CHƯƠNG HAI MƯƠI BẢY: Đạo đức và Xã hội

 

Nguyên tác: Ethics and Society
Biên tập: Rajiv Mehrotra
Việt dịch: Quảng Cơ
Hiệu đính: Tuệ Uyển
***

*- Giáo dục và Truyền thông

Sống một cuộc sống thật sự có đạo đức, trong đó chúng ta đặt nhu cầu của người khác lên hàng đầu và mang lại hạnh phúc cho họ có ý nghĩa to lớn đối với xã hội chúng ta. Nếu chúng ta thay đổi nội tâm - giải trừ vũ khí bằng cách đối phó một cách xây dựng với những suy nghĩ và cảm xúc tiêu cực - chúng ta thật sự có thể thay đổi cả thế giới. Chúng ta đã có rất nhiều công cụ mạnh mẽ để tạo ra một xã hội đạo đức và hòa bình. Tuy nhiên, một số công cụ này chưa được sử dụng hết tiềm năng. Tại thời điểm này, tôi muốn chia sẻ một số quan điểm của mình về cách thức và lĩnh vực mà chúng ta có thể bắt đầu tạo ra một cuộc cách mạng tâm linh về lòng tốt, lòng từ bi, sự kiên nhẫn, lòng khoan dung, sự tha thứ và sự khiêm nhường.

Khi chúng ta cam kết với lý tưởng quan tâm đến tất cả mọi người, điều này sẽ định hình các chính sách xã hội và chính trị của chúng ta. Tôi nói điều này không phải vì tôi cho rằng nhờ đó chúng ta có thể giải quyết mọi vấn đề của xã hội chỉ sau một đêm. Thay vào đó, tôi tin rằng nếu lòng từ bi rộng lớn hơn mà tôi vẫn luôn thúc giục độc giả truyền cảm hứng cho những nhà chính trị của chúng ta, các chính sách của chúng ta có thể sẽ gây hại thay vì phục vụ toàn thể nhân loại. Tôi tin rằng chúng ta phải thực hiện các bước thiết thực để thừa nhận trách nhiệm của mình đối với tất cả mọi người, cả hiện tại và tương lai. Điều này đúng ngay cả khi có thể có rất ít sự khác biệt thực tế giữa các chính sách đó là những điều được thúc đẩy bởi lòng từ bi này và những điều được thúc đẩy bởi, ví dụ, lợi ích quốc gia.

Mặc dù chắc chắn rằng nếu tất cả những đề xuất của tôi về lòng từ bi, kỷ luật nội tâm, sự sáng suốt và việc tu dưỡng đức hạnh được thực hiện rộng rãi, thế giới sẽ tự động trở thành một nơi tử tế và hòa bình hơn; tôi tin rằng thực tế buộc chúng ta phải giải quyết các vấn đề của mình ở cấp độ xã hội đồng thời với cấp độ cá nhân. Thế giới sẽ thay đổi khi mỗi cá nhân nỗ lực chống lại những suy nghĩ và cảm xúc tiêu cực của mình và khi chúng ta thực hành lòng từ bi đối với cư dân của nó, bất kể chúng ta có mối quan hệ trực tiếp với họ hay không.

Theo quan điểm này, tôi tin rằng có một số lĩnh vực mà chúng ta cần đặc biệt xem xét dưới góc độ trách nhiệm toàn cầu. Những lĩnh vực này bao gồm giáo dục, truyền thông, môi trường tự nhiên, chính trị và kinh tế, hòa bình và giải trừ quân bị, và sự hòa hợp liên tôn. Mỗi lĩnh vực đều có vai trò quan trọng trong việc định hình thế giới chúng ta đang sống, và tôi đề nghị chúng ta hãy lần lượt xem xét chúng.

Trước khi làm như vậy, tôi phải nhấn mạnh rằng những quan điểm tôi bày tỏ là quan điểm cá nhân. Chúng cũng là quan điểm của một người tự nhận không có chuyên môn về các vấn đề kỹ thuật này. Nhưng nếu những gì tôi nói có vẻ khó chấp nhận, tôi hy vọng rằng ít nhất nó sẽ khiến người đọc dừng lại để suy nghĩ. Bởi vì mặc dù sẽ không ngạc nhiên khi thấy sự khác biệt trong quan điểm về cách chúng được chuyển thành các chính sách thực tế, nhưng nhu cầu về lòng từ bi, về các giá trị tinh thần cơ bản, về kỷ luật nội tâm và tầm quan trọng của hành vi đạo đức nói chung, theo quan điểm của tôi, là không thể chối cãi.

