Nguyên tác: The
Five Deaths on the Road to Awakening
Tác giả: Asa Hershoff
Việt dịch: Quảng Cơ
Biên tập: Tuệ Uyển
***
Trong khi vô thường bao trùm mọi khía cạnh của thế giới hiện tượng của chúng
ta, thì chỉ có tâm trí con người mới có thể nắm bắt được sự thật này. Hệ thực
vật và động vật rộng lớn, các sinh vật biết bay và bò tràn ngập khắp hành tinh,
những con vật cưng yêu quý của chúng ta, chó và mèo, được miễn trừ nhận thức
này. Chỉ khi chính chúng, hoặc một trong số chúng, ở bờ vực cái chết thì kiến
thức bản năng này mới phát huy tác dụng. Tuy nhiên, trong quá trình sống bình
thường, con người chúng ta cũng làm mọi cách có thể để tránh hoặc lờ đi thực tế
quá hiện hữu này. Và điều đó thật tốt đẹp—trừ khi người ta quan tâm hoặc bắt
buộc phải vượt ra ngoài vẻ bề ngoài tầm thường và nhìn sâu hơn vào bản chất của
thế giới, bản ngã, tâm trí.
Các kỹ thuật để đối mặt với bản chất của vô thường là nền tảng trong Phật giáo,
Ấn Độ giáo, chủ nghĩa thần bí Cơ đốc giáo, chủ nghĩa Sufi và nhiều truyền thống
chiêm nghiệm khác. Nhưng có nhiều cách để tham gia vào nghiên cứu này. Một số
thực hành xem xét các hình thức vô thường vật chất rõ ràng hơn, trong khi những
thực hành khác đi sâu vào các khía cạnh tinh tế và sắc thái hơn. Ở đây, chúng
ta có thể xem xét chúng từ góc nhìn năm yếu tố, vì chúng tự nhiên đặt mình dọc
theo quang phổ từ góc nhìn thô thiển đến góc nhìn tinh tế hơn.
ĐẤT (địa
đại) – sống đến chết
Cách rõ ràng và hiện tại nhất để đối mặt với sự vô thường là nhận thức đơn giản
về cái chết—sự thật về cái kết không thể tránh khỏi của chúng ta. Ngồi quán
chiếu với kiến thức này hàng ngày, ngay cả trong một thời gian ngắn, có thể
có tác động sâu sắc đến tâm lý. Trong Phật giáo, điều này được sử dụng như một
loại động lực “củ cà rốt trên một cây gậy”, mang lại cho chúng ta một góc nhìn
lành mạnh về điều gì là quan trọng và điều gì có giá trị hoặc ý nghĩa ít hơn.
Đây cũng là phương pháp cổ điển để thúc đẩy “sự từ bỏ”, đặc biệt là ở những
người chuyên nghiệp tôn giáo, một sự quay lưng lại với hoạt động của thế giới
trần tục. Chúng ta học cách buông bỏ những khía cạnh hời hợt hơn của cuộc sống
và tận dụng tốt thời gian mà chúng ta có cho mục đích tâm linh. Định hướng đó
là điều cần thiết và là một phần của giáo lý sâu rộng về “bốn suy nghĩ hướng
tâm về Pháp” cơ bản.
NƯỚC (thủy
đại) – kẻ trộm thời gian
Không thể có phép so sánh nào phù hợp hơn cụm từ “dòng chảy thời gian”. Thời
gian vừa tàn nhẫn vừa không quan tâm đến nhu cầu, mối quan tâm, mong muốn, hy
vọng hay nỗi sợ hãi của chúng ta. Về mặt thể chất, mỗi ngày chúng ta đều trải
qua cái chết của các tế bào và mô, và sự tái sinh của những tế bào khác. Điều
này có thể không được chúng ta nhận ra cho đến khi chúng ta nhìn vào gương,
năm, mười và hai mươi năm sau. Nhưng chúng ta thấy điều đó ở những người xung
quanh mình. Lão hóa làm nổi bật sự thật rằng toàn bộ cuộc sống đều dẫn đến cái
chết, bổ sung cho quan điểm của Trái đất về sự vô thường. Nhưng vượt ra ngoài
điều này, chúng ta thấy dòng thời gian cuốn trôi đi kinh nghiệm, mối liên hệ,
nỗ lực níu giữ khoảnh khắc này hay tránh khoảnh khắc khác của chúng ta.
Trong suốt cuộc đời dài, chúng ta đã gặp hàng ngàn và hàng chục ngàn cá nhân,
trong những tương tác nhỏ bé và vĩ đại. Có rất nhiều cuộc chia tay, những thành
viên gia đình mất đi, những mối quan hệ tan biến, những tình bạn bền chặt phai
nhạt thành một làn sương mù mơ hồ, tiếp tục và tiếp tục. Tất cả những sự kiện
bất tận được ghi nhớ và lãng quên đều là một dạng mất mát, của những cái chết
nhỏ và lớn. Chúng ta có thể nghĩ lại về chúng, chúng ta có thể hối tiếc, chúng
ta có thể suy ngẫm, nhớ lại một cách trìu mến, trải nghiệm sự đau thương, khao
khát, nhưng chúng đã biến mất khỏi chúng ta.
Khi quán chiếu dòng chảy không thể tránh khỏi này, phản ứng có ý nghĩa duy
nhất—nếu chúng ta muốn vượt qua dòng sông cuồn cuộn của cuộc sống—là buông bỏ,
không bám víu, nhận ra sự vô thường của từng khoảnh khắc. Vừa tỉnh táo vừa giải
thoát. Không có câu trả lời trơn tru nào cho việc điều này ảnh hưởng đến bản
thể chúng ta như thế nào vì đây là một chuyến đi trên biển mà chúng ta phải
thực hiện để có thể hiểu được. Ở bờ bên kia, chúng ta có thể cảm nhận được điều
gì đó ở đó, vượt ra ngoài những sự đến và đi đơn thuần.
LỬA (hỏa
đại) – đuổi theo tia lửa
Cái chết và sự tái sinh trở nên gần gũi hơn khi chúng ta quan sát tâm trí và
cảm xúc của mình nhấp nháy liên tục, thắp sáng cảm xúc và đam mê. Khi quan sát
cuộc diễn hành bất tận này trong tâm trí và trong các cảm giác cơ thể, chính
những mong muốn, khát vọng của chúng ta là những thứ dễ nắm bắt nhất, đẩy mọi
thứ khác ra trước nó. Một số xung lực chậm, trong khi một số đột ngột thay đổi
chớp nhoáng. Một số thì tầm thường và nông cạn, một số thì hấp dẫn và một số
thì khó chịu, và một số thì treo lơ lửng chúng ta trong chiều sâu kỳ diệu của
chúng. Những suy nghĩ xuất hiện từ hư không, cũng như những xung lực để
"làm" điều gì đó. Nhưng tất cả chúng đều được một loại nhiên liệu nào
đó, một loại năng lượng nào đó mang chúng đến với cuộc sống.
Thiền tập về chuyển động và cảm giác sáng ngời trong từng khoảnh khắc, chúng ta
có thể thoáng thấy sự ra đời, cái chết và sự tái sinh của những suy nghĩ, cảm
xúc và ham muốn. Cần phải kiên nhẫn và thiết lập lại tinh thần để học cách
không bị quyến rũ bởi bất kỳ điều nào trong số chúng—ít nhất là không phải khi
chúng ta ngồi trên gối thiền. Những gì chúng ta có thể thấy là một sợi chỉ
chung trong tất cả sự đa dạng này, những câu chuyện hoang dã này. Đặc biệt,
điều đó có một điều gì đó với sự bí ẩn mà tất cả chúng đều trượt vào, trong khi
cốt truyện tiếp theo chiếm vị trí trung tâm của tâm trí.
KHÔNG KHÍ (phong đại) – khoảnh khắc quan
trọng
Một sự tinh tế hơn nữa trong việc hiểu vô thường xảy ra khi chúng ta hướng sự
chú ý của mình vào tổng thể của khoảnh khắc duy nhất. Đối với điều này, gối
thiền không còn cần thiết nữa, vì đây là một kỹ năng mà chúng ta có thể mang
theo bên mình bất cứ nơi đâu và bất cứ lúc nào. Mỗi khoảnh khắc là một bức
tranh toàn cảnh duy nhất chứa đựng cảnh tượng, âm thanh, chuyển động, cảm giác,
bản sắc, giá trị và thậm chí có thể là một lịch sử quá khứ và một hy vọng trong
tương lai.
Trong khi rõ ràng mỗi khoảnh khắc đều bắt nguồn từ tất cả những gì đã xảy ra
trước đó, thì nó cũng khác biệt một cách sống động. Nếu chúng ta nhận ra điều
đó, chúng ta thậm chí có thể nhận ra rằng nó hoàn toàn độc đáo. Quá khứ chết
đi, hiện tại tái sinh. Quá trình liên tục của cái chết và sự trở thành có thể
trở thành một trải nghiệm bản năng, gần như là hiển nhiên. Khi di chuyển trong
ngày bận rộn, chúng ta (phần lớn là cần thiết) chỉ dán nhãn và bỏ qua các đối tượng
và sự kiện xung quanh mình để chuyển từ nhiệm vụ này sang nhiệm vụ khác, từ A
đến B,—từng khoảnh khắc. Thay vào đó, mỗi trường hợp có thể trở thành một chuỗi
tràng hạt sống động bằng ngọc trai làm từ không khí, được xâu thành chuỗi bằng
gió.
KHÔNG GIAN (không đại) – cái chết của vô
thường
Một khía cạnh cuối cùng của sự tiến triển này là nhận thức về sự hiện diện của
chính ý thức. Nhưng có một mâu thuẫn ở đây. Những quan sát khác của chúng tôi
chứng minh sự thay đổi và vô thường không ngừng. Tuy nhiên, ở đây, chúng ta có
thể cảm nhận được điều gì đó tĩnh lặng và không thay đổi, điều gì đó có vẻ liên
tục, thậm chí là vĩnh cửu. Tuy nhiên, nếu chúng ta bỏ đi “ngữ nghĩa”, trò chơi
chữ định nghĩa hoặc hạn chế trải nghiệm của chúng ta, chúng ta có thể giải quyết
được mâu thuẫn rõ ràng này.
Ý thức, theo một nghĩa nào đó, luôn hiện hữu. Nhưng tông điệu của nó, kết cấu
của nó trong khoảnh khắc, không bao giờ giống nhau. Nó có đang tiến hóa, nháy
mắt với chúng ta, làm tan biến logic của những gì cố định và những gì chuyển
động không? Bây giờ luôn ở đó, nhưng nó là một hiện tại khác. Nội dung của màu
sắc của thực tế, sắc thái và bóng râm, hương vị và mùi, quỹ đạo chuyển dịch của
chúng, liên tục thay đổi. Nhưng vật chứa dường như cũng mới đúc.
Sự vĩnh cửu và vô thường được trải nghiệm đồng thời, hai mặt của cùng một đồng
xu hoặc một phần liền mạch của một số bản chất. Thế giới bên ngoài và người
trải nghiệm bên trong không còn là những thực thể tách biệt nữa, các giác quan,
người biết và các hiện tượng hòa vào một trường, một hương vị, một phẩm chất.
Sự sống, cái chết, sự thay đổi, một nghịch lý của sự thống nhất và thời gian
không ngừng nghỉ. Bản ngã và phi bản ngã, hòa tan vào một hiện tại không có thì
hiện tại. Hoặc tất cả chúng. Điều này nghe có vẻ khó hiểu, nhưng chính xác là
lời mời của Nguyên tố Không gian (Không đại), để bước vào sự hỗn loạn một cách
vui vẻ.
Năm khía cạnh này của vô thường, của cái chết hằng ngày, thấm nhuần toàn bộ
cuộc sống của chúng ta. Chúng cung cấp một lĩnh vực nghiên cứu phong phú, một
con đường đầy những điều bất ngờ, sốc và thú vị. Mỗi khía cạnh có thể, và thật
sự liên tục xuất hiện trước mắt chúng ta, giống như bắt được ánh sáng lấp lánh
từ các góc xiên của một viên kim cương nhiều mặt. Nhưng tất cả đều quy về một
thứ. Như một bậc thầy tâm linh vĩ đại đã khuyên tôi một cách khô khan từ rất
lâu trước đây: "Hãy đặt chân bạn vững chắc trên một điểm chuyển
động."/.
***
https://www.buddhistdoor.net/features/the-five-deaths-on-the-road-to-awakening/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét