy, và người mà chúng ta đã trải qua những giao dịch, chỉ là một đống hoặc - một khối thịt và nội tạng và những chất khá khó chịu. Vậy thì chúng ta gắn bó với cơ thể hoặc tâm thức của người đó là gì? Nếu chúng ta kiểm tra cẩn thận, chúng ta sẽ thấy rằng chúng ta không thể chỉ ra bất kỳ thứ gì thật sự là nguồn gốc của sự gắn bó của chúng ta.

54.
"Nhưng đó là làn da và thịt mà tôi thích 
Chạm vào và nhìn vào." 
Vậy thì tại sao bạn không chỉ mong muốn có thịt, 
Vô tri và ở trạng thái tự nhiên của nó?
55.
Tâm trí mà có lẽ bạn mong muốn, 
Bạn không thể nắm giữ hoặc nhìn vào. 
Bất cứ thứ gì bạn có thể nắm giữ hoặc nhìn thấy đều không phải là tâm thức - 
Tại sao lại giao cấu với thứ mà nó không phải?

Chúng ta hãy xem xét cơ thể. Trước hết, nó bắt nguồn từ chất dịch sinh sản của cha mẹ. Khi trưởng thành, nó được tạo thành từ máu, thịt, nội tạng và xương. Nếu chúng ta tìm thấy bất kỳ thứ nào trong số những thứ này còn sót lại trên mặt đất, chúng ta sẽ vô cùng kinh tởm. Vậy thì tại sao chúng ta không ghê tởm cơ thể, vốn hoàn toàn được tạo thành từ những thành phần ghê tởm?

63.
Nếu bạn vẫn còn nghi ngờ sự ô uế như vậy, 
Mặc dù rất rõ ràng để mọi người nhìn thấy, 
Hãy đi vào nghĩa địa; 
Quan sát những xác chết thối rữa bị bỏ lại ở đó.

Một phần lớn những gì chúng ta ăn và uống để duy trì cơ thể này cuối cùng trở thành một dòng nước tiểu và phân không ngừng, lấp đầy cống rãnh mà chúng ta thấy rất kinh tởm. Nhưng lý do thật sự có cống rãnh là vì cơ thể chúng ta chứa đầy phân. Cơ thể không khác gì một cống rãnh! Như chúng ta đã thấy, nó bắt nguồn từ sự ô uế, bao gồm sự ô uế và tạo ra sự ô uế. Chỉ khi chúng ta nghĩ về cơ thể theo quan điểm này, Vòng hoa châu báu (Bảo Hành Vương Chính Luận) nói, thì sự gắn bó của chúng ta với cơ thể mới bắt đầu giảm bớt, nếu không muốn nói là hoàn toàn biến mất.

Một lần nữa, hãy lấy một người có cơ thể rất đẹp. Giả sử da được loại bỏ và cơ thể được mở ra. Ngay cả ở một người còn sống, các cơ quan nội tạng cũng là một cảnh tượng ghê rợn. Mong muốn của chúng ta sẽ sớm nhường chỗ cho sự ghê tởm. Sự bám víu vào thân xác là ảo tưởng chồng lên ảo tưởng, và chúng ta nên cố gắng hết sức để phá bỏ nó.

70.
Khi bạn nhìn thấy những đống xương người, 
Bạn cảm thấy ghê tởm trong nghĩa địa. 
Và bạn sẽ thích thú với những thành phố của người chết 
Thường xuyên lui tới những bộ xương sống và di chuyển như vậy?

Chúng ta trải qua vô vàn khó khăn khi cố gắng tìm kiếm người bạn đời lý tưởng, và một khi đã tìm được rồi, chúng ta không phải lúc nào cũng hòa hợp với nhau. Chúng ta không thể có con, hoặc chúng ta có quá nhiều con, và việc nuôi dạy chúng làm tăng thêm vấn đề của chúng ta. Tất nhiên, lúc đầu, sự mới lạ rất thú vị, nhưng nếu chúng ta xem xét kỹ lưỡng, chúng ta thấy rằng đau khổ chỉ nối tiếp đau khổ. Đây là lý do tại sao các kinh điển đề cập đến "căn bệnh của cuộc sống gia đình".

Đối với sự giàu có, chúng ta phải nỗ lực rất nhiều để có được nó, và thậm chí sẵn sàng mất mạng vì nó. Một khi chúng ta có được nó, chúng ta mãi mãi sợ mất nó. Vì sự giàu có, anh chị em bất hòa, các cặp đôi tan vỡ. Khi chúng ta không có nó, chúng ta đau khổ; khi chúng ta có nó, chúng ta cũng đau khổ!

79.
Nỗi đau của việc có được, giữ lại và mất tất cả! 
Hãy xem những khó khăn vô tận mà tài sản mang lại cho chúng ta!
Đối với những người bị phân tâm bởi tình yêu của cải 
Không có cơ hội thoát khỏi những nỗi buồn của cuộc sống.
80.
Họ thật sự, sở hữu nhiều nhu cầu, 
Sẽ chịu nhiều rắc rối, tất cả chỉ vì rất ít: 
Họ giống như con bò kéo xe 
Và bắt những mẩu cỏ dọc đường.

Đối với những thú vui nhỏ nhặt nhất, con người lãng phí cuộc sống con người của họ mà họ đã phải mất một nỗ lực lớn hơn nhiều để có được.

82.
Tất cả những gì chúng ta mong muốn chắc chắn sẽ diệt vong, 
Vì lý do đó, chúng ta rơi vào đau khổ địa ngục. 
Đối với những gì rất nhỏ bé 
Chúng ta phải chịu đựng sự mệt mỏi liên tục và kiệt sức.
83.
Chỉ với một phần triệu của sự phiền muộn như vậy, 
Tự chính sự Giác ngộ có thể đạt được! 
Những người khao khát bị giày vò nhiều hơn những người dấn thân vào con đường,
Nhưng Phật quả không phải là thứ họ đạt được!

Vì vậy, chúng ta nên xem xét những điều kích thích những suy nghĩ mất tập trung của chúng ta. Dần dần những suy nghĩ này sẽ trở nên ít mạnh mẽ hơn và tâm trí chúng ta sẽ trở nên bình tĩnh hơn. Khi đó, chúng ta sẽ có thể thiền định nhất tâm về bồ đề tâm.

Thiền định chính về bồ đề tâm bao gồm việc xem bản thân và người khác là bình đẳng và sau đó hoán đổi bản thân với người khác. Như Tịch Thiên (Shāntideva) đã nói:

Trong nhiều kiếp suy ngẫm sâu sắc, 
Các bậc hiền triết vĩ đại đã thấy được lợi ích của nó, 
Nhờ đó vô số người
Được đưa đến niềm vui tối cao một cách dễ dàng. [chương. 1, v. 7]

Các bậc thầy của truyền thống Kadampa đã để lại những lời dạy chi tiết về những cách thực hành Bồ đề tâm khác nhau. Bằng cách phát khởi Bồ đề tâm thông qua những thực hành như vậy, chúng ta có thể thanh lọc mọi che chướng của mình và tích lũy những hành động tích cực. Người ta nói rằng chúng ta phải tích lũy công đức trong ba kiếp vô số, nhưng những thuật ngữ này chỉ mang tính tương đối. Với thái độ của Bồ đề tâm, những công đức to lớn như vậy có thể đạt được một cách nhanh chóng và dễ dàng. Tất cả các bậc thầy uyên bác và thành tựu, từ Đức Phật qua Long Thọ (Nagarjuna) và các đệ tử của ngài cho đến những người thầy hiện tại của chúng ta, đều lấy việc thực hành coi người khác quan trọng hơn bản thân mình làm nền tảng cho việc thực hành của riêng họ. Nhờ đó, họ có thể mang lại lợi ích cho bản thân và người khác trên phạm vi rộng lớn.

Bất kỳ ai có suy nghĩ tốt, làm nhiều việc để giúp đỡ người khác và để lại những kỷ niệm tốt đẹp đều được mọi người trên khắp thế giới kính trọng, bất kể họ có theo đạo hay không. Mặt khác, sự ngu dốt, kiêu ngạo và cố chấp của một số cá nhân, bất kể ý định của họ là tốt hay xấu, đã là gốc rễ của mọi bi kịch trong lịch sử. Chỉ riêng tên của những kẻ bạo chúa tàn nhẫn này đã khơi dậy nỗi sợ hãi và căm ghét. Vì vậy, mức độ mọi người sẽ thích chúng ta một cách tự nhiên phụ thuộc vào việc chúng ta nghĩ nhiều hay ít về điều tốt của người khác.

Nói về kinh nghiệm của riêng mình, đôi khi tôi tự hỏi tại sao nhiều người lại thích tôi. Khi nghĩ về điều đó, tôi không thể tìm thấy ở bản thân mình bất kỳ phẩm chất tốt đặc biệt nào, ngoại trừ một điều nhỏ nhặt. Đó là tâm tích cực, mà tôi cố gắng giải thích cho người khác và tôi cố gắng hết sức để phát triển bản thân. Tất nhiên, có những lúc tôi tức giận, nhưng sâu thẳm trong trái tim, tôi không oán giận bất kỳ ai. Tôi không thể giả vờ rằng mình thật sự có thể thực hành Bồ đề tâm, nhưng nó mang lại nguồn cảm hứng to lớn. Sâu thẳm bên trong, tôi nhận ra nó có giá trị và lợi ích như thế nào, thế thôi. Và tôi cố gắng hết sức để coi người khác quan trọng hơn bản thân mình. Tôi nghĩ đó là lý do tại sao mọi người chú ý đến tôi và thích tôi, vì tấm lòng tốt của tôi.

Khi mọi người nói rằng tôi đã làm rất nhiều cho hòa bình, tôi cảm thấy xấu hổ. Tôi cảm thấy muốn bật cười. Tôi không nghĩ mình đã làm được nhiều cho hòa bình thế giới. Chỉ là việc thực hành của tôi là con đường hòa bình của lòng tốt, tình yêu, lòng từ bi và không làm hại người khác. Điều này đã trở thành một phần của tôi. Đó không phải là điều mà tôi đặc biệt tự nguyện. Tôi chỉ là một người theo Đức Phật, và Đức Phật đã dạy rằng kiên nhẫn là phương tiện tối thượng để vượt qua đau khổ. Ngài nói, "Nếu một nhà sư làm hại người khác, thì anh ta không phải là nhà sư." Tôi là một nhà sư Phật giáo, vì vậy tôi cố gắng thực hành theo. Khi mọi người nghĩ rằng thực hành này là điều gì đó độc đáo và đặc biệt và gọi tôi là nhà lãnh đạo của hòa bình thế giới, tôi cảm thấy gần như xấu hổ!|

Một trái tim tốt là nguồn gốc của mọi hạnh phúc và niềm vui, và tất cả chúng ta đều có thể tốt bụng nếu chúng ta nỗ lực. Nhưng tốt hơn nữa là có bồ đề tâm, đó là một trái tim tốt thấm nhuần trí tuệ. Đó là mong muốn mạnh mẽ để đạt được giác ngộ để giải thoát tất cả chúng sinh khỏi đau khổ và đưa họ đến với Phật quả. Ý nghĩ giúp đỡ người khác này bắt nguồn từ lòng từ bi, phát triển từ cảm giác biết ơn và yêu thương đối với chúng sinh, những người đang phải chịu đau khổ.

Theo truyền thống, có hai phương pháp để phát triển loại quan tâm và lòng biết ơn này. Một là suy ngẫm về thực tế rằng tất cả chúng sinh đều từng là cha mẹ hoặc ít nhất là bạn thân của chúng ta vào một thời điểm nào đó trong một kiếp sống nào đó, để chúng ta tự nhiên cảm thấy biết ơn họ và muốn gánh chịu nỗi đau của họ để đổi lấy hạnh phúc của mình. Phương pháp còn lại là hiểu rằng người khác cũng đau khổ giống như chúng ta, thấy rằng tất cả chúng ta đều bình đẳng và suy ngẫm về điều gì là sai trái với chủ nghĩa vị kỷ và những lợi ích của lòng vị tha. Chúng ta có thể sử dụng bất kỳ phương pháp nào trong hai phương pháp này phù hợp nhất với mình hoặc thực hành cả hai cùng nhau.

Trong cả hai trường hợp, trước tiên cần phải hiểu những gì chúng ta gọi là đau khổ. Chúng ta dễ dàng cảm thấy thương cảm cho những người đang đói khát, đau đớn hoặc đau khổ tột cùng và đối với những con vật bị ngược đãi. Nhưng khi chúng ta nghĩ đến những chúng sinh là người và trời rất hạnh phúc, chúng ta có xu hướng cảm thấy ghen tị. Điều này là do chúng ta chưa thật sự hiểu được đau khổ là gì và rằng tất cả chúng sinh đều phải chịu đau khổ. Ngoài những đau khổ rõ ràng hơn của đau khổ cộng với đau khổ (khổ khổ) và đau khổ của sự thay đổi (hoại khổ)còn có đau khổ bao trùm khắp nơi (hành khổ).[5] (37)Vì cái sau, chừng nào chúng ta còn trong luân hồi, chúng ta không bao giờ có thể có hạnh phúc lâu dài. Một khi chúng ta đã suy ngẫm và không kéo dài điều này cho chính mình, chúng ta có thể áp dụng sự hiểu biết này cho người khác. Sau đó, chúng ta bắt đầu cảm thấy từ bi và nghĩ rằng, tôi phải giải thoát tất cả chúng sinh khỏi đau khổ.

"Tuy nhiên, để thật sự làm được như vậy, chúng ta phải thay đổi cách tiếp cận của mình đối với cuộc sống này và các kiếp sống tương lai. Trước tiên, chúng ta phải suy ngẫm về sự vô thường, cái chết chắc chắn của chính mình và về thực tế là chúng ta không bao giờ biết mình có thể chết sớm muộn như thế nào. Sau khi chết, chúng ta sẽ không chỉ biến mất: những hành động tích cực và tiêu cực mà chúng ta đã làm sẽ quyết định cách chúng ta được tái sinh. Những hành động tiêu cực của chúng ta có thể khiến chúng ta tái sinh ở các cõi thấp hơn, ví dụ như làm động vật bị con người bóc lột, ngược đãi và giết thịt hoặc bị các loài động vật khác ăn thịt.

Vì vậy, để giải thoát bản thân khỏi biển khổ, chúng ta nên bắt đầu nghiên cứu và thực hành con đường giải thoát. Chúng ta có thể hy vọng thấy được một số kết quả sau một vài năm, nhưng nói một cách thực tế, chúng ta nên lên kế hoạch có thể phải tiếp tục thực hành trong nhiều kiếp tới. Trong mỗi kiếp sống này, chúng ta sẽ cần một sự hỗ trợ thích hợp để thực hành, cụ thể là một cơ thể con người, nếu không có nó, chúng ta sẽ không thể tiến bộ. Do đó, giai đoạn đầu tiên trên con đường là đảm bảo một sự tái sinh tốt đẹp của con người. Vì vậy, mặc dù mục đích cuối cùng của chúng ta là đạt được sự giác ngộ cho tất cả chúng sinh, chúng ta phải bắt đầu con đường bằng cách tuân theo kỷ luật tránh 10 hành động bất thiện và thực hành 10 hành động thiện.

Tóm lại, chúng ta bắt đầu bằng cách loại bỏ sự bám chấp vào các mục tiêu phi tâm linh, đầu tiên là trong kiếp này và sau đó là trong các kiếp tương lai. Khi đã thấy được nỗi đau khổ vốn có trong luân hồi, chúng ta quyết tâm giải thoát bản thân, và khi chúng ta mở rộng thái độ này đến những chúng sinh khác, chúng ta phát triển lòng từ bi và phát khởi bồ đề tâm. Chúng ta phải trải qua các giai đoạn rèn luyện tâm theo đúng thứ tự, giống như leo cầu thang hoặc xây dựng nền móng trước khi xây tường. Nếu chúng ta đi theo con đường dần dần theo cách này, kết quả chúng ta có được sẽ ổn định. Nhưng nếu chúng ta chỉ nói, "Vì lợi ích của tất cả chúng sinh..." thì dù mong muốn giúp đỡ chúng sinh của chúng ta có mạnh mẽ đến đâu vào thời điểm đó, nó sẽ không ổn định trừ khi nó được xây dựng vững chắc trên nền tảng thực hành đúng đắn của các giai đoạn trước đó.

Lúc đầu, chúng ta nên có cái nhìn tổng thể, rõ ràng về con đường, để chúng ta biết mình đang hướng đến điều gì trong quá trình thực hành và có thể nhận ra trình độ mình đã đạt được. Sau đó, khi chúng ta thực hành thường xuyên, chúng ta có thể trải nghiệm những thay đổi sâu sắc trong tâm thức, nhưng những trải nghiệm này chỉ xảy ra khi chúng ta tập trung trong các buổi hành thiền. Sau đó, sau khi hành thiền trong một thời gian dài, chúng ta thấy rằng những trải nghiệm này xảy ra một cách tự phát khi chúng ta gặp phải những hoàn cảnh cụ thể, mà không cần chúng ta phải tập trung trong thiền định.

Hãy lấy ví dụ về bồ đề tâm. Sau khi chúng ta thiền định về bồ đề tâm một thời gian, thì có một sự thay đổi xảy ra trong tâm thức chúng ta, nhưng chỉ khi chúng ta thật sự nghĩ về bồ đề tâm. Đây là những gì được gọi là trải nghiệm được tạo ra. Đó không phải là bồ đề tâm của một vị Bồ tát thật sự. Tuy nhiên, khi chúng ta duy trì sự tiến bộ, chúng ta sẽ đạt đến một điểm mà chỉ cần nhìn thấy một con vật hoặc một con chim cũng đủ khiến suy nghĩ trào dâng từ sâu thẳm trái tim chúng ta, Khi nào thì tôi mới đạt được giác ngộ cho chúng sinh này? Đây là những gì chúng ta gọi là trải nghiệm tự nhiên, và tại thời điểm này, bồ đề tâm thật sự đã bén rễ trong chúng ta. Chúng ta có thể thật sự gọi mình là những người thực hành Đại thừa và sau đó đi trên con đường tích lũy nhỏ hơn.

Tiến lên con đường tích lũy trung gian, sau đó chúng ta bắt đầu con đường tích lũy công đức lớn hơn, kéo dài ba vô số kiếp. Tiếp theo là con đường kết nối với bốn giai đoạn của nó là ấm áp, cực điểm, bền bỉ và chứng ngộ tối thượng (noãn, đảnh, nhẫn, thế đệ nhất). Sau đó, khi chúng ta bắt đầu trên con đường nhìn thấy, chúng ta đạt được trí tuệ của cấp độ Bồ tát đầu tiên. Theo cách này, chúng ta dần dần đi qua năm con đường và mười cấp độ và cuối cùng đạt được Phật quả.[6] (38) Do đó, những con đường và cấp độ này liên quan đến sự chuyển hóa bên trong của chính chúng ta thông qua việc thực hành Bồ đề tâm.

90.
Trước tiên, hãy cố gắng thiền định
Về sự đồng nhất của bản thân và người khác.
Trong niềm vui và nỗi buồn tất cả đều bình đẳng; 
Vì vậy, hãy bảo vệ tất cả, như bảo vệ chính mình.

Người khác bình đẳng với chúng ta theo cách nào? Cũng giống như chúng ta, họ tự nhiên cũng muốn được hạnh phúc và tránh đau khổ, Mặc dù khi phân tích, chúng ta không thể tìm thấy một "cái tôi" thực sự tồn tại, chúng ta vẫn tin rằng nó tồn tại, và do đó chúng ta cho rằng mình có quyền được hạnh phúc và quyền thoát khỏi bất hạnh. Nhưng điều này cũng đúng với tất cả các chúng sinh khác, vậy không có lý do cụ thể nào khiến chúng ta phải quan trọng hơn họ. Tại sao chúng ta chỉ nên đạt được hạnh phúc của riêng mình và không chịu trách nhiệm cho hạnh phúc của người khác? Tại sao chúng ta nên nỗ lực tránh đau khổ cho bản thân và không chịu trách nhiệm làm điều tương tự cho người khác?

Khi chúng ta cố gắng bảo vệ cơ thể của mình, chúng ta cũng bảo vệ các bộ phận của cơ thể, chẳng hạn như bàn tay và bàn chân của mình. Tương tự như vậy, vì hạnh phúc và đau khổ của người khác đều là một phần của hạnh phúc và đau khổ của chúng ta, chúng ta phải bảo vệ người khác khỏi đau khổ cũng giống như chúng ta bảo vệ chính mình và phấn đấu vì hạnh phúc của người khác cũng như chúng ta phấn đấu vì hạnh phúc của chính mình.

Những đau khổ của riêng chúng ta, mặc dù không được người khác cảm nhận, chắc chắn là rất khó để chúng ta chịu đựng. Vì vậy, thật tự nhiên khi chúng ta cố gắng bảo vệ bản thân khỏi đau khổ. Tương tự như vậy, nỗi đau của người khác, ngay cả khi chúng ta không cảm thấy, cũng không kém không thể chịu đựng được đối với họ. Nhưng vì chúng ta có liên quan đến tất cả chúng sinh khác, vì chúng ta nợ họ lòng biết ơn và họ giúp chúng ta trong quá trình thực hành, chúng ta hãy cố gắng xua tan nỗi đau của họ cũng như của chúng ta. Tất cả chúng sinh đều muốn được hạnh phúc như nhau, Vậy tại sao chúng ta lại là những người duy nhất có được hạnh phúc? Tại sao chúng ta phải được bảo vệ khỏi đau khổ còn những người khác thì không?

94.
Và do đó, tôi sẽ xua tan nỗi đau của những người khác, 
Vì đó chỉ là nỗi đau, giống như nỗi đau của chính tôi. 
Và tôi sẽ giúp đỡ và mang lại lợi ích cho những người khác, 
Vì họ là những chúng sinh, giống như cơ thể tôi.
97.
Vì nỗi đau của những người khác không gây hại cho tôi,
Nên tôi không che chở bản thân khỏi nó. 
Vậy tại sao phải bảo vệ bản thân khỏi nỗi đau tương lai của "tôi", 
Mà không gây hại cho "tôi" hiện tại của tôi?

Người ta có thể nghĩ rằng người ta phải bảo vệ bản thân khỏi nỗi đau trong tương lai bởi vì "cái tôi" đang đau khổ hiện tại và "cái tôi" sẽ đau khổ trong tương lai là như nhau. Điều này là sai, vì những gì chúng ta nghĩ là "Tôi" là một chuỗi các khoảnh khắc trong một chuỗi liên tục của ý thức, và "Tôi" của khoảnh khắc sẽ đau khổ trong tương lai thì khác với "Tôi" của khoảnh khắc hiện tại.

99.
"Nó dành cho chính những người đau khổ", bạn sẽ nói, 
“Để bảo vệ họ khỏi những tổn thương sẽ đến!"
Cơn đau ở chân tôi không phải của tay tôi, 
Vậy tại sao, trên thực tế, người ta lại phải bảo vệ người kia?

Nếu một người nghĩ rằng mọi người đều nên tự chăm sóc nỗi đau của mình, người ta có thể lập luận rằng bàn tay chỉ nên bảo vệ chính nó và không có bộ phận nào khác trên cơ thể: không có lý do gì mà bàn tay lại phải bảo vệ bàn chân. Mặc dù chúng ta có thể thấy lập luận này tiện lợi, nhưng nó hoàn toàn không hợp lý. Chúng ta hãy ngừng cố chấp và chỉ nghĩ đến bản thân mình.

101.
Những sự liên tục và các cuộc tụ họp, cái gọi là, 
Giống như vòng hoa và giống như những đoàn quân, là không có thật. 
Vì vậy, không có ai trải qua nỗi đau 
Vì ai là "chủ sở hữu" của nó?
102.
Đau khổ không có "người sở hữu", 
Do đó, không thể phân biệt được trong đó. 
Vì đau đớn là đau đớn, nó phải bị xua tan. 
Có ích gì khi vạch ra ranh giới?

Khi chúng ta nói về "tôi" và "chúng sinh", đây không phải là những thực thể độc lập. Chúng là những nhãn hiệu sai lầm được áp dụng cho một chuỗi các yếu tố vô thường, giống như "vòng đeo cổ" được áp dụng cho một chuỗi hạt hoặc "quân đội" cho một nhóm lính. Tuy nhiên, nếu chúng sinh không có sự tồn tại thật sự, thì ai đang đau khổ? Tại sao lại cố gắng xua tan đau khổ? Mặc dù "cái tôi" không thật sự tồn tại, nhưng trong chân lý tương đối mọi người đều muốn tránh đau khổ. Đây là lý do đủ để xua tan nỗi đau của người khác cũng như của chính mình. Phân biệt có ích gì?

103.
”Nhưng tại sao lại xua tan nỗi đau của tất cả?"
Bạn không thể tranh luận theo cách này!
Nếu nỗi đau của "tôi" được xóa bỏ, thì nỗi đau của "người khác" cũng vậy.
Nếu nỗi đau của họ không được xóa bỏ, thì nỗi đau của tôi cũng không được xóa bỏ.

Chúng ta có thể nghĩ, Nếu tôi thiền quán về lòng từ bi và nghĩ đến nỗi đau của người khác, thì điều đó chỉ làm tăng thêm nỗi đau dữ dội mà tôi đã có. Chúng ta chỉ nghĩ như vậy vì chúng ta hẹp hòi. Nếu chúng ta không muốn giúp đỡ chúng sinh, thì nỗi đau của họ sẽ vô tận. Nhưng nếu chúng ta có thể phát triển một chút lòng từ bi và nỗ lực xua tan nỗi đau của người khác, thì nỗi đau đó sẽ chấm dứt. Nếu chúng ta không chịu trách nhiệm giúp đỡ người khác, thì nỗi đau sẽ không có giới hạn. Khi chúng ta phát triển một tâm trí rộng mở và cảm thấy lòng từ bi với người khác, điều này sẽ mang lại lợi ích to lớn. Bất kỳ khó khăn nhỏ nào mà chúng ta có thể trải qua đều đáng giá.

105.
Và nếu qua một nỗi đau đơn lẻ như vậy, 
Vô số nỗi khổ có thể được chữa lành, 
Nỗi đau như vậy, tất cả những người yêu thương 
Hãy cố gắng nuôi dưỡng trong chính họ và những người khác.

Các vị Bồ tát lớn sẵn sàng làm bất cứ điều gì, thậm chí mất mạng, nếu điều đó sẽ xóa bỏ đau khổ của vô số chúng sinh khác.

107.
Những ai có tâm trí được thực hành theo cách này, 
Niềm vui của họ là xoa dịu nỗi đau của người khác, 
Sẽ mạo hiểm vào địa ngục của Nỗi đau không ngừng 
Như những con thiên nga lướt xuống hồ sen.
108.
Niềm vui bao la như đại dương 
Phát sinh khi tất cả chúng sinh sẽ được giải thoát, 
Điều này sẽ không đủ sao? Điều này sẽ không thỏa mãn sao? 
Mong muốn tự do của riêng tôi, điều đó có nghĩa lý gì với tôi?

Đối với một vị Bồ tát mặc áo giáp của sự quyết tâm, niềm vui mà ngài có được khi làm dịu nỗi đau của vô số chúng sinh là đủ, ngay cả khi bản thân ngài phải chịu đau khổ một chút. Làm sao đạt được sự giải thoát cho riêng mình, trong khi từ bỏ lời hứa giải thoát cho người khác, có thể tốt hơn thế?

109.
Công việc mang lại lợi ích cho chúng sinh 
Vậy thì sẽ không khiến tôi tự hào và ngưỡng mộ bản thân. 
Hạnh phúc của người khác chính là sự thỏa mãn của tôi; 
Tôi không mong đợi một sự đền đáp nào khác.

Chúng ta đừng bao giờ nghĩ rằng, Nếu tôi giúp đỡ người khác, tôi sẽ tích lũy được những hành động tích cực. Tôi sẽ là một người có đức hạnh và trong tương lai tôi sẽ hạnh phúc. Đây không phải là vấn đề. Chúng ta hãy thực hiện những hành động tích cực với lòng từ bi sâu sắc để xoa dịu nỗi bất hạnh của người khác, và chúng ta hãy dành những hành động này cho hạnh phúc của họ, từ sâu thẳm trái tim mình, mà không có chút ý niệm nào về phần thưởng cá nhân trong tương lai.

Bây giờ chúng ta sẽ thảo luận về sự trao đổi giữa bản thân và người khác. Thực hành này bao gồm việc đặt mình vào vị trí của người khác và đặt người khác vào vị trí của mình. Nếu chúng ta rèn luyện theo cách này, chúng ta sẽ coi người khác quan trọng hơn bản thân mình, để hạnh phúc và đau khổ của họ trở nên quan trọng hơn của chúng ta, và khi họ bị tổn hại, chúng ta cảm thấy điều đó một cách sâu sắc như khi chính chúng ta bị tổn hại. Điều này không khó thực hiện khi chúng ta nhận ra những bất lợi của việc chỉ nghĩ đến bản thân mình và những lợi ích của việc trân trọng người khác. Sự trao đổi giữa bản thân và người khác của chúng ta trở nên sống động và mạnh mẽ đến mức chúng ta dễ dàng cống hiến cuộc sống của mình cho người khác. Và khi nói đến người khác, chúng ta có nghĩa là tất cả chúng sinh ở khắp mọi nơi.

114.
Cũng như bàn tay và các chi khác 
Được coi là các bộ phận của một cơ thể, 
Chúng ta cũng không thể coi những người khác 
Là các chi và các bộ phận của một tổng thể sống động sao?

Chúng ta không nên nản lòng vì sự khó khăn của một thực hành như vậy. Vấn đề là phải làm quen với nó thông qua quá trình rèn luyện. Ví dụ, có thể trở nên quen với một người mà chỉ cần một cái tên đã từng khiến ta sợ hãi. Ta thậm chí có thể đạt đến điểm mà ta không thể chịu đựng được khi phải xa người đó.

120.
Những ai mong muốn nhanh chóng trở thành 
Nơi nương tựa cho chính mình và những người khác 
Nên thực hiện sự trao đổi giữa "Tôi" và "người khác", 
Và do đó nắm lấy một bí ẩn thiêng liêng.

Phương pháp chắc chắn này để bảo vệ những người khác, bao gồm cả bản thân mình, tuy nhiên lại khó đối với những người có hiểu biết hạn chế về bồ đề tâm. Đây là lý do tại sao Tịch Thiên (Shantideva) gọi nó là "bí ẩn thiêng liêng". Như ngài chỉ ra, chướng ngại chính là việc trân trọng bản thân:
121.
Vì chúng ta bám víu vào cơ thể mình, 
Ngay cả những điều nhỏ nhặt cũng khiến chúng ta lo lắng. 
Vậy thì cơ thể này, nguồn gốc của rất nhiều nỗi kinh hoàng này- 
Ai lại không ghét nó như kẻ thù tồi tệ nhất?
122.
Muốn làm giảm bớt những căn bệnh của cơ thể mình, 
Miệng đói, cổ họng khô khốc, 
Chúng ta đánh cắp mạng sống của cá, chim và hươu 
Và nằm rình rập dọc đường.
123.
Và vì lợi nhuận và địa vị 
Có những người thậm chí giết cha mẹ mình,
Hoặc ăn cắp những gì đã được dâng lên Tam Bảo, 
Vì thế, họ sẽ bị thiêu đốt trong địa ngục của Nỗi đau không ngừng.

Để duy trì cơ thể này của chúng ta, mà chúng ta rất gắn bó, chúng ta giết những chúng sinh khác. Để làm cho nó thoải mái, chúng ta ăn cắp. Để thỏa mãn những ham muốn phù du của nó, chúng ta đắm chìm trong hoạt động tình dục bừa bãi. Tóm lại, vì tầm quan trọng mà chúng ta dành cho cơ thể mình, chúng ta tích lũy rất nhiều hành động tiêu cực. Nếu chúng ta để cơ thể mình làm bất cứ điều gì chúng muốn, điều đó chỉ có thể gây bất lợi cho chúng ta. 
124.
Vậy thì những người khôn ngoan và thận trọng ở đâu 
Những người trân trọng, bảo vệ và phục vụ cơ thể? 
Ai sẽ không coi nó là kẻ thù của họ, 
Và là kẻ thù của họ, coi nó một cách khinh thường?
125.
“Nếu tôi cho đi điều này, thì tôi còn lại gì?" 
Nghĩ về bản thân mình theo cách của ma quỷ. 
“Nếu tôi giữ điều này, thì tôi còn lại gì để cho đi?" 
Quan tâm đến người khác là con đường của thiên đường.

Nếu chúng ta làm hại và làm nghèo người khác để thúc đẩy lợi ích của riêng mình, chúng ta sẽ tái sinh vào các cõi thấp hơn, chẳng hạn như địa ngục. Mặt khác, nếu chúng ta quên mình để mang lại lợi ích cho người khác, nếu chúng ta sẵn sàng hy sinh mạng sống của mình để cứu mạng sống của người khác, thì hãy cho họ bất cứ điều gì cần thiết cho phúc lợi của họ, thì chúng ta sẽ đạt được hạnh phúc và mọi sự hoàn hảo. 

Kết quả của mong muốn vượt trội hơn người khác, để nổi tiếng, sẽ là sự tái sinh thấp hơn hoặc tái sinh thành một kẻ ngốc, trong cảnh khốn khổ cùng cực, với một cơ thể xấu xí. Mặt khác, sự khiêm nhường thật sự, đối xử với người khác quan trọng hơn bản thân mình, sẽ dẫn đến việc chúng ta được tái sinh ở cõi cao hơn, nơi chúng ta sẽ được tôn trọng và có ảnh hưởng. Nếu chúng ta buộc người khác làm việc cho chúng ta và phục vụ chúng ta, lạm dụng họ một cách thiếu cân nhắc, trong những lần tái sinh trong tương lai, chúng ta sẽ kết thúc là người hầu của họ hoặc thậm chí là người hầu của người hầu của họ. Trong khi đó, nếu chúng ta dành cả cuộc đời để phục vụ người khác, chúng ta sẽ được tái sinh thành vua và nhà lãnh đạo.

Vậy thì, đây là những lợi ích có thể đạt được khi coi người khác quan trọng hơn bản thân mình và những bất lợi khi tự cho mình quyền ưu tiên.
129.
Tất cả niềm vui mà thế giới chứa đựng 
Đều đến từ việc mong muốn hạnh phúc cho người khác. 
Tất cả nỗi đau khổ mà thế giới chứa đựng 
Đều đến từ việc muốn hưởng lạc cho bản thân mình.
130.
Có cần phải giải thích dài dòng không? 
Những sinh vật trẻ con chỉ lo cho bản thân mình; 
Đức Phật làm việc vì lợi ích của người khác: 
Hãy xem sự khác biệt chia rẽ họ!
131.
Nếu tôi không đổi hạnh phúc của mình 
Lấy nỗi đau của người khác, 
Thì Giác ngộ sẽ không bao giờ đạt được, 
Và ngay cả trong luân hồi, niềm vui sẽ rời xa tôi.

Kẻ thù lớn nhất của chúng ta là coi mình quan trọng hơn người khác, điều này dẫn chúng ta và người khác đến sự hủy diệt chắc chắn. Từ sự gắn bó với "Tôi" này phát sinh mọi tổn hại, sợ hãi và đau khổ trên thế giới này. Tịch Thiên (Shantideva) hỏi, tôi phải làm gì với con quỷ lớn này?
135.
Nếu "Tôi" này không được từ bỏ hoàn toàn, 
Thì Nỗi buồn cũng không thể tránh khỏi. 
Nếu họ không tránh xa lửa, thì 
Con người không thể thoát khỏi bị thiêu đốt.
136.
Để giải thoát bản thân khỏi tổn hại 
Và giải thoát người khác khỏi nỗi đau khổ của họ, 
Hãy để tôi trao tặng bản thân mình cho người khác, 
Yêu họ như tôi yêu chính mình.
137.
“Vì giờ đây tôi nằm dưới sự cai trị của người khác", 
Bạn phải chắc chắn về điều này, hỡi tâm trí của tôi. 
Và giờ đây bạn sẽ không còn một suy nghĩ nào 
Không mong muốn lợi ích cho chúng sinh.
138.
Thị giác và các giác quan khác của tôi, giờ đây là tài sản của người khác -Sử dụng chúng cho bản thân mình là không đúng. 
Và cũng không được phép
Sử dụng các giác quan của mình để chống lại chủ nhân của chúng!

Vì chúng ta đã phát nguyện cống hiến hết mình để giúp đỡ chúng sinh khác và từ sâu thẳm trái tim đã trao tặng mọi thứ cho họ, chúng ta nên xem xét rằng cơ thể của chúng ta không còn là của chúng ta nữa mà giờ đây thuộc về họ. Vì vậy, chúng ta không bao giờ được sử dụng bất kỳ bộ phận nào trên cơ thể mình để làm bất cứ điều gì không giúp ích cho người khác. Bất cứ khi nào chúng ta có thể thấy điều gì đó tốt đẹp trong chính mình, hãy tước bỏ nó khỏi bản thân mình và sử dụng nó để phục vụ người khác. 

Bây giờ chúng ta đến với thực hành đặc biệt dành cho Hướng Dẫn Bồ Tát Đạo (Bodhicharyāvatāra): 
140.
Hãy xem người khác - thấp hơn, cao hơn, ngang bằng-như chính mình, 
Xác định mình là "người khác".
Sau đó, không nghĩ ngợi gì thêm,
Hãy đắm chìm trong sự đố kỵ, kiêu ngạo và ganh đua.

Ở đây, chúng ta bắt đầu bằng cách đánh giá những phẩm chất tốt và xấu của chính mình và trên cơ sở này, so sánh bản thân với người khác, phân biệt giữa những người ngang bằng với chúng ta, những người vượt trội và những người thấp kém. Để làm được điều này, chúng ta phân biệt giữa mặt tốt mới của mình, mặt đã thấy được điều sai trái khi coi mình quan trọng hơn người khác và lợi ích của việc coi người khác quan trọng hơn bản thân chúng ta và mặt xấu cũ của chúng ta, cái "tôi" ích kỷ. Cái "tôi" mới giờ đây đồng nhất với những người khác và đứng về phía họ. Cái "tôi" cũ có ba khía cạnh: cao hơn, ngang bằng và thấp kém. Và cái "tôi" mới, giờ đây được đồng nhất với những người khác, cũng có ba khía cạnh này. Chúng ta sẽ sử dụng hai cái "tôi" riêng biệt này để phát triển liên tiếp cảm giác ghen tị, cạnh tranh và kiêu hãnh.

Đầu tiên, chúng ta xem xét những phẩm chất tốt mà chúng ta vượt trội hơn người khác. Đồng nhất bản thân (cái "tôi" mới của chúng ta) với những người thấp kém này, chúng ta khiến mình ghen tị với những phẩm chất cao hơn của cái "tôi" cũ ích kỷ. Thật không công bằng, chúng ta kêu lên, khi anh ta được tôn trọng trong khi chúng ta thì không!
141.
Anh ta là trung tâm của sự chú ý. 
Tôi chẳng là gì cả. Và, không giống anh ta, tôi nghèo không có tài sản. 
Mọi người đều ngưỡng mộ anh ta, khinh thường tôi, 
Mọi việc đều tốt đẹp với anh ta; còn tôi chỉ có cay đắng!
142.
Tất cả những gì tôi có là mồ hôi và sự lao động cực nhọc, 
Trong khi anh ta ở đó, ngồi thoải mái. 
Anh ta vĩ đại, được kính trọng trên thế gian, 
Trong khi tôi là kẻ yếu thế, một kẻ vô danh.

Nếu chúng ta thấy sự so sánh này quá khiêm nhường, chúng ta không nên nản lòng vì mình thiếu những phẩm chất tốt. Hãy nhớ rằng tất cả chúng sinh đều có tiềm năng giác ngộ và chúng ta có thể đạt được Phật quả nếu chúng ta nỗ lực. Do đó, không có lý do gì để nản lòng.
143.
Cái gì là một người không có sự phân biệt?
Không đúng! Tôi thật sự có một số phẩm chất tốt. 
So với một số người, anh ta thấp kém hơn.
So với một số người, tôi thật sự xuất sắc!

Chúng ta đã sai lầm khi cho rằng chúng ta kém cỏi nhưng lỗi là do cảm xúc tiêu cực. Những quan niệm về sự vượt trội này hoàn toàn là tương đối. Chúng ta nói với "tôi " cũ, Bạn chỉ vượt trội vì tôi kém cỏi, vì vậy nếu bạn muốn duy trì sự vượt trội, bạn sẽ phải bao dung tôi trong khi tôi phấn đấu để giác ngộ. Những phẩm chất tốt của bạn có ích gì nếu chúng không có lợi cho tôi? Theo cách này, khi chúng ta nhìn thấy những phẩm chất trong bản thân khiến chúng ta tốt hơn người khác, chúng ta nên đổi vai và phá bỏ lớp vỏ vượt trội của mình.

Tiếp theo, chúng ta lấy những người ngang hàng với mình, và một lần nữa im lặng với họ, chúng ta phát triển ý thức cạnh tranh với "cái tôi" cũ của mình, chỉ nghĩ đến việc đánh bại anh ta và khiến anh ta đau khổ.
148.
Bằng mọi cách, tôi sẽ quảng cáo 
Những món quà của tôi cho toàn thế giới, 
Đảm bảo rằng những phẩm chất của Người ấy 
Vẫn không được biết đến, bị mọi người phớt lờ.
149.
Những lỗi lầm của tôi. Tôi sẽ che giấu, ngụy tạo. 
Vì tôi, không phải anh ta, sẽ là đối tượng của sự sùng bái; 
Tôi, không phải anh ta, sẽ đạt được tài sản và danh tiếng, 
Tôi sẽ là trung tâm của sự chú ý.
150.
Tôi sẽ lấy sự thỏa mãn như vậy 
Trong những hành vi xấu xa và sự suy đồi của anh ta. 
Tôi sẽ khiến anh ta trở nên đáng khinh, 
Là trò cười và trò cười của mọi người.

Cuối cùng, chúng ta nghĩ về những khía cạnh mà chúng ta kém hơn người khác, và sau đó nhìn vào "cái tôi" cũ của chúng ta qua con mắt của người khác, chúng ta phát triển một cảm giác tự hào.
151.
Mọi người nói rằng kẻ vô danh đáng thương này 
Đang cố gắng cạnh tranh với tôi! 
Nhưng làm sao anh ta có thể ngang hàng với tôi, 
Về học vấn, sắc đẹp, sự giàu có hay dòng giỏi?
152.
Chỉ cần nghe họ nói về sự xuất sắc của tôi, 
Danh tiếng của tôi trên môi của tất cả mọi người, 
Sự hồi hộp của nó khiến tôi rùng mình, 
Một niềm vui mà tôi đắm mình và tận hưởng!
153.
Ngay cả khi anh ta có thứ gì đó, 
Tôi vẫn là người anh ta đang giúp việc!
Anh ta có thể giữ đủ để sống sót, 
Nhưng với sức mạnh của mình, tôi sẽ đánh cắp phần còn lại.
154.
Tôi sẽ làm mòn hạnh phúc của anh ta;
Tôi sẽ luôn làm tổn thương và làm anh ta bị thương.
Anh ta là người trong luân hồi
Đã làm hại tôi hàng trăm lần!

Đặt mình vào vị trí của người khác rất hữu ích để nhìn thấy lỗi lầm của cái "tôi" ích kỷ, và chúng ta sẽ trở nên vô cùng ghê tởm nó. Khi chúng ta thực hành như vậy, sử dụng sự ghen tị như một công cụ, hãy tưởng tượng rằng cái "tôi" cũ của chúng ta rất đẹp trai, ăn mặc đẹp, giàu có, quyền lực và có mọi thứ anh ta cần. Sau đó, chúng ta tưởng tượng mình là một khán giả vô tư giữa đám đông những người nghèo khổ, ăn mặc rách rưới, những kẻ thấp kém nhất trong những kẻ thấp kém. Bây giờ hãy quan sát cái "tôi" cũ, từ vô thủy chỉ nghĩ đến bản thân mình và chưa bao giờ nghĩ đến người khác. Để thúc đẩy lợi ích của riêng mình, anh ta đã bắt người khác làm nô lệ và không ngần ngại giết chóc, trộm cắp, nói dối, vu khống và ích kỷ đắm chìm trong tình dục. Anh ta chẳng là gì ngoài gánh nặng cho cuộc sống của người khác. Khi chúng ta nhìn vào cái "tôi" ích kỷ theo cách này, sự ghê tởm thật sự sẽ trào dâng trong trái tim chúng ta. Và khi chúng ta đồng nhất mình với những chúng sinh khác, trong tất cả nỗi đau khổ của họ, chúng ta sẽ cảm thấy gần gũi hơn với họ, và mong muốn giúp đỡ họ sẽ lớn lên.

Chúng ta nên thực hành về tính cạnh tranh và lòng kiêu hãnh một cách sống động và thực tế. Hãy nhắc nhở bản thân về mọi hành động tiêu cực mà "cái tôi" đã khiến chúng ta làm, mọi tác hại mà nó đã gây ra cho chúng ta, khiến chúng ta đau khổ và gây ra đau khổ vô tận cho người khác nữa. Đây chính là kẻ thù thật sự của chúng ta. Sẽ tuyệt vời biết bao nếu khiến nó đau khổ hơn chúng ta, hoặc thậm chí khiến nó biến mất hoàn toàn? Chúng ta không nên thật sự kiêu hãnh nếu có thể phá vỡ nó và khiến nó trở nên bất lực sao?
156.
Và do đó, bây giờ chắc chắn 
Hãy dành toàn bộ tâm trí cho lợi ích của người khác. 
Đức Phật đã không nói dối khi nói rằng - 
Bạn sẽ thấy những lợi ích đến từ nó.

Sau khi xem xét tất cả những điều sai trái khi coi mình quan trọng hơn người khác và thấy được mọi tác hại mà thái độ như vậy mang lại, chúng ta nên phản kháng lại sự thống trị của nó và không bao giờ để suy nghĩ về tầm quan trọng của bản thân ảnh hưởng đến chúng ta.
170.
Hãy để mọi suy nghĩ làm việc cho chính mình 
Bị từ chối hoàn toàn, gạt sang một bên! 
Bây giờ bạn đã bị bán cho người khác, 
Hãy ngừng than vãn, hãy phục vụ!
171.
Vì nếu, vì vô ý, 
tôi không đưa bạn đến với người khác,
Chắc chắn là anh sẽ giao nộp tôi.
Cho những người bảo vệ và người gác cổng địa ngục.
173.
Và vì vậy, nếu tôi muốn được mãn nguyện, 
tôi không bao giờ nên tìm cách làm hài lòng bản thân. 
Và tương tự như vậy, nếu tôi muốn bảo vệ bản thân, 
Tôi luôn phải là người canh gác của người khác.

Shantideva đặc biệt nhấn mạnh đến những nguy hiểm khi bị ràng buộc vào cơ thể của một người.
174.
Trong phạm vi mà hình hài con người này 
Được nâng niu và cứu khỏi bị tổn thương, 
Chỉ cần như vậy, chỉ cần như vậy, đến mức độ đó, 
Nó sẽ suy yếu thành một trạng thái yếu đuối và cáu kỉnh.
175.
Đối với những người chìm xuống một bước ngoặt như vậy, 
Trái đất và tất cả những gì nó chứa đựng 
Không có khả năng thỏa mãn. 
Vì ai có thể cho họ tất cả những gì họ khao khát?

Sự ràng buộc vào cơ thể chỉ có thể mang lại cho chúng ta đau khổ. Nếu chúng ta trân trọng nó vì nó có ích cho chúng ta, thì chúng ta nên coi trọng cơ thể của mọi người khác theo cùng một cách, vì cơ thể của họ có ích cho họ.
184.
Do đó, thoát khỏi mọi sự ràng buộc, 
Tôi sẽ trao tặng cơ thể này vì lợi ích của chúng sinh.
Và mặc dù nó bị ảnh hưởng bởi rất nhiều lỗi lầm , 
Tôi sẽ chấp nhận nó như là công cụ cần thiết của tôi

Cho đến bây giờ, chúng ta đã để bản thân mình giảm bớt sự bám víu vào "cái tôi". Đã đến lúc chúng ta đẩy lùi hành vi trẻ con bằng cách noi theo các vị Bồ tát đáng kính, nhớ lại các chỉ dẫn, và tránh xa sự buồn chán và buồn ngủ. Giống như những Người thừa kế từ bi của các Đấng Chiến thắng, chúng ta phải thực hành kiên nhẫn ngày và đêm. Nếu chúng ta có thể làm được điều đó, chắc chắn một ngày nào đó nỗi đau khổ của chúng ta sẽ đến kết thúc.
187.
Vì vậy, để xua tan mọi sự che khuất, 
tôi sẽ hướng tâm trí mình khỏi con đường sai lầm: 
Và liên tục hướng đến đối tượng hoàn hảo, 
tôi sẽ nghỉ ngơi tâm trí mình trong sự thiền định./.

***

---

[1] Cõi hư vô là một trong bốn thế giới vô hình, hay cõi giới, ở đỉnh cao của luân hồi, được trải nghiệm thông qua bốn trạng thái vô hình được cho là đạt được bởi những người thực hành Brahma Vehicle. Chúng sinh trong những thế giới này đã tạm thời kìm nén những cảm xúc tiêu cực thô thiển, nhưng tâm trí của họ vẫn bị vô minh bao trùm và họ không nhận ra được sự vô ngã. Vì lý do này, họ không thể thoát khỏi luân hồi và tiếp tục tái sinh ở các cõi thấp hơn. Xem Thuật ngữ, Ba thế giới.

[2] Quan điểm Madhyamika là quan điểm về Con đường Trung đạo do Nāgārjuna giới thiệu. Quan điểm này được thảo luận đầy đủ hơn trong chương 9 của Bodhicharyāvatāra.

[3] Đây là bốn cách nhận thức một đối tượng. Xem Anne C. Klein, Knowledge and Liberation (Ithaca, N.Y.: Snow Lion, 1986), trang 108-110.

[4] 36. Năm khuyết điểm làm gián đoạn sự tĩnh lặng của tâm trí là lười biếng, quên hướng dẫn về thiền định, buồn tẻ và bị phân tâm bởi những suy nghĩ về sự dính mắc, thiếu nỗ lực và quá sức. Xem Mahamudra, dịch Lobsang P. Lhalungpa (Boston: Shambhala Publications, 1986), trang 21

[5] 37. Ba nỗi khổ như sau: (1) Khổ đau thêm vào khổ đau là những gì tất cả chúng sinh có thể nhận thức là không mong muốn và đau đớn; trong sam sāra, những nỗi khổ nối tiếp nhau vô tận. Ví dụ, khi một người đã mắc bệnh, người đó lại mắc một căn bệnh khác, hoặc mất hết tài sản thì ngôi nhà của người đó bị thiêu rụi. (2) Khổ thay đổi ám chỉ thực tế là bất kỳ hạnh phúc và khoái lạc nào trong luân hồi đều sớm muộn gì cũng phải thay đổi thành trạng thái đau khổ. Ví dụ, khoái cảm vị giác khi thưởng thức một bữa ăn ngon có thể nhường chỗ cho sự khó chịu của chứng khó tiêu. (3) Khổ đau bao trùm khắp nơi được định nghĩa là khổ đau phát sinh từ chính sự kiện có năm uẩn, hay năm cổng uẩn. Chừng nào một người còn có sự tồn tại có điều kiện trong luân hồi, thì vẫn còn khổ đau. Hầu hết những chúng sinh bình thường không thể nhận thức rõ điều này, cũng giống như một người có thể không cảm thấy một sợi tóc trên lòng bàn tay của mình. Nhưng 1 cũng giống như một sợi tóc trong mắt gây ra sự kích thích và đau đớn dữ dội, những chúng sinh giác ngộ trải nghiệm nỗi khổ đau bao trùm khắp nơi này một cách sâu sắc. Có thể tìm thấy lời giải thích thêm trong The Jewel Or- nament of Liberation của Gampopa, bản dịch H. V. Guenther (Boston: Shambhala Publications, 1986) và trong The Words of My Perfect Teacher của Patrul Rinpoche. (Xem chú thích 2.)

 

[6] 38. Năm con đường và mười cấp độ: xem Thuật ngữ.