BIỂN CẢ CỦA NHỮNG CON RÙA VÀNG

Đã là ngày thứ mười lăm của lịch Tây Tạng, một cách truyền thống đây là thời gian để làm mới. Đức Đạt Lai Lạt Ma đang ở thị trấn của Đạo Tràng Giác Ngộ, Bodhgaya, để tỏ lòng tôn kính đến Phật tích thiêng liêng nhất của Phật Giáo. Sau một vài ngày cần thiết để nghỉ ngơi ở đây, ngài sẽ tiếp tục cuộc hành hương đến đỉnh Linh Thứu trước khi trở lại để truyền lễ quán đảnh Thời Luân. Đức Đạt Lai Lạt Ma bước lên ngai của ngài bên trong Đại Tháp Giác Ngộ, dưới tàng cây bồ đề cổ kính, hậu duệ trực tiếp của cây bồ đề xưa kia nơi Đức Phật đã đạt đến Giác Ngộ hai nghìn năm trăm trước. đông đảo những tu sĩ Tây Tạng ngồi đối diện với ngài trong khoảng sân rộng. Họ đã đến đây để tham dự nghi thức sojong hai lần một tháng - sám hối.

Khi các tu sĩ bắt đầu tán tụng, Đức Đạt Lai Lạt Ma uốn mình gần như hình chữ Z. Từ tư thế quỳ gối, ngài quỳ bẹp xuống trên hai gót chân. Sau đó ngài cúi thân mình xuống cho đến khi trán ngài đụng sàn ngay phía trước hai gối ngài, như biểu lộ một tư thế khiêm hạ thuần khiết. Bởi vì thân thể ngài vô cùng mềm dẽo từ hàng thập niên ngồi thiền trong tư thế hoa sen, cho nên ngài có thể xử trí để uốn mình thành một hình thể chắc nịt nhất. Với tấm y vàng nhiều mãnh buông ngang lưng,  ngài giống như một hoàng kim quy to lớn giữa một biển  người khác.

Đó là lần đầu tiên tôi được đặc ân chứng kiến những nghi lễ mật nhiệm như thế này, và tôi phải kính sợ trong lòng. Điều đáng chú ý nhất là vì sự kiện được diễn ra ngay chính nơi Đức Phật Giác Ngộ thành đạo với sự tham dự của Đức Đạt Lai Lạt Ma. Hơn thế  nữa còn có đại diện của các tu sĩ thuộc bốn trường phái của Phật Giáo Tây Tạng. Đó là một thời khắc thiêng liêng cát tường. Sau một lúc, một tu sĩ vươn cao đầu lên ướm thử - một cái đầu hói trong cánh đồng hoàng kim. Ông nhìn trộm vội vả chung quanh, sau đó thụp xuống trở lại.

Sau này khi có cơ  hội, tôi đã hỏi Đức Đạt Lai Lạt Ma, điều gì diễn ra trong tâm tư ngài trong lễ sám hối Sojong. Ngài nói với tôi: "Tôi nhớ Đức Phật và tất cả những vị đại sư ấy - như Long Thọ - người đã viếng Đạo Tràng Giác Ngộ."

"Ngài cũng sám hối chứ?" tôi hỏi.

"Dĩ nhiên. Sojong có nghĩa là sám hối."

"Ngài sám hối điều gì?"

"Ăn bánh bích quy vào buổi tối," Đức Đạt Lai Lạt Ma nói. "Như một tu sĩ, tôi đáng lẽ không ăn gì sau buổi ăn ngọ giữa trưa."

***

Sau phần kết thúc của lễ sám hối, Đức Đạt Lai Lạt Ma đứng dậy và bước tới cây bồ đề, một khoảnh đất thiêng liêng được bao quanh bởi những hàng rào đá dày. Năm hay sáu nhánh cây nặng nề nhô ra theo chiều ngang của cây bồ đề tráng lệ. Những cây chống đở bằng sắt, sơn màu xanh lục đậm được củng cố từ nền đất, để giữ những cành cây không quằn xuống sâu hơn có thể làm hư hại những hàng rào vô giá bằng đá chạm trổ phức tạp. Những khăn lụa cúng dường đã được quăng lên những cành cây, cùng với những chuỗi lá cờ cầu nguyện Tây Tạng nhiều màu sắc. Hai cây dù điểm vàng và đen, làm thế nào được được đặt giữa điểm gặp nhau của thân và cành cây, một biểu tượng cúng dường khác.

