TRÁCH NHIỆM VÀ TÁI SANH

Nguyên tác: Responsibility and Rebirth
Tác gia: Margaret Meloni, PhD
Việt dịch: Quảng Cơ
Biên tập: Tuệ Uyển
***

“Một số người bác bỏ ý tưởng về tái sinh vì họ không muốn gánh vác trách nhiệm.”

Thầy chúng tôi đã nói điều này một cách nhanh chóng và gần như là một ý nghĩ chợt nảy ra. Lúc đó, tôi không suy nghĩ nhiều về nó. Nhưng sau đó, lời thầy lại hiện về trong đầu tôi và tôi bắt đầu suy ngẫm về những lời thầy nói. Tại sao khái niệm tái sinh lại khó hiểu đối với một số Phật tử? Nếu bạn bắt đầu nhập một câu hỏi về Phật giáo và tái sinh vào công cụ tìm kiếm yêu thích của mình, bạn sẽ thấy một chủ đề chung trong kết quả tìm kiếm:

• Bạn có thể là Phật tử mà không tin vào tái sinh không?
• Tôi có nên tin vào tái sinh không?
• Có Phật tử nào không tin vào tái sinh không?
• Phật giáo dạy gì về cuộc sống sau khi chết?

Thuật ngữ luân hồi cũng xuất hiện nhiều lần. Điều này cũng dễ hiểu, vì một số người sử dụng thuật ngữ tái sinh và luân hồi thay thế cho nhau. Luân hồi dựa trên sự chuyển kiếp của một linh hồn. Hoặc chính linh hồn đó trở lại một thân xác khác. Tái sinh là trạng thái được sinh ra lần nữa, trở lại với một kiếp sống khác. Và trong một số truyền thống Phật giáo, điều này có thể được xem là một sự lựa chọn, chẳng hạn như trong Đại thừa, nơi một vị Bồ tát cố tình trì hoãn việc nhập niết bàn để giúp đỡ chúng sinh. Hoặc, phổ biến hơn, nó có thể là kết quả của nghiệp và trạng thái tâm thức của một người vào lúc chết.

Việc rất nhiều người đặt câu hỏi liệu niềm tin vào tái sinh có phải là một điều kiện bắt buộc hay không cho thấy đây là một yếu tố của Phật giáo mà một số người khó chấp nhận. Mục đích ở đây không phải là để giải quyết việc bạn chấp nhận hay từ chối tái sinh có đủ điều kiện để tự gọi mình là Phật tử hay không. Hãy tự chọn nhãn cho mình. Thay vào đó, đây là một cuộc khám phá ở cấp độ cao về lý do tại sao tái sinh lại khó chấp nhận và điều đó có ý nghĩa gì đối với trách nhiệm của bạn đối với hành vi của mình.

Khi tôi hỏi một số đồng nghiệp, tình cờ là nhà sư Phật giáo, về vấn đề tái sinh, một số người đã ngắt lời tôi. Họ trả lời rằng, "Không sao cả nếu bạn chưa sẵn sàng cho việc tái sinh, bạn vẫn có thể làm theo lời dạy của Đức Phật." Hoặc "Tái sinh hoàn toàn là một chủ đề trung tâm trong Phật giáo. Bạn nên làm quen với nó." Khi họ hiểu rằng tôi muốn hỏi tại sao một số người cảm thấy bị thách thức bởi khái niệm tái sinh, họ thường thẳng thắn hơn. Có vẻ như họ đã quen với việc một người như tôi, một người lớn lên trong một gia đình Cơ đốc giáo ở một quốc gia Cơ đốc giáo, lại có vấn đề với tái sinh. Thật ra, từ khi tôi còn nhớ, tái sinh luôn có ý nghĩa với tôi. Tôi là một trường hợp bất thường trong gia đình và cộng đồng của mình.

Kinh điển Pāli có nhắc đến sự tái sinh. Những đoạn văn như đoạn này nhấn mạnh rằng thân người là sự tái sinh may mắn nhất và còn có nhiều thân khác nữa:

Bấy giờ, Đức Thế Tôn dùng đầu móng tay quệt một chút bụi, nói với các Tỳ kheo: “Các ông nghĩ sao, này các Tỳ kheo? Cái nào lớn hơn: chút bụi mà Ta đã quệt bằng đầu móng tay, hay là Đại Địa?”

“Bạch Thế Tôn, Đại Địa lớn hơn nhiều. Một chút bụi mà Đức Thế Tôn đã quệt bằng đầu móng tay chẳng là gì cả. Nó thậm chí không được tính đến. Nó không thể so sánh được. Nó thậm chí không phải là một phần nhỏ, một chút bụi mà Đức Thế Tôn đã quệt bằng đầu móng tay so với Đại Địa.”

“Cũng vậy, này các Tỳ kheo, chúng sinh được tái sinh làm người thì ít. Những chúng sinh được tái sinh ở nơi khác thì nhiều hơn nhiều. Vậy nên, các ông hãy tự rèn luyện mình: ‘Chúng ta sẽ sống có chánh niệm.’ Đó là cách các ông nên rèn luyện mình.”
SN 20.2

Đối với nhiều hành giả Phật giáo Nguyên thủy, việc chấp nhận rằng Đức Phật đã dạy giải thoát khỏi khổ đau và rằng khổ đau dẫn đến vòng luân hồi sinh tử liên tục là trọng tâm để hiểu Tứ Diệu Đế và Bát Chánh Đạo.

Một số người tin rằng luân hồi sinh tử không được đề cập đầy đủ trong Kinh điển Pāli để được coi là một phần của con đường một cách đáng tin cậy. Họ đang mở ra cánh cửa cho sự hoài nghi. Những người khác lại cho rằng luân hồi sinh tử không cần thiết phải là một phần của giáo lý và thực hành của họ. Ý tưởng về một kiếp sống có thể mang lại động lực hơn là cơ hội để “làm đúng” qua nhiều kiếp sống.

Nếu bạn không lớn lên trong một cộng đồng mà tái sinh là một phần trong trải nghiệm xã hội-tôn giáo của bạn, thì ý tưởng về tái sinh có thể có vẻ xa lạ. Nó có thể không phù hợp với thế giới quan của bạn. Nhưng đoạn văn này, với sự giản dị trực tiếp của nó, có thể hình thành nền tảng cho sự hiểu biết của bạn về Phật giáo:

“Tránh mọi điều ác, vun trồng điều thiện, và thanh lọc tâm trí - đây là lời dạy của chư Phật.”
Dhp 183

Dù bạn có chấp nhận tái sinh hay không, bạn phải chịu trách nhiệm về hành động và kết quả của hành động đó. Đoạn văn trên không nói rằng hãy để người khác thanh lọc tâm trí bạn. Bạn phải tránh điều ác và nuôi dưỡng điều thiện.

Đoạn trích này từ Trung Bộ Kinh 135 nói rằng bạn phải chịu trách nhiệm về kết quả của hành động của mình:

“Chúng sinh là chủ nhân của nghiệp, là người thừa kế nghiệp, sinh ra từ nghiệp, có liên hệ qua nghiệp, và có nghiệp làm trọng tài. Nghiệp là thứ tạo ra sự khác biệt giữa chúng sinh về độ thô và độ tinh.”
MN 135

Đoạn văn tiếp tục mô tả chi tiết những hành động bất thiện, chẳng hạn như sát sinh, trộm cắp, thiếu rộng lượng, v.v. Nó cũng mô tả hậu quả của hành vi bất thiện, và những hậu quả đó đề cập đến sự tái sinh. Trong những lời dạy này, điều rõ ràng là: bạn là chủ nhân của kết quả. Hành động của bạn, dù tốt hay xấu, đều định hình những gì xảy ra tiếp theo. Và trong khi một số người có thể coi đây là sự giải thoát. Những người khác có thể cảm thấy gánh nặng trách nhiệm. Có lẽ lo lắng về một kiếp sống đầy hành động đã là quá đủ. Vào cuối một kiếp sống, một kết quả dường như dễ quản lý hơn - chỉ cần vượt qua một vạch đích mà không phải lo lắng về kiếp tiếp theo. Cho dù bạn có chấp nhận tái sinh hay không, kết quả của bạn nằm trong tay bạn. Sự giải thoát khỏi đau khổ là trách nhiệm của bạn./.

https://www.buddhistdoor.net/features/responsibility-and-rebirth/