BẬC SINH RA TỪ HOA SEN

Nguyên tác: The Lotus-Born One
Tác giả: Tiffani Gyatso
Việt dịch: Quảng Cơ
Biên tập: Tuệ Uyển

***

Ngày xửa ngày xưa, ở một vùng đất viễn đông, có một vị vua giàu có và nhiều vợ, nhưng không có con nối dõi. Nhà vua thậm chí còn bố thí gần hết tài sản của mình để tích đức, với hy vọng có thể có một người con trai. Thấy tài sản ngày càng cạn kiệt, nhà vua cùng đoàn tùy tùng đến gặp Nữ hoàng Naga và cầu xin bà ban cho viên ngọc như ý để biến giấc mơ thành hiện thực.

Nữ hoàng Naga lắng nghe câu chuyện của nhà vua và, vì thương xót, đã dâng tặng ngài viên ngọc mà ngài đang tìm kiếm. Trên đường trở về vương quốc Oddiyana của mình, nhà vua đi qua một hồ nước tuyệt đẹp, nơi ngài có thể nhìn thấy toàn bộ bầu trời và những ngọn núi phản chiếu, như một tấm gương. Ngài dừng lại ở đó để ngắm nhìn quang cảnh, cảm thấy biết ơn. Đột nhiên, từ hình ảnh bầu trời trên mặt hồ, nhà vua nhìn thấy bằng mắt thường của mình một bông sen nhẹ nhàng nhô lên, vươn lên cao như mặt trời mọc từ đường chân trời. Nhà vua không chớp mắt, và ngay lập tức bông hoa cao lớn và mạnh mẽ, nở rộ trong vẻ đẹp lộng lẫy với hàng ngàn cánh hoa muôn màu.

Từ chính giữa hoa sen, một luồng ánh sáng rực rỡ như một vì sao xuất hiện, soi rọi khắp mọi hướng không giới hạn hay cùng tận. Vì nhà vua không hề chớp mắt, ngài là người đầu tiên nhìn thấy một cậu bé xuất hiện, đứng và mỉm cười như thể họ đã quen biết nhau từ ngàn xưa. Phải chăng họ đã trao đổi lời nói? Phải chăng họ đã nói về nguồn gốc của nhau? Hay có lẽ chẳng hề có lời nào, bởi khoảnh khắc ấy quá kỳ diệu và phi thường đến nỗi không có lời giải thích hợp lý nào cho việc điều này đã xảy ra như thế nào hay tại sao cậu bé lại đồng ý theo nhà vua và trở thành người thừa kế mà ngài hằng mong mỏi? Điều mà họ biết, và điều mà tất cả các hoàng hậu nhớ lại khi nhà vua trở về nhà, là ngài đang ôm trong vòng tay một cậu bé trẻ tuổi, đã trưởng thành và đầy sức lôi cuốn, có thể nói năng trôi chảy và thậm chí còn đoán được tên của tất cả các phụ nữ trong triều. Mọi người đều ngạc nhiên và vui mừng trước sự xuất hiện kỳ diệu của cậu bé, người sau này được biết đến với tên gọi Padmasambhava, tức là Liên Hoa Sanh (người sinh ra từ hoa sen).

Cậu bé lớn lên khỏe mạnh, nhưng chắc chắn cậu không chỉ được định sẵn để cai trị Oddiyana. Cậu là người đặc biệt. Cậu tin chắc rằng mình sẽ trở thành người làm chủ tâm trí của chính mình và sống trong tự do. Cậu biết rằng mình đã đến để chỉ đường cho tất cả chúng sinh—làm thế nào họ cũng có thể trở thành người làm chủ tâm trí của mình và giải thoát cuộc đời khỏi những ham muốn trần tục và khổ đau.

Khi Liên Hoa Sanh cảm thấy thời điểm ra đi đã đến, cậu đã thực hiện một hành động rất kỳ lạ mà ít người, hoặc có lẽ chẳng ai, hiểu được vào lúc đó. Cậu chờ đợi sự thẳng hàng thích hợp của mặt trăng và các hành tinh trong khi những đám mây bão đang vần vũ ở chân trời, rồi lên sân thượng cung điện và bắt đầu múa với một cây chĩa ba (trident). Khi cậu vung cây chĩa ba trong không khí, sét đánh trúng nó và cậu để cây chĩa bay thẳng vào ngực con trai của vị quan đại thần.

Con trai của vị quan đại thần không phải là một người tốt, mặc dù chỉ có Liên Hoa Sanh biết điều đó, vì cậu có thể nhìn thấu tương lai thấy được hắn sẽ gây ra đau khổ cho nhiều người, tạo nên sự hỗn loạn lớn. Với kiến thức và linh kiến mà không ai khác có được này, Liên Hoa Sanh đã hành động, nhưng cậu cũng biết rằng đã đến lúc phải ra đi, không bao giờ quay trở lại.

Sự Ra Đi và Lời Tiên Tri

Liên Hoa Sanh bị kết án lưu đày, nhưng nhà vua không thể chịu đựng được việc mất đi người con trai yêu quý và tài năng của mình, nên ngài đã không thi hành án phạt. Tuy nhiên, theo yêu cầu của chính Liên Hoa Sanh, người luôn luôn khăng khăng đòi thực hiện công việc được giao của mình một cách hoàn hảo, cậu đã chấp nhận bị đưa ra khỏi cung điện. Cậu bị đưa đến một nghĩa địa nơi có những thân cây cháy dở, nơi gió lạnh luồn qua những mẩu xương còn sót lại, nơi có những dakini (hộ pháp nữ) và những con thú hoang rình rập và gầm gừ. Bốn hoàng hậu của nhà vua đã bí mật theo cậu và khóc lóc vì sự chia ly sắp xảy ra. Một trong những hoàng hậu đã hỏi Liên Hoa Sanh khi nào thì cậu sẽ trở về, và câu trả lời của cậu là: “Sẽ là khi ánh sáng vàng của bình minh chiếu rọi vào cung điện của tôi, và khi các vị đang dâng hương thờ cúng tôi, tôi sẽ ở bên các vị, như thể là chưa từng ra đi.” Cậu an ủi các hoàng hậu và sau đó biến mất.

Từ đó, Liên Hoa Sanh bắt đầu cuộc hành trình vĩ đại của mình, mang giáo lý Kim Cương Thừa (Vajrayana) đến cho tất cả chúng sinh, như là Phật Thích Ca Mâu Ni (Shakyamuni Buddha) đã tiên tri hàng trăm năm trước, khi Ngài nói: “Về sau này, sau khi ta nhập Niết Bàn, sẽ có một người vĩ đại được sinh ra từ một bông sen, và người này sẽ mang giáo lý bí mật tới cho tất cả mọi người.”

Sự Tu Hành và Gặp Gỡ Công Chúa Mandarava 

Liên Hoa Sanh đã cư ngụ tại khu vực ngày nay được gọi là Ấn Độ, cùng với nhiều người hành hương, Du-già sư(yogis), Dakini (hộ pháp nữ), và các vị thánh. Ngài thường xuyên viếng thăm các nghĩa địa và bãi hỏa táng, mài giũa trí tuệ của mình về sự sống và cái chết, nỗi sợ hãi và ảo tưởng, thấu hiểu tường tận cõi âm và thiên giới. Trong một thời gian ngắn, ngài đã trở thành một chuyên gia về tất cả các Mật điển (tantras) thời bấy giờ, đạt được những thành tựu (siddhis) thậm chí còn mạnh mẽ hơn, được các Dakini đầy quyền năng gia trì và hướng dẫn, đồng thời có khả năng giao tiếp bằng ngôn ngữ bí mật của họ.

Trong những chuyến lang thang qua các vùng chân đồi Himalaya, Liên Hoa Sanh tình cờ biết đến một nàng công chúa bị cha mình bỏ rơi trong một cái hố đầy gai góc vì nàng từ chối kết hôn với bất kỳ người đàn ông quan trọng nào trong triều đình. Mandarava đã cầu nguyện tha thiết và hằng ngày để được hiến dâng cuộc đời mình cho Phật Pháp(Dharma) thay vì cuộc sống hôn nhân. Bằng cách nào đó, Liên Hoa Sanh đã nghe thấy lời cầu nguyện này trong trái tim mình, và cảm nhận được nỗi đau của nàng, ngài nhận ra rằng họ chia sẻ cùng một trái tim và đã đến để giải cứu nàng. Ngay lập tức, họ được kết nối bởi một tình yêu vượt lên trên không gian và thời gian.

Phép Mầu tại Hồ Rewalsar

Nhưng khi cha nàng biết được điều này, ông ta đã ra lệnh thiêu sống cả hai trên một giàn hỏa thiêu. Tuy nhiên, chỉ trong chốc lát, mọi người đã phải chứng kiến rằng ngọn lửa giận dữ của nhà vua chẳng là gì so với ngọn lửa nồng nàn và tình yêu siêu việt của Liên Hoa Sanh và Công chúa Mandarava, ngọn lửa ấy càng rực sáng hơn khi thân thể và linh thức của họ hợp nhất trong linh quang (tâm trí thanh tịnh - clear light).

Dầu mà những người lính đổ lên giàn thiêu đã biến thành nước, tạo thành một hồ lớn. Ánh sáng của ngọn lửa trở nên dịu dàng, tựa như ánh sao, và từ ánh sáng đó, tất cả triều đình đã chứng kiến sự xuất hiện của một đóa sen đang nở rộ, ở trung tâm đó, hai người yêu nhau ôm lấy nhau với thân thể hoàn toàn nguyên vẹn. Ngay cả ngày nay, mọi người vẫn có thể đến thăm hồ nước nổi tiếng này, Rewalsar, ở Quận Mandi, Himachal Pradesh, để dâng hoa và đèn bơ.

Mandarava trở thành phối ngẫu tâm linh (spiritual consort) của Liên Hoa Sanh và cùng ngài học tất cả các Mật điển(tantras), theo đuổi Phật Pháp (Dharma) như bà đã định làm. Một số phụ nữ đã đến thăm Mandarava trong hang động của bà, nơi bà dành phần lớn thời gian để thiền định, và xin lời chỉ dạy. Một lần, khi những người phụ nữ bày tỏ rằng họ ước ao được như bà hoặc nếu không thì được kết hôn với một người đàn ông đẹp trai, bà đã nói:

"Mỗi người trong các bạn phải tự quán xét tâm trí của mình để xem các bạn đã lãng phí cuộc đời mình như thế nào vì những nhu cầu và dục vọng. Hỡi những thiếu nữ vô tâm, hãy làm chủ tâm trí của mình đi! Chúng ta, những người phụ nữ, gieo mầm luân hồi (samsara) bằng cách tham cầu những khoái lạc tầm thường.

Dù các bạn có xinh đẹp đến đâu đi chăng nữa, thì vẻ đẹp và tuổi trẻ của các bạn cũng chỉ là huyễn hoặc. Ngay cả những bệnh tật nhỏ nhặt cũng có thể khiến chúng rơi xuống cảnh giới thấp hơn. Tâm trí và con mắt của họ đã quá hư hỏng đến nỗi họ không thể nhìn thấy nhu cầu cần thiết đối với Giáo Pháp (Dharma) quý báu!

Các bạn có thể dễ dàng bị thuyết phục và quyến rũ bởi những người bạn tiêu cực, những kẻ sẽ dẫn dắt các bạn xuống địa ngục. Các bạn có thể sẵn sàng từ bỏ thân xác và thậm chí cả mạng sống của mình vì chồng, nhưng sau một thời gian, các bạn sẽ mất kiểm soát và bắt đầu cãi vã, chiến đấu không ngừng nghỉ và trải nghiệm nỗi khổ còn lớn hơn cả cư dân của cõi trời Ghen Tị (envious god realm). Sự khổ đau của sinh và tử là điều nằm ngoài sức tưởng tượng của các bạn."

Quả Báo Của Nghiệp và Sự Vô Thường Hãy quán xét những cách mà nghiệp trổ quả.Tất cả những phẩm chất, tất cả sự giàu có và tài sản trên thế gian này đều giống như một ảo ảnh hay một giấc mơ, không có sự tồn tại thật sự. Vẻ đẹp và những ưu điểm (endowments) giống như cầu vồng tan biến vào không gian. Ngay cả khi chúng đang hiện hữu, chúng cũng không bao giờ có thể vĩnh viễn. Một cung điện chín tầng tuyệt vời được trang trí bằng năm loại ngọc quý (precious jewels), bản thân nó cũng là một ảo ảnh và là nguyên nhân dẫn đến sự suy tàn.Tuổi trẻ và sắc đẹp giống như một đóa hoa mùa hè, không thể chống chọi lại sự khởi đầu của tuổi già và sẽ bị hủy hoại bởi trận sương giá đầu tiên. Lụa là và trang sức đắt tiền giống như những giọt sương trên cỏ. Mặc dù đang hiện diện, chúng sẽ biến mất ngay lập tức khi cơn gió mạnh đầu tiên thổi qua.Tất cả họ hàng, bạn bè và tùy tùng tụ họp lại cũng giống như những người ghé thăm chợ búa. Khoảnh khắc này đoàn tụ, khoảnh khắc tiếp theo chắc chắn sẽ chia ly. Bản chất của chính cuộc đời bạn giống như một ngọn nến đang cố gắng chống chọi với cơn gió mạnh: không thể xác định được khi nào nó sẽ tắt, và nó cần phải được bảo vệ rất cẩn thận. Quyền lực và danh vọng giống như tiếng sấm vang rền trên bầu trời: sau khi lắng nghe một lúc, nó trở thành một tiếng vọng vô dụng. Dù sao đi nữa, tất cả những thứ này còn ít bản chất hơn là một nắm vụn bánh (a handful of crumbs).”

Hành Trình Đến Xứ Tuyết Tây Tạng

Liên Hoa Sanh tiếp tục cuộc hành trình lang thang và giảng dạy các Mật điển (tantra) của Phật giáo thông qua kinh nghiệm trực tiếp và sự hiện diện trọn vẹn, làm thay đổi tận gốc rễ cuộc sống của những người mà ngài gặp gỡ. Vào thời điểm đó, ngài đã được nhiều người biết đến... cho đến khi tên ngài được thì thầm đến tai một vị vua xa xôi khác tại một vùng đất gọi là Tây Tạng, vương quốc cao nhất và có lẽ là nguy hiểm nhất của thế giới được biết đến. Tên của ngài xuất phát từ một học giả quan trọng người Ấn Độ tên là Shantarakshita (Tịch Hộ), người đã mang Phật giáo đến Tây Tạng theo lệnh của Vua Trisong Detsen (người ta nói rằng điều này xảy ra vào thế kỷ thứ tám). Tuy nhiên, ông gặp vô vàn khó khăn trong việc giảng dạy và củng cố Phật Pháp (Dharma) tại Tây Tạng, nơi người dân hoang dã, thường xuyên dùng phép thuật chống lại nhau. Tệ hơn cả là những linh hồn ma quỷ cai quản thế giới tự nhiên, chống đối việc trau dồi ý thức, trí tuệ và lòng từ bi. Liên Hoa Sanh, lúc bấy giờ còn được gọi là Guru Rinpoche (tức là Thầy Quý Báu), có lẽ là người duy nhất có thể làm được điều này, không phải với ý định hủy diệt những thế lực giận dữ, mà là để thuần hóa chúng và sử dụng sự phẫn nộ của chúng để bảo vệ và duy trì Phật Pháp.
Vì vậy, ngài được Vua Trisong giao phó nhiệm vụ và ngài đã chấp nhận. Một số người nói Liên Hoa Sanh ở lại Tây Tạng trong 55 năm, người khác nói là 400 năm. Không ai biết chính xác, nhưng điều chúng ta biết là ngài đã cải biến vùng đất rộng lớn đó, khiến những linh hồn hoang dã phải thề nguyện bảo vệ Phật Pháp. Tu viện Phật giáo đầu tiên, Samye Ling, đã được xây dựng, và Phật Pháp đã phát triển và lan rộng khắp xứ sở.

Yeshe Tsogyal: Vị Thê Thiếp Tâm Linh và Người Giữ Kho Tàng Pháp

Sau đó, nhà vua giới thiệu một công chúa khác với Guru Rinpoche (Đạo Sư Tôn Quý Liên Hoa Sanh). Nàng đã là một thị nữ có thành tựu tâm linh cao, và chẳng bao lâu sau, Yeshe Tsogyal nổi tiếng đã trở thành vị thê thiếp thứ hai của ngài. Cùng nhau, họ đã đạt được nhiều tầng cấp giác ngộ (realization). Người ta kể rằng khi lần đầu tiên nhìn thấy Liên Hoa Sanh, nàng đã nhìn thấy một vũ trụ bên trong mỗi lỗ chân lông của ngài. Và bên trong mỗi vũ trụ đó, vị Guru đang nhảy múa trong niềm hoan lạc tột độ, với vô số thiên hà chuyển động bên trong mỗi lỗ chân lông của ngài, mang lại cho nàng tất cả ký ức về nguồn gốc, về sự không tách biệt, và rằng nàng là một phần của ngài cũng như một phần của tất cả. Những thành tựu (realizations) như vậy họ đã có thể giảng dạy, nhưng những giáo lý khác thì không ai có thể lãnh hội được, vì vậy họ đã che giấu những giáo lý này cho các thế hệ tương lai. Những người tìm thấy các giáo lý quý báu này, được gọi là termas (Kho Tàng Pháp), ngày nay được gọi là tertons (Người Khai Mở Kho Tàng). Yeshe Tsogyal là một Du-già ni (yogini) giác ngộ đích thực, đã dành nhiều năm ẩn tu (isolated retreat). Bà đã hoàn thành nhiều chu kỳ thực hành tâm linh Mật tông (tantric spiritual practice) khác nhau, chẳng hạn như Kim Cang Phổ Ba (Vajrakilaya), Bình Tĩnh Phẫn Nộ (Zhitro), Hỏa Hầu (Tummo - nội nhiệt), và Ấn Nghiệp (Karmamudrā).

Di Sản Vĩ Đại Của Padmasambhava

Ngày nay, hình ảnh phổ biến nhất của Liên Hoa Sanh là với hai vị thê thiếp nổi tiếng nhất của ngài ở hai bên: Mandarava và Yeshe Tsogyal, mặc dù ngài còn giáo hóa nhiều người khác, bao gồm 25 đệ tử nổi tiếng đã đạt được cấp độ giải thoát (liberation) cao. Liên Hoa Sanh chịu trách nhiệm mang Phật giáo đến Tây Tạng (và cả các quốc gia khác, như Bhutan và Mông Cổ), khởi đầu với truyền thống Nyingma (Ninh-mã), là phái cổ xưa nhất trong bốn trường phái chính của Phật giáo Mật tông (tantric Buddhism).

Lời Suy Ngẫm Về Di Sản Của Liên Hoa Sinh

Khi chiêm nghiệm về câu chuyện phi thường của ngài, Guru Rinpoche và tất cả những người mà ngài đã chạm đến sâu sắc, đã chuyển hóa và giải thoát, vẫn có thể truyền cảm hứng cho mỗi chúng ta ngày nay ở cấp độ rất cá nhân. Ngài được coi là một vị Guru (Đạo Sư) và đồng thời là một Yidam (Bổn Tôn thiền định) đã sống trong thế giới này. Câu chuyện của ngài thật huyền ảo (fantastical), và dù chúng ta có tin hay không, vẫn có nhiều cấp độ để hiểu nó. Việc ngài sinh ra từ một đóa sen trên một hồ nước tĩnh lặng mang lại cho chúng ta một bức tranh nội tâm về những điều kiện có thể cho chính tâm trí của mình. Khi tâm trí tĩnh lặng, nó phản chiếu tuyệt đẹp toàn bộ vũ trụ đúng như nó vốn có; mặc dù khoảnh khắc nó bị khuấy động, những con sóng làm biến dạng mọi hình ảnh, tạo ra sự bối rối và ảo tưởng (confusion and delusions). Và giống như hồ nước tĩnh lặng là nơi hoa sen trồi lên—rễ của nó đâm sâu vào lòng bùn nơi hạt giống nảy mầm—chúng ta cũng có thể suy ngẫm về sự kỳ diệu khi một đóa hoa không tì vết lại có thể xuất hiện, và về việc bản thân cuộc sống cũng thật kỳ diệu và phép lạ, mặc dù chúng ta có thể coi đó là điều hiển nhiên.
Sự xuất hiện của một tâm trí giác ngộ (awakened mind) có thể đến từ bóng tối, bởi vì khi không có sự tách biệt giữa thiện và ác, sinh và tử, quá khứ và tương lai, thì tâm trí thuần khiết (pure mind) đã luôn ở đó. Có lẽ người quan sát đã không nhận ra, nhưng nền tảng ban sơ (original ground) của bản chất thuần khiết luôn sẵn có, giống như bầu trời.

Ý Nghĩa Biểu Tượng Của Sự Kết Hợp Mật Tông

Hình ảnh vị Guru (Đạo Sư) trong trạng thái kết hợp nhục thể (sexual union) với phối ngẫu của ngài có thể gây ra một số "xáo động" trên bề mặt hồ nước, bởi vì tâm trí chúng ta chứa đầy những khái niệm có thể giới hạn sự hiểu biết của chúng ta chỉ ở một cấp độ giải thích duy nhất. Và điều này cũng đúng với tất cả các biểu tượng Mật tông (tantric symbols), khiến việc tiếp cận ý nghĩa thật sự của chúng ngày càng khó khăn hơn. Nếu vị Guru là thân thể vô hạn của không gian (như bạn và tôi), kết hợp với người yêu thương của ngài, tràn đầy thương yêu, sự tận hiến và trí tuệ (giống như Trái Đất, nơi tất cả chúng ta sinh ra), chúng ta có thể hiểu nó là sự hợp nhất bên trongcủa chính khả năng trí tuệ và lòng từ bi của chúng ta, của không gian và năng lượng, của nam và nữ, của tĩnh và động, mà không có sự tách biệt nào khỏi hình ảnh của vị Guru.

Hình Ảnh, Vô Thường và Tính Vô Tận

Hình ảnh là chìa khóa, nhưng không phải là kinh nghiệm thực tế. Hình ảnh và vẻ bề ngoài, khi nhảy múa trong những cơn gió vô thường (impermanence), có thể là chìa khóa để nhắc nhở chúng ta về sự vô tận vĩnh cửu (eternal infinity) của vũ trụ.
Cá nhân giống như một lỗ chân lông trong cơ thể của Sự Thiêng Liêng (the Divine), và cơ thể của cá nhân lại có Sự Thiêng Liêng ở trong mỗi lỗ chân lông.
Như trong hình học thiêng liêng (sacred geometry), chúng ta học được rằng hình ảnh của vũ trụ lớn (macrocosm) cũng chính là hình ảnh của tiểu vũ trụ (microcosm). Khi chúng ta phát triển vô hạn vào bên trong, chúng ta cũng phát triển vô hạn ra bên ngoài. Để biết vũ trụ, chúng ta phải nhìn vào chính mình, và để biết chính mình, chúng ta phải nhìn vào vũ trụ.

Lời Kêu Gọi Hành Động: Vượt Qua Ngôn Từ Để Giác Ngộ

Để chạm tới một chiều sâu thấu hiểu như vậy, điều cốt yếu là phải thân mật hơn với ngôn ngữ biểu tượng, bởi vì nghĩa đen sẽ giới hạn sự gần gũi với sự chứng ngộ (realization). Liên Hoa Sanh mang đến sự chuyển hóa qua cách ngài di chuyển, năng lượng của ngài, ánh nhìn thấu suốt của ngài, và những thần thoại cùng truyền thuyết theo sau cuộc đời ngài. Tất cả chỉ để chúng ta trải nghiệm sự siêu vượt lên chiều kích vật chất (transcendence over the material dimension), và có lẽ để được chạm vào ngọn lửa của khao khát giải thoát mà ngài đã thể hiện. Không có lối tắt nào qua lời nói và sự kiện. Lời nói có thể là những cánh cửa, nhưng một khi bạn đã bước qua chúng, hãy để chúng lại phía sau; hãy im lặng, hãy cởi mở; hãy cháy rụi và tái sinh, tan hòa vào hồ nước của phi nhị nguyên (non-duality) thành một sự tồn tại của các biểu tượng, của sự hiện diện rộng lượng, của tình yêu cách mạng, của chủ nghĩa anh hùng thầm lặng, và của sự thấu hiểu thông tuệ.

Những Lời Dạy Trực Tiếp Của Padmasambhava

"Cha tôi là Trí Tuệ và mẹ tôi là Tánh Không.
Đất nước của tôi là đất nước của Phật Pháp.
Tôi không thuộc đẳng cấp hay tín ngưỡng nào.
Tôi được nuôi dưỡng bằng sự bối rối; và tôi ở đây để hủy diệt tham, sân, và si (lười biếng).— Liên Hoa Sanh *2
"Tất cả các hiện tượng của luân hồi (samsara) và Niết Bàn (nirvana) đều là tâm trí của chính bạn." — Liên Hoa Sanh *2

Phụ thích:

*1- Translated from Portguese from the book in portuguese The Lives and Liberation of Princess Mandarava: The Indian Consort of Padmasambhava by Lama Chönam and Sangye Khandro.
*2- Advice from the Lotus-Born: A Collection of Padmasambhava’s Advice to the Dakini Yeshe Tsogyal and Other Close Disciples by Padmasambhava.