Đẩy một đám cờ cầu nguyện dày đặc qua một bên, Đức Đạt Lai Lạt Ma cúi đầu qua một lối hẹp giữa hàng rào đá và thân cây khổng lồ. Phần dưới thấp của thân cây được vấn quanh hoàn toàn trong những vải lụa màu đỏ sậm và vàng nghệ. Những lá vàng kim được gắn chặc bởi những người dâng cúng lung linh phía trên. Một mái che bằng đồng cao hơn đầu người, được treo những dây đèn màu chớp tắt, bảo vệ một chiếc bàn đá rộng được gọi là Kim Cương Tòa. Đức Đạt Lai Lạt Ma quỳ xuống và chạm đầu ngài vào phiến cổ xưa trong sự tôn kính.

Kim Cương Tòa là nơi Đức Phật ngồi và hành thiền về tánh không 2,500 năm trước. Ngài đã đạt đến Giác Ngộ khi thực chứng lẽ thật thậm thâm - rằng mọi hiện tượng vốn trống rỗng, chúng không hiện hữu một cách độc lập với các nhân và duyên của chúng.

Trong nhiều bài diễn thuyết và phỏng vấn, Đức Đạt Lai Lạt Ma luôn luôn nêu lên chủ đề về tánh không. Ngài đã nói biết bao lần rằng mọi thứ mà Đức Phật dạy có thể tóm tắt vào ý tưởng tinh hoa của việc hợp nhất tánh không và từ bi. Đây là công thức cho hạnh phúc: Tánh Không + Từ Bi = Hạnh Phúc.

Theo Đức Đạt Lai Lạt Ma, chúng ta cần trước nhất đạt đến tuệ giác bằng việc thấy thế giới như nó là. Tuệ giác hàm ý một cái thấy trong sáng rõ ràng. Với tuệ giác, chúng ta có thể thấy mọi thứ chung quanh chúng ta một cách rõ ràng, mà không bị định kiến. Cái nhìn của chúng ta xuyên qua làn sương mù ngoài đó như một tia laser. Để làm điều này, chúng ta phải trau dồi một sự  hiểu biết thẩm thấu thật sự đối với  tánh không. Và tánh không là gì? Tánh không chỉ là một cách nói khác của vấn đề mọi thứ là trống rỗng sự tồn tại cố hữu riêng biệt, vô tự tánh. Nó nói rằng, trong sự phân tích sau cùng, không có gì [- con người, tư tưởng, xe cộ -] có thể tồn tại một cách độc lập trong chính nó. Đó là cung cách Giác Ngộ của việc nhìn vào thế giới chung quanh chúng ta. Nó làm hiển lộ một lẽ thật vi tế nhưng cứu kính: liên hệ nhân duyên hổ tương thay vì độc lập, xác định rõ tính chất đời sống của chúng ta và mọi thứ chung quanh chúng ta. Không ai trong chúng ta là một hải đảo. Thế giới là một mạng lưới rộng lớn của những sự kiện quấn bện vào nhau, con người, và sự vật. Những sự liên hợp này có thể khó khăn để thấy, nhưng chúng là thật, luôn luôn ở đó, tiềm ẩn ngay dưới bề mặt. Đồng thời với việc phát triển tuệ giác, chúng ta cần phương pháp. Và phương pháp này là gì? Chỉ trau dồi từ bi.

Từ bi, tôi có thể đối diện với nó. Mặc dù tôi không giỏi lắm với việc áp dụng ý tưởng ấy trong đời sống thật sự, nhựng tôi có thể thấu hiểu nó hoàn hảo. Nhưng tánh không là một vấn đề khó. Mặc dù tôi biết nó là nền tảng quan trọng, và tôi có một sự thấu hiểu như cư sĩ về khái niệm căn bản, nhưng tôi vẫn có những khó khăn với những sự diễn giải nó vi tế hơn. Xét cho cùng, qua các thời đại, toàn bộ sách vở đã được viết về ý tưởng cổ xưa khó năm bắt này - một ý tưởng có liên hệ thật sự cho đời sống hiện tại của chúng ta. Có lẻ tôi quá khoắc khoải về  ngữ học, với ý nghĩa giản dị hàng ngày của chữ nghĩa. "Trống không", theo từ điển trong đầu tôi, bằng không có gì. Nhưng đối với Đức Đạt Lai Lạt Ma, mọi thứ trên thế giới [- mọi thứ, loài người, tư tưởng, cảm xúc, sự vật, bạn đặt tên cho nó -] là trống rỗng. Bởi vì mọi thứ là quấn bện vào nhau, không có sự độc lập. Bởi vì không có sự độc lập, không có gì tồn tại trong và tự chính nó. Tôi đã thấy rằng đó là một khái niệm thật khó để nắm bắt.

***

Trong một lần phỏng vấn, Đức Đạt Lai Lạt Ma đã nói với tôi: "Theo niềm tin của Phật Giáo, ngoại trừ ông thiền quán và trải nghiệm tánh không một cách toàn diện và trực tiếp, bằng không thì khó mà loại trừ những cảm xúc phiền  não của ông." Người em út của Đức Đạt Lai Lạt Ma, Ngari Rinpoche, đã hiện diện trong buổi ấy. Hầu hết thời gian, ông đơn giản là lắng nghe. Nhưng vào lúc bình luận, ông nhảy vào: "Victor không thích tánh không, ông từ chối nghe tôi nói về vấn đề ấy." Đức Đạt Lai Lạt Ma thấy đó là một tin tức vui vui.

"Rinpoche thường đùa với tôi," tôi nói với Đức Đạt Lai Lạt Ma. "Tôi rất thích thú về tánh không. Tôi hy vọng được ngài giải thích để cho ngay cả một cư sĩ như tôi cũng có thể thấu hiểu."

"Ông đã tham dự nhiều buổi diễn giảng của tôi," Đức Đạt Lai Lạt Ma nói ngay lập tức. "Ông đến Dharamsala rất nhiều lần. Và ông đã thu băng từng lời của tôi. Sao bây giờ ông lại mong chờ thêm nữa? Một học nhân đáng thất vọng."

Nhưng tôi không phải là người duy nhất. Tôi biết là Oprah Winfrey cũng gặp rắc rối với tánh không.

Tháng Năm 2001, tôi đã cùng với Đức Đạt Lai Lạt Ma trong một chuyến du hành vũ bão đến Hoa Kỳ, thăm viếng chín thành phố trong hai mươi mốt ngày. Điểm nhấn của chuyến ấy là cuộc gặp gở của Đức Đạt Lai Lạt Ma và Tổng thống George W. Bush. Sự kiện ấy vương vấn trong đầu tôi không phải bởi vì những gì hai người thảo luận (đó là một lời mời lịch sự hơn là thực chất) nhưng bởi vì vật Đức Đạt Lai Lạt Ma mang trong chân: ngài đã mang đôi dép nhựa của Ấn Độ làm vào tòa Bạch Ốc.

Sau cuộc gặp gở với tổng thống, Đức Đạt Lai Lạt Ma trở lại khách sạn. Oprah đang chờ đợi ngài. Cùng đi với cô là một đội quân nhỏ các nhà chụp hình, trang điểm, và chủ bút kỳ cựu của tạp chí O. The Oprah Magazine, một tạp chí hết sức thành công của cô. Họ được dẫn đến dãy phòng thanh lịch cho một cuộc phỏng vấn sâu sắc.

Buổi phỏng vấn một giờ đồng hồ bắt đầu khá tốt. Oprah bắt đầu bằng việc hỏi Đức Đạt Lai Lạt Ma: "Ngài có bao giờ tha thứ cho chính mình bất cứ việc gì không?"

"Những biến cố nhỏ, như vô tình giết một con côn trùng," Đức Đạt Lai Lạt Ma trả lời.

"Giết một con côn trùng," Oprah nói. "Một con côn trùng … hmm. Okay."

Đức Đạt Lai Lạt Ma tiếp, "Thái độ của tôi đối với những con muỗi là không thích lắm, không hòa bình lắm. Những con rệp giường cũng thế."

"Và đó là như thế?" Oprah không thể hoàn toàn tin tưởng những gì cô vừa nghe. "Trong đời của ngài, đó điều ngài đã tha thứ cho chính ngài ư?"

"Có thể những lỗi lầm nho nhỏ hàng ngày," Đức Đạt Lai Lạt Ma nói một cách thản nhiên. "Nhưng những sai sót lớn, dường như là không."

"Không có những sai sót lớn,"Oprah lập lại, nghiền ngẫm ý kiến ấy. Cô bổng im lặng và nhìn ra ngoài cửa sổ.

Có một nổi kinh sợ trong giọng của cô khi cuối cùng cô tiếp tục: "Ngài không có điều gì trong đời để hối hận. Đó là một đời sống tốt đẹp … đó là một đời sống vĩ đại, không có những hối hận."

"Liên quan đến việc phụng sự cho Tây Tạng," Đức Đạt Lai Lạt Ma nói, "phụng sự cho Phật Giáo, phụng sự cho con người … tôi đã hoàn thành tối đa những điều tôi có thể. Liên hệ đến sự thực tập tâm linh của tôi, khi tôi chia sẻ kinh nghiệm với những thiền giả tiến bộ hơn - ngay cả những người đã tu tập hàng năm trên núi, thực hành nhất tâm bất loạn - tôi không tụt hậu quá xa họ."

"Ngài sẽ khuyến khích toàn thế giới hành thiền chứ?" Oprah hỏi.

"Một câu hỏi ngu ngốc." Câu trả lời của Đức Đạt Lai Lạt Ma phát ra ngay lập tức một cách không ngờ tới.

Khuôn mặt của Oprah đóng băng lại. Cả phòng khách sạn im lặng sửng sốt. Một ý tưởng nẩy ra trong đầu mọi người: đây chắc chắn là lần đầu tiên có một người nói thẳng vào mặt Oprah như vậy.

Đức Đạt Lai Lạt Ma nói một cách thận trọng. "Mọi người nên hành thiền chứ? Tôi cũng  nghĩ như vậy," ngài nói sau khi dừng lại một chút. Có thể đó là một câu hỏi ngu ngốc, nhưng ngài vẫn muốn trả lời một cách cẩn thận. "Thật đáng để cả thế giới nhìn vào bên trong nhiều hơn. Chúng ta không thực hiện đầy đủ ở đây. Tôi không đang nói rằng mọi người nên có đầu óc tôn giáo. Tôi không đang nói như thế. Nhưng những gì tôi đang nói là: chúng ta nên tập trung hơn vào năng lực nội tại của chúng ta."

"Ô, tôi tin tưởng điều đó!" Oprah nói, sự thư giản hiện ra. "Đó là tại sao tôi hỏi một câu ngu ngốc." Mọi người trong phòng như nhẹ ra. "Tôi muốn ngài nói việc ấy, nhưng tôi chắc chắn tin như điều đó."

"Dĩ nhiên, đó không phải là điều gì đó mà chúng ta có thể áp đặt lên người khác. Người ta phải đón nhận nó một cách tự nguyện," Đức Đạt Lai Lạt Ma tiếp tục.

Nhưng bây giờ sự căng thẳng đã tan biến, Oprah muốn thay đổi đề tài.

''Trong tạp chí của tôi, tôi làm một mục gọi 'Điều tôi muốn biết chắc,' " Oprah nói. "Điều gì ngài biết chắc. Một điều mà ngài không nghi ngờ cả."

Đức Đạt Lai Lạt Ma nói không do dự. "Từ bi là cội nguồn của hạnh phúc - cho đời sống hạnh phúc và thế giới hạnh phúc. Không nghi ngờ gì cả."

"Đó là những gì chúng ta ban tặng cho người khác sẽ trở lại. Tôi đồng ý với điều đó."

"Tốt quá … đồng ý quá đi chứ." Đức Đạt Lai Lạt Ma cười vang. "Mặc dù văn hóa khác nhau, ý tưởng khác nhau, cung cách sống khác nhau. Nhưng chúng ta cùng là những con người như nhau."

"Khi ngài nói 'con người', ngài muốn nói là chúng ta cùng một tư tưởng chứ?"

"Thế đó thì phức tạp hơn," Đức Đạt Lai Lạt Ma trả lời. "Không có sự thẩm tra, mọi người nói về con người, con người. Nhưng nếu chúng ta phân tích cái gì là con người, chúng ta không thể tìm thấy."

"Chúng ta không thể tìm thấy?"

"Đó là một nhận thức Phật Giáo - tánh không. Tánh không không có nghĩa là không có gì tồn tại. Mọi thứ tồn tại, nhưng cách chúng tồn tại, chúng ta không thể tìm thấy. Do thế là trống rỗng."

"Ahhh … " Oprah suy nghĩ về chút trí tuệ đó.

Đức Đạt Lai Lạt Ma tiếp tục: "Cho nên tánh không có nghĩa cái chậu này," chạm tay tới một chậu hoa trên bàn cà phê, "nó tồn tại, nhưng cách nó tồn tại chúng ta không thể tìm ra. Cho nên trống rỗng. Bản chất trống rỗng."

Tôi có cảm giác rằng Đức Đạt Lai Lạt Ma muốn biến cuộc phỏng vấn ngài thành một sự giải thích đầy đủ hơn về tánh không. Nhưng Oprah do dự. "Điều đó thật khó để giải thích cho những độc giả của tôi," cô nói với ngài. Thay vì thế cô bắt đầu hỏi Đức Đạt Lai Lạt Ma về thời thơ ấu của ngài ở Tây Tạng.

Tháng Tám 2001 tạp chí O. the Oprah Magazine, độc giả của Oprah được xem một câu chuyện sâu sắc giải khuây về Đức Đạt Lai Lạt Ma. Nhưng không có chữ nào về tánh không. Tuy thế, vài tháng sau cuộc phỏng vấn của Oprah, tôi được dịp học hỏi thêm về khái niệm khó nắm bắt này trong thị trấn hành hương, Đạo Tràng Giác Ngộ của Ấn Độ.

Ẩn Tâm Lộ, Saturday, December 05, 2015