Tâm trí con người (lo) vừa là nguồn gốc, vừa là giải pháp cho mọi vấn đề của chúng ta, nếu được định hướng đúng đắn. Những người đạt được học vấn uyên bác nhưng thiếu một trái tim nhân hậu sẽ có nguy cơ trở thành nạn nhân của những lo lắng và bồn chồn xuất phát từ những ham muốn không thể thỏa mãn. Ngược lại, một sự hiểu biết chân chính về các giá trị tinh thần sẽ có tác dụng ngược lại. Khi chúng ta nuôi dạy con cái mình có kiến thức mà không có lòng từ bi, thì thái độ của chúng đối với người khác có thể là sự pha trộn giữa lòng đố kỵ với những người ở vị trí cao hơn mình, sự cạnh tranh gay gắt với bạn bè đồng trang lứa, và sự khinh miệt những người kém may mắn hơn. Điều này dẫn đến xu hướng tham lam, tự phụ, thái quá và rất nhanh chóng là đánh mất hạnh phúc. Kiến thức rất quan trọng. Nhưng mục đích sử dụng nó còn quan trọng hơn nhiều. Điều này phụ thuộc vào tấm lòng và khối óc của người sử dụng nó.

Giáo dục không chỉ đơn thuần là truyền đạt kiến thức để đạt được mục tiêu. Nó còn là sự mở mang và những kỹ năng giúp trẻ em nhận thức được nhu cầu và quyền lợi của người khác. Chúng ta phải cho trẻ em thấy rằng hành động của chúng mang tính phổ quát. Và bằng cách nào đó, chúng ta phải tìm cách phát huy cảm xúc đồng cảm tự nhiên của chúng để chúng có ý thức trách nhiệm với người khác. Chính điều này thúc đẩy chúng ta hành động. Thật vậy, nếu phải lựa chọn giữa học tập và đức hạnh, thì đức hạnh chắc chắn có giá trị hơn. Tấm lòng tốt, thành quả của đức hạnh, tự thân nó đã là một lợi ích to lớn cho nhân loại. Chỉ kiến thức đơn thuần thì không.

Nhưng làm thế nào chúng ta có thể dạy đạo đức cho con cái mình? Tôi có cảm giác rằng, nhìn chung, các hệ thống giáo dục hiện đại đang bỏ qua việc thảo luận về các vấn đề đạo đức. Điều này có lẽ không phải là cố ý mà là một hệ quả phụ của thực tế lịch sử. Các hệ thống giáo dục thế tục được phát triển vào thời điểm các tổ chức tôn giáo vẫn còn ảnh hưởng lớn trong toàn xã hội. Bởi vì các giá trị đạo đức và nhân văn đã và vẫn thường được coi là nằm trong phạm vi của tôn giáo, người ta cho rằng khía cạnh này trong giáo dục trẻ em sẽ được chăm sóc thông qua việc nuôi dạy theo tôn giáo. Điều này đã hoạt động khá tốt cho đến khi ảnh hưởng của tôn giáo bắt đầu suy giảm. Mặc dù nhu cầu vẫn còn đó, nhưng nó không được đáp ứng. Do đó, chúng ta phải tìm một cách khác để cho trẻ em thấy rằng các giá trị cơ bản của con người là quan trọng. Và chúng ta cũng phải giúp chúng phát triển những giá trị này.

Cuối cùng, tất nhiên, tầm quan trọng của việc quan tâm đến người khác không được học qua lời nói mà qua hành động: tấm gương mà chúng ta nêu ra. Đây là lý do tại sao môi trường gia đình lại là một thành phần thiết yếu trong việc nuôi dạy con cái. Khi gia đình thiếu vắng bầu không khí yêu thương và cảm thông, khi con cái bị cha mẹ bỏ bê, chúng ta thường sớm nhận ra những tác động tiêu cực của chúng. Trẻ em thường cảm thấy bất lực và bất an, và tâm trí chúng thường bị kích động. Ngược lại, khi trẻ em nhận được tình cảm và sự bảo vệ liên tục, chúng có xu hướng hạnh phúc hơn và tự tin hơn vào khả năng của mình. Sức khỏe thể chất của chúng không chỉ được quan tâm đến bản thân mà còn cho người khác. Môi trường gia đình cũng rất quan trọng vì trẻ em học được những hành vi tiêu cực từ cha mẹ. Ví dụ, nếu người cha luôn cãi vã với bạn bè, hoặc nếu cha mẹ luôn tranh cãi gay gắt, mặc dù lúc đầu trẻ có thể thấy khó chịu, nhưng cuối cùng chúng sẽ hiểu đó là điều hoàn toàn bình thường. Việc học hỏi này sau đó được đưa ra khỏi gia đình và cũng để tốt hơn. Và chúng ta thấy rằng chúng được đưa vào thế giới.

Cũng không cần phải nói rằng những gì trẻ em học được về ứng xử đạo đức ở trường phải được thực hành trước tiên. Trong việc này, giáo viên có một trách nhiệm đặc biệt. Bằng chính hành vi của mình, họ có thể khiến trẻ em ghi nhớ suốt đời. Nếu hành vi này có nguyên tắc, kỷ luật và giàu lòng từ bi, các giá trị của họ sẽ dễ dàng được khắc ghi vào tâm trí trẻ. Điều này là do những bài học được truyền đạt bởi một giáo viên với động lực tích cực (kun long) sẽ thấm sâu nhất vào tâm trí học sinh. Tôi biết điều này từ kinh nghiệm của chính mình. Khi còn nhỏ, tôi rất lười biếng. Nhưng khi tôi nhận thức được tình cảm và sự quan tâm của các giáo thọ sư, bài học của họ thường thấm nhuần hơn nhiều so với việc một trong số họ tỏ ra nghiêm khắc hoặc vô cảm vào ngày hôm đó.

Về những vấn đề cụ thể của giáo dục, đó là dành cho các chuyên gia. Do đó, tôi sẽ giới hạn bản thân trong một vài gợi ý. Đầu tiên là để đánh thức nhận thức của giới trẻ về tầm quan trọng của các giá trị cơ bản của con người, tốt hơn hết là không nên trình bày các vấn đề của xã hội chỉ đơn thuần là vấn đề đạo đức hay tôn giáo. Điều quan trọng là phải nhấn mạnh rằng điều đang bị đe dọa là sự tồn vong của chúng ta. Bằng cách này, các em sẽ hiểu rằng tương lai nằm trong tay các em. Thứ hai, tôi tin rằng đối thoại có thể và nên được dạy trong lớp học. Việc đưa ra cho học sinh một vấn đề gây tranh cãi và để các em tranh luận về nó là một cách tuyệt vời để giới thiệu cho các em khái niệm giải quyết xung đột một cách phi bạo lực. Thật vậy, người ta hy vọng rằng nếu các trường học biến điều này thành một ưu tiên, nó có thể mang lại tác động tích cực đến việc tranh cãi, thì nó có thể trở thành chính cuộc sống gia đình. Khi nhìn thấy cha mẹ mình, một đứa trẻ đã hiểu được giá trị của đối thoại sẽ ngay lập tức nói: "Ồ, không, đó không phải là cách. Cha mẹ phải nói chuyện, để thảo luận mọi việc cho đúng đắn."

Cuối cùng, điều cần thiết là chúng ta phải loại bỏ khỏi chương trình giảng dạy ở trường học bất kỳ xu hướng nào nhằm đánh giá người khác theo hướng tiêu cực. Có một số nơi trên thế giới, chẳng hạn như việc giảng dạy lịch sử, lại nuôi dưỡng sự cố chấp và phân biệt chủng tộc đối với các cộng đồng khác. Tất nhiên, điều này là sai. Nó không đóng góp gì cho hạnh phúc của nhân loại. Giờ đây, hơn bao giờ hết, chúng ta cần cho con em mình thấy rằng sự phân biệt giữa "quốc gia tôi" và "quốc gia bạn", "tôn giáo tôi" và "tôn giáo bạn" chỉ là những cân nhắc thứ yếu. Thay vào đó, chúng ta phải nhấn mạnh vào nhận định rằng quyền được hạnh phúc của tôi không có giá trị hơn quyền của người khác. Điều này không có nghĩa là tôi tin rằng chúng ta nên giáo dục trẻ em từ bỏ hoặc phớt lờ nền văn hóa và truyền thống lịch sử mà chúng được sinh ra. Ngược lại, điều rất quan trọng là chúng phải được nuôi dưỡng dựa trên những điều này. Trẻ em nên học cách yêu đất nước, tôn giáo, văn hóa của mình, v.v. Nhưng nguy hiểm sẽ đến khi điều này phát triển thành chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi, chủ nghĩa vị chủng và sự cuồng tín tôn giáo. Tấm gương của Mahatma Gandhi là rất phù hợp ở đây. Mặc dù ông có trình độ học vấn phương Tây rất cao, nhưng ông không bao giờ quên hoặc trở nên xa lạ với di sản phong phú của nền văn hóa Ấn Độ của mình.

Nếu giáo dục là một trong những vũ khí mạnh mẽ nhất của chúng ta trong nỗ lực mang lại một thế giới tốt đẹp hơn, hòa bình hơn, thì phương tiện truyền thông đại chúng lại là một ví dụ khác. Như mọi chính trị gia đều biết, họ không còn là những người duy nhất có thẩm quyền trong xã hội. Bên cạnh báo chí và sách vở, phát thanh, phim ảnh và truyền hình cùng nhau có ảnh hưởng đến những cá nhân mà một trăm năm trước không thể tưởng tượng được. Quyền năng này mang lại một trách nhiệm lớn lao của tất cả những người làm việc trong ngành truyền thông. Nhưng nó cũng mang lại trách nhiệm to lớn cho mỗi chúng ta, những người, với tư cách cá nhân, lắng nghe, đọc và xem. Chúng ta cũng có vai trò của mình. Chúng ta không bất lực trước truyền thông. Suy cho cùng, công tắc điều khiển nằm trong tay chúng ta.

Điều này không có nghĩa là tôi ủng hộ việc đưa tin nhạt nhẽo, thiếu sự thú vị. Ngược lại, đối với báo chí điều tra, tôi tôn trọng và đánh giá cao sự can thiệp của truyền thông. Không phải tất cả công chức đều trung thực trong việc thực thi nhiệm vụ của mình. Do đó, việc để các nhà báo, với cái mũi dài như vòi voi, rình mò và vạch trần những hành vi sai trái ngay tại chỗ là điều phù hợp. Chúng ta cần biết khi nào một cá nhân nổi tiếng này hay một cá nhân nổi tiếng khác lại che giấu một khía cạnh rất khác đằng sau vẻ ngoài dễ chịu. Không nên có sự khác biệt giữa vẻ bề ngoài và cuộc sống nội tâm của cá nhân đó. Suy cho cùng, đó là cùng một người. Những sự khác biệt như vậy cho thấy họ không đáng tin cậy. Đồng thời, điều quan trọng là người điều tra không được hành động vì động cơ không chính đáng. Nếu không khách quan và không tôn trọng quyền của người khác, bản thân cuộc điều tra sẽ bị vấy bẩn.

Liên quan đến vấn đề truyền thông nhấn mạnh vào tình dục và bạo lực, có nhiều yếu tố cần xem xét. Thứ nhất, rõ ràng là phần lớn khán giả thích thú với những cảm xúc mà loại hình tài liệu này khơi dậy. Thứ hai, tôi rất nghi ngờ rằng những người sản xuất tài liệu chứa nhiều cảnh tình dục và bạo lực rõ ràng có ý định gây hại. Động cơ của họ chắc chắn chỉ là thương mại. Việc điều này tự thân là tích cực hay tiêu cực, theo tôi, không quan trọng bằng việc liệu nó có thể có tác động lành mạnh về mặt đạo đức hay không. Nếu kết quả của việc xem một bộ phim có nhiều cảnh bạo lực là khơi dậy lòng từ bi của người xem, thì có lẽ việc miêu tả bạo lực đó là chính đáng. Nhưng nếu việc tích tụ những hình ảnh bạo lực dẫn đến sự thờ ơ, thì tôi nghĩ là không. Thật vậy, sự chai sạn lòng tin như vậy tiềm ẩn nhiều nguy hiểm. Nó dễ dàng dẫn đến sự thiếu đồng cảm.

Khi truyền thông tập trung quá nhiều vào những khía cạnh tiêu cực của bản chất con người, chúng ta có nguy cơ bị thuyết phục rằng bạo lực là những đặc điểm chính của nó. Đây là một sai lầm, tôi đã tin như vậy. Sự kiện rằng bạo lực được đưa tin rất trái ngược. Tin tức tốt lành không được nổi bật một cách chính xác vì có quá nhiều.
Đồng ý rằng tại bất kỳ thời điểm nào, chắc chắn phải có hàng trăm triệu hành động tử tế diễn ra trên khắp thế giới. Mặc dù chắc chắn sẽ có nhiều hành vi bạo lực diễn ra cùng một lúc, nhưng bạo lực chắc chắn ít hơn rất nhiều. Do đó, nếu muốn truyền thông đạo đức và có trách nhiệm, nó cần phản ánh sự thật đơn giản này.

Rõ ràng là cần phải quản lý truyền thông. Việc chúng ta ngăn cản trẻ em xem một số nội dung nhất định cho thấy chúng ta đã phân biệt được điều gì là phù hợp và điều gì không phù hợp tùy theo từng trường hợp. Nhưng liệu pháp luật có phải là cách đúng đắn hay không vẫn rất khó để đánh giá. Như trong mọi vấn đề đạo đức, kỷ luật chỉ thật sự có tác dụng khi nó xuất phát từ bên trong. Có lẽ cách tốt nhất để đảm bảo rằng thông tin mà các phương tiện truyền thông khác nhau cung cấp là lành mạnh nằm ở cách chúng ta giáo dục con cái mình. Nếu chúng ta giúp chúng nhận thức được trách nhiệm của mình, chúng sẽ có kỷ luật hơn khi tham gia vào lĩnh vực truyền thông.

Mặc dù có lẽ hơi quá khi hy vọng rằng truyền thông sẽ thật sự quảng bá các giá trị đạo đức và các nguyên tắc của lòng từ bi , nhưng ít nhất chúng ta cũng nên kỳ vọng rằng những người liên quan sẽ cẩn trọng khi có khả năng gây ra tác động tiêu cực. Ít nhất, không nên có chỗ cho việc khuyến khích những hành vi tiêu cực như bạo lực phân biệt chủng tộc. Nhưng ngoài điều này ra, tôi không biết. Có lẽ chúng ta có thể tìm ra cách kết nối trực tiếp hơn những người tạo tin tức và giải trí với người xem, người đọc và người nghe?

*- Thế Giới Tự nhiên

Nếu có một lĩnh vực mà cả giáo dục và truyền thông đều có trách nhiệm đặc biệt, thì theo tôi, đó chính là môi trường tự nhiên của chúng ta. Một lần nữa, trách nhiệm này liên quan đến vấn đề đúng sai hơn là sự sống còn. Thế giới tự nhiên là nhà của chúng ta. Nó không nhất thiết phải là thiêng liêng hay thánh thiện, nó chỉ đơn giản là nơi chúng ta sống. Do đó, việc quan sát môi trường là điều chúng ta nên làm. Đây là lẽ thường tình. Nhưng chỉ gần đây, quy mô dân số và sức mạnh của khoa học công nghệ mới phát triển đến mức chúng có thể tác động trực tiếp đến thiên nhiên.
Nói cách khác, cho đến lúc này, Mẹ Trái Đất đã có thể chịu đựng được ngôi nhà bừa bộn của chúng ta. Giai đoạn này đã đến lúc Mẹ không thể im lặng chấp nhận hành vi của chúng ta nữa. Những vấn đề do suy thoái môi trường gây ra có thể được coi là phản ứng của Mẹ đối với hành vi vô trách nhiệm của chúng ta. Mẹ đang cảnh báo chúng ta rằng ngay cả sự khoan dung của Mẹ cũng có giới hạn.

Không nơi nào hậu quả của việc chúng ta không rèn luyện tính kỷ luật trong cách ứng xử với môi trường lại rõ ràng hơn trường hợp Tây Tạng ngày nay. Không ngoa khi nói rằng Tây Tạng từng là một thiên đường động vật hoang dã. Mọi du khách từng đến thăm Tây Tạng trước giữa thế kỷ 20 đều nhận xét về điều này. Động vật hiếm khi bị săn bắt, ngoại trừ ở những vùng xa xôi nhất, nơi không thể trồng trọt được. Thật vậy, theo thông lệ, hàng năm các quan chức chính phủ đều ban hành một tuyên bố bảo vệ động vật hoang dã: "Không ai," tuyên bố viết, "dù thấp hèn hay cao quý, được phép làm hại hoặc gây bạo lực với các sinh vật dưới nước hoặc hoang dã”. Ngoại lệ duy nhất cho điều này là chuột và chó sói."

Hồi còn trẻ, tôi nhớ mình đã nhìn thấy rất nhiều loài khác nhau mỗi khi đi ra khỏi Lhasa. Ký ức đáng nhớ nhất của tôi là chuyến hành trình ba tháng xuyên Tây Tạng từ nơi tôi sinh ra ở Takster ở phía đông đến Lhasa, nơi tôi được chính thức tôn phong làm Đạt Lai Lạt Ma khi mới bốn tuổi, trong cuộc sống hoang dã mà chúng tôi gặp phải trên đường đi. Vô số đàn kiang (lừa hoang) và drong (bò Tây Tạng hoