Khi AI phát triển, nhân loại phải tham gia vào các hàm ý của nó
không chỉ như một vấn đề thực tế, mà còn về mặt triết học, đạo đức và cảm xúc.
Tác giả: THOMAS DOCTOR
VÀ BRIE LINKENHOKER
Việt dịch: Quảng
Cơ
Sưu tập: Tuệ
Uyển
***
Sự thông minh nhân tạo
có tiềm năng biến đổi xã hội và sự phát triển của nhân loại. Trong một số lĩnh
vực, nó đã bắt đầu thay đổi cách chúng ta sống và làm việc. Các nhiệm vụ lặp đi
lặp lại đang được thay thế bằng AI, dữ liệu lớn được phân tích theo những cách
mà ngay cả một nhóm cá nhân sử dụng các phương pháp thông thường cũng không
thể, những người chơi cờ vua và cờ vây giỏi nhất vẫn thua máy tính và có một
cuộc tranh luận sôi nổi về việc sử dụng công nghệ để sáng tạo nghệ thuật. Tuy
nhiên, bất chấp những công dụng này, chúng ta vẫn có thể mất nhiều năm nữa mới
đạt được một AI thật sự có nhận thức về bản thân. Điều này có nghĩa là chúng ta
có một cơ hội duy nhất ngay bây giờ để hình dung một xã hội có AI sẽ như thế
nào và nó sẽ có ý nghĩa gì đối với chúng ta. Quá thường xuyên, những bài tập
như thế này kết thúc bằng viễn cảnh về một xã hội hoàn toàn lý tưởng hoặc phản
địa đàng, thay vì một tương lai thực tế và hỗn loạn hơn. Tuy nhiên, bằng cách
sử dụng các công cụ và truyền thống của nhân loại — bao gồm các truyền thống
tôn giáo và triết học — chúng ta có thể nắm bắt tốt hơn tương lai với AI có thể
như thế nào và nó có thể trở thành hiện thực.
Trong hai năm qua,
Trung tâm Nghiên cứu Tư tưởng Biểu kiến* (the Center for the Study of Apparent Thought*) đã khám phá cách chúng ta hiểu AI theo quan
điểm của Phật giáo và ngược lại, cách chúng ta hiểu Phật giáo theo quan điểm
của AI như thế nào. Loại nghiên cứu này, đưa các truyền thống triết học và thần
học cổ xưa hàng thế kỷ vào các vấn đề công nghệ hiện đại, là rất quan trọng đối
với sự phát triển của nhân loại. Trong trường hợp của AI, hiện tại có rất nhiều
sự quan tâm và tập trung hướng đến việc tăng cường sức mạnh của nó và ổn định
nó cũng như liên kết nó với các mục tiêu của con người, mà nhìn chung tập trung
vào việc tạo ra ý thức về bản thân trong mạng lưới nhân tạo hỗ trợ AI.
Tất nhiên, theo quan
điểm của triết học Phật giáo, chúng ta đã có ý thức về bản ngã như là con
người. Đồng thời, phân tích Phật giáo cũng nói rằng không có một bản ngã nào là
duy nhất và là vĩnh cửu và kiểm soát; đó là sự hiểu biết về thế giới nơi không
có bản ngã nhưng vẫn có những biểu hiện của bản ngã. Làm phức tạp thêm vấn đề,
trong Phật giáo, ý thức về bản ngã, quan niệm của chúng ta về bản thân như
những cá nhân đơn lẻ, bền bỉ, không liên quan đến sự tiến bộ hay ổn định. Ngược
lại, đó là gốc rễ của rất nhiều vấn đề, nếu không muốn nói là tất cả những điều
xấu xa trên thế giới.
Những khái niệm này
thách thức chúng ta, khi chúng ta nghĩ về việc phát triển trí tuệ nhân tạo, để
xem xét ý thức về bản thân sẽ có ý nghĩa gì đối với một thực thể như vậy. Quan
điểm của Phật giáo tìm cách phát triển một quan điểm đạo đức phong phú về thế
giới, và đây là một cách để kiểm tra thực tế tất cả những điều chúng ta có xu
hướng nói về trí tuệ nhân tạo. Quan điểm này — đưa tư duy Phật giáo vào quá
trình phát triển trí tuệ nhân tạo — có thể là một cách để suy nghĩ lại về các
mô hình tiến hóa và phát triển sự thông minh theo cách không được cấu trúc xung
quanh một điểm tập trung duy nhất, lâu dài và gắn liền với khái niệm về trí tuệ
nhân tạo nói chung.
Nhưng tất cả những
điều này có ý nghĩa gì về mặt thực tế? Tại sao những câu hỏi này lại quan trọng
khi cân nhắc khi tạo ra trí tuệ nhân tạo?
Mặc dù những khái niệm
này có vẻ trừu tượng, nhưng chúng đi sâu vào cốt lõi cách chúng ta sẽ liên hệ
với AI siêu thông minh. Để xã hội của chúng ta thích nghi theo cách lành mạnh
với sự xuất hiện của AI, chúng ta phải hiểu giá trị đạo đức hoặc địa vị đạo đức
của một tác nhân nhân tạo như vậy. Chúng ta phải vật lộn với việc liệu có thể
bảo vệ về mặt đạo đức hay không khi phát triển một tác nhân có thể — ví dụ —
cảm thấy đau đớn, cô đơn hoặc cô lập. Chúng ta phải cân nhắc xem điều đó có ý
nghĩa gì đối với một trí tuệ nhân tạo, một thực thể trong một số trường hợp đã
thông minh hơn nhiều so với con người, để cảm thấy đau đớn. Hậu quả của điều
này có thể tàn phá xã hội loài người, cả về mặt đạo đức và thực tiễn.
Chỉ bằng cách tìm hiểu
bản thân và AI, chúng ta mới có thể cùng tồn tại có ý nghĩa. Khi những người
bạn đồng hành nhân tạo ngày càng xuất hiện nhiều hơn trên thế giới, chúng ta
nên liên hệ với họ như thế nào? Người chăm sóc nhân tạo đóng vai trò gì trong cuộc
sống của chúng ta và chúng ta tương tác với họ như thế nào? Bây giờ là lúc để
phát triển sự hiểu biết về mặt trí tuệ và cảm xúc về những tạo vật này để chúng
ta, với tư cách là con người, có một cuộc sống trọn vẹn trong thế giới của
mình. Để con người phát triển mạnh mẽ ngay bây giờ, chứ chưa nói đến tương lai,
chúng ta cần biết sâu sắc rằng chúng ta đang đối phó với ai trong lĩnh vực mới
nổi này và chúng ta đang mang lại những giá trị gì cho lĩnh vực đó. Những vấn
đề này có thể là tầm thường, chẳng hạn như liệu chúng ta có nên cười nếu máy
tính kể cho chúng ta một câu chuyện cười hay nghiêm túc, như khi máy tính chịu
trách nhiệm mang lại sự thoải mái cho một người sắp chết. Chúng ta có thể liên
hệ với những người bạn đồng hành và cá nhân mới này như thế nào? Và điều đó có
ý nghĩa gì đối với chúng ta với tư cách là con người?
Chúng ta vẫn đang ở
giai đoạn đầu của quá trình phát triển AI và quá trình khám phá ý nghĩa của nó
đối với nhân loại và sự phát triển của con người. Nghiên cứu này sẽ được tiến
hành trong nhiều năm khi chúng ta tìm cách hiểu AI sẽ ảnh hưởng đến chúng ta
như thế nào. Có thể, nếu chúng ta cân nhắc kỹ lưỡng về cách chúng ta phát triển
và liên hệ với AI, chúng ta thậm chí có thể trở nên giống một số trí tuệ tập
thể mà chúng ta thấy trong thế giới tự nhiên. Chúng ta đang ở một thời điểm đặc
biệt trong lịch sử, khi chúng ta không chỉ có khả năng mà thực tế phải xem xét
lại một số định nghĩa cơ bản mà chúng ta có về bản thân mình và điều gì làm cho
chúng ta trở nên độc đáo và khác biệt, cũng như cách chúng ta có thể trở thành
những con người tốt hơn. Những lựa chọn mà chúng ta đưa ra hiện nay sẽ quyết
định liệu chúng ta có thể sử dụng công nghệ này và đưa nó vào cuộc sống của
mình theo cách giúp chúng ta trở thành những con người tốt hơn và tạo ra một
thế giới tốt đẹp hơn hay không.
***
Thomas Doctor là Phó Giáo sư, Viện (Rangjung Yeshe Institute (RYI) Giám đốc, Trung tâm Nghiên cứu Tư duy Biểu hiện,
*còn được gọi là Trung tâm Nghiên cứu Bản ngã Biểu hiện, (Center for the Study of Apparent Thought,
*also known as Center for the Study of Apparent Selves - CSAS).
Brie Linkenhoker, PhD Tiến sĩ là người sáng lập Worldview Studio, một tập thể gồm các nhà khoa học về não bộ và hành vi, các nhà
thiết kế lấy con người làm trung tâm và các nhà sản xuất đa phương tiện tạo ra
những trải nghiệm học tập sáng tạo.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét