THẬN TRỌNG

Nguyên bản: Carefulness
Tác giả: Đức Đạt Lai Lạt Ma
Anh dịch: The Pamakara Translation Group
Việt dịch: Tuệ Uyển, 2023
***

Tư tưởng của tâm bồ đề bây giờ đã được phát sinh trong tâm chúng ta. Tiếp theo chúng ta đi đến ba chương hy hiến để bảo vệ nó không suy thoái.

Tâm thức này của chúng ta có năng lực cho việc hoàn thành tất cả những phẩm chất của Phật Quả. Nhưng những phẩm chất này tạm thời bị che chướng bởi những niềm tin sai lầm của chúng ta trong sự tồn tại của một cái “tôi” và bởi sự vị kỷ và các cảm xúc tiêu cực. Đây là những kẻ thù đầy quyền lực của thái độ tích cực mà chúng ta đã phát sinh. Chúng sống trong tâm thức chúng ta; chúng không phải ở bên ngoài.

Chúng là có thật, những kẻ thù bên ngoài, chúng ta có thể, thậm chí nếu chúng được vũ trang với các hoả tiển, chúng ta có một tí thời gian để mà chạy khỏi chúng. Nhưng không có đường để mà chạy trốn và không có nơi nào để trốn tránh khỏi những kẻ thù bên trong này. Khi các tình huống sinh khởi, thì tất cả những loại cảm xúc tiêu cực, chẳng hạn như tham muốn hay sân hận, có thể đột nhiên bật khởi. Có vô số sự đối trị cho những thứ này. Điều quan trọng nhất, mặc dù, được áp dụng cẩn thận, ân cần, và chánh niệm. Chúng ta cần luôn luôn đề phòng, vì thế nếu một cảm xúc hay tư tưởng tiêu cực sinh khởi, hay nó sắp sinh khởi, thì chúng ta có thể sử dụng những phương thức này để dùng đối trị ngay lập tức, ngay thời khắc mà tâm thức bị quấy rầy. Khi chúng ta thực hành trong cách này, với sự thận trọng, thì các cảm xúc tiêu cực trở nên ngày càng kém mạnh mẽ hơn.

Thận trọng là chủ đề cho chương thứ tư này.

1.
Con cái của Đấng Chinh Phục vì vậy
Đã gắn bó chặc chẽ với tâm bồ đề này,
Không bao giờ lìa bỏ nó,
Cố gắng không bao giờ vi phạm những nguyên tắc của nó.
4.
Vì nếu chính tôi kết nối với các hứa nguyện
Nhưng không thực hiện lời nói của tôi trong hành động
Thế thì mọi chúng sanh sẽ bị phản bội.
Số phận nào dành cho tôi trong tương lai?

Tâm bồ đề này mà chúng ta phát khởi đã không thúc đẩy chúng ta – chúng ta đã tiếp nhận thệ nguyện tâm bồ đề một cách tự nguyện. Chúng ta đã tiếp nhận nó với tất cả chư Phật và chư Bồ tát như chứng minh và vì lợi ích của tất cả chúng sanh. Cho nên một lần nữa thệ nguyện này cho thấy sự tôn trọng chư Phật và chư Bồ tát không nhiều lắm. Chúng ta đã lừa dối các ngài và cũng phản bội tất cả chúng sanh. Đây là một thất bại rất nghiêm trọng.

Do vậy, chúng ta phải dành mọi nỗ lực để không làm đổ nát tâm bồ đề của chúng ta. Chúng ta phải hy hiến tất cả mọi năng lượng của chúng ta cho mục tiêu này. Hơn thế nữa, không ai biết sự chết sẽ đến với chúng ta khi nào. Vào thời khắc ấy, chúng ta có thể rất khoẻ mạnh, nhưng sự sống có thể chấm dứt một cách đột nhiên. Chúng ta hãy sử dụng thật tốt những ngày tháng của chúng ta, hãy thận trọng trong mọi lúc. Thật là sai lầm lớn để thong thả hôm nay, nói rằng chúng ta sẽ nghiêm khắc hơn ngày mai. Chúng ta phải cố gắng để rèn luyện tâm tâm thức chúng ta một cách liên tục vì thế chúng ta có thể trở thành những con người tốt lành mà chúng ta hứa khi chúng ta thọ nhận thệ nguyện. Điều này liên hệ đến việc quán sát tâm thức một cách bền bĩ liên tục.

Tất cả chúng ta mong muốn hạnh phúc và không muốn khổ đau – chúng ta không cần phải được nói cho nghe điều này. Nhưng về một mặt, chúng ta không biết những gì chúng ta nên làm và hay tránh để có những gì làm cho chúng ta hạnh phúc. Trái lại, do bởi những cảm xúc tiêu cực của chúng ta rất mạnh mẽ, cho nên chúng ta dấn thân trong những cảm xúc tiêu cực mặc dù chúng ta có thể thấy điều gì sai với chúng. Đó là các cảm xúc những kẻ thù thật sự với mỗi chúng ta là một con người tốt.

28.
Sân hận, tham muốn, những kẻ thù này của tôi,
Không có tay chân và không có khả năng.
Chúng không có lòng can đảm, không có sự lanh lợi;
Làm thế nào chúng biến tôi thành nô lệ như vậy?
29.
Chúng ở trong tâm thức tôi
Và theo niềm vui của chúng làm tổn thương tôi.
Tất cả điều này tôi chịu đựng một cách ngoan ngoãn, không phật ý
Vì vậy, sự kiên nhẫn khốn khổ của tôi, tất cả đã bị thay thế!
32.
Ôi kẻ thù của tôi, niềm đam mê tai hoạ,
Đồng hành không bao giờ dứt và không có bắt đầu!
Thực tế không kẻ thù nào khác
Có thể tồn tại kéo dài như vậy!

Những kẻ thông thường mà chúng ta xem là kẻ thù chỉ có thể sống một đời mà thôi, là tối đa. Nhưng những cảm xúc tiêu cực đã làm tổn hại chúng ta từ thời vô thỉ, không có bắt đầu. Chúng thật sự là những kẻ thù tệ hại nhất.

33.
Tất cả những kẻ thù khác mà tôi nhân nhượng và chờ đợi
Sẽ cho tôi thấy những sự thiện ý, cho tôi mọi thứ giúp đở,
Nhưng nếu tôi phục vụ các cảm xúc ô nhiễm đen tối,
Thì chúng sẽ chỉ tổn hại tôi, lôi tôi xuống buồn đau.

Luôn luôn có những cung cách mà trong đó người ta kết bạn dần dần với kẻ thù. Nhưng nếu chúng ta càng cố để làm bạn với những cảm xúc tiêu cực thì chúng càng có thể làm tổn hại chúng ta. Nếu chúng ta nghĩ về nó, thì khi mà chúng vẫn còn ở trong tâm thức chúng ta, ở với chúng ta như những người thân cận, thì chúng ta sẽ không bao giờ hạnh phúc. Khi mà lòng sân hận, kiêu ngạo, và ganh tỵ vẫn ở trong tâm thức chúng ta, thì chúng ta sẽ luôn luôn có những kẻ thù ở bên ngoài. Nếu chúng ta loại trừ một kẻ thù hôm nay, ngày mai một kẻ thù khác sẽ xuất hiện. Không bao giờ chấm dứt. Trong khi chúng ta có thể tạm thời tự mình thoát khỏi các kẻ thù, thì với những cảm xúc tiêu cực bám chặc trong tâm thức chúng ta, thì chúng ta sẽ không bao giờ tìm thấy hạnh phúc bền lâu.

43.
Điều này sẽ là niềm đam mê tiêu tốn của tôi tất cả.
Với đầy thù hận tôi sẽ tiến hành cuộc chiến của mình!
Nhiễm ô loại này sẽ làm dừng lại nhiễm ô
Và vì lý do này nó sẽ bị vứt bỏ.

Bất cứ ai thực hành giáo pháp có một bổn phận để lâm trận với kẻ thù – các cảm xúc tiêu cực. Nếu chúng ta mong ước đạt được hạnh phúc rốt ráo, thì chúng ta phải sử dụng sự đối trị để chống lại kẻ thù này. Để làm như vậy, thì chúng ta có thể phải luôn chạm trán với các khó khăn. Nhưng trong một cuộc chiến thông thường, thì những thử thách và khó khăn mà người ta trải qua được chấp nhận và thậm chí khuyến khích họ chiến đấu can trường hơn để chống lại kẻ thù. Hơn thế nữa, trong một thế giới thông thường, những vết thương của một chiến sĩ được xem những dấu hiệu của lòng dũng cảm, như những huy chương. Cho nên như những hành giả Phật tử chiến đấu với kẻ thù thật sự này, những thứ bản chất là tổn hại, thì chúng ta phải tiên liệu những khó khăn, và đối xử với chúng như những dấu hiệu của chiến thắng.

Một kẻ thù thông thường có thể trốn thoát đến một nơi an toàn chỉ khi tái trật tự hàng ngũ của kẻ ấy lại và tấn công chúng ta một lần nữa. Nhưng một khi chúng ta đã trục xuất những cảm xúc tiêu cực khỏi tâm thức chúng ta bằng việc sử dụng sự đối trị chính xác, thì chúng không có nơi nào để trốn tránh và không thể trở lại để gây hại cho chúng ta. Tuy nhiên, chúng ta không cần bất cứ điều gì đầy năng lực vũ khí nguyên tử mà người ta có thể sử dụng để tiêu diệt một kẻ thù thông thường. Đối với những cảm xúc tiêu cực là thật sự bất lực, căn cứ trên sự si mê, vốn tự nó không có sức mạnh. Kẻ thù nội tại này bị đánh bại một cách dễ dàng với vũ khí của tuệ trí phân biệt, vốn được biết là bản chất chân thật của các cảm xúc.

47.
Các nhiễm ô không ở trong đối tượng,
Cũng không trong các căn, cũng không nơi nào đó ở giữa.
Và nếu không ở nơi nào khác, thì chúng ở chốn nào,
Từ đâu chúng gây ra sự tàn phá trên thế gian?
Chúng đơn giản chỉ là ảo ảnh, và nên tâm niệm điều này!
Hãy xua đuổi tất cả những sự sợ hãi và cố gắng để biết bản chất của chúng.
Tại sao đau khổ như địa ngục một cách không cần thiết?

Khi thẩm tra một cách cẩn thận, thì chúng ta không thể tìm thấy điều gì, một kẻ thù đầy năng lực nào đó, gọi là cảm xúc tiêu cực. Trong thực tế, không có gì ở đấy. Thí dụ, khi chúng trải nghiệm sự oán ghét hay dính mắc, những cảm xúc này không ở trong đối tượng xấu xí hay xinh đẹp làm nên chúng, cũng không ở trong chính tâm thức chúng ta, chúng không thể được tìm thấy ở bất cứ nơi nào khác. Khi chúng ta nhìn chúng một cách gần gũi, thì chúng ta nhận ra nó thông qua sự kết hợp của các nguyên nhân và điều kiện với nhau mà những cảm xúc này có một sức mạnh như vậy – chúng không có bất cứ một năng lực nào của chính chúng. Chúng đơn giản là một mối quan hệ của các nhân tố mà chúng ta xác định và đặt tên. Trong thực tế, các cảm xúc tiêu cực hoàn toàn tuỳ thuộc vào những thứ khác. Tổn hại mà chúng gây ra cho chúng ta là qua sự vọng tưởng. Nếu chúng ta thật sự thông hiểu điều này, thì những cảm xúc tiêu cực không thể làm tổn hại chúng ta.

Những gì chúng ta trải nghiệm bên trong là qua những điều kiện bên ngoài đến với nhau. Nếu chúng ta thông hiểu tất cả những hiện tượng này, bên trong và bên ngoài, giống như một giấc mơ hay ảo ảnh, thế thì chúng ta sẽ phơi bày điểm yếu của các cảm xúc tiêu cực. Cho nên để chinh phục chúng, chúng ta không cần cả một kho phương pháp. Chúng ta chỉ cần nhận diện bản chất của chúng và nhận ra rằng chúng không có bản chất thật sự.

Ẩn Tâm Lộ, 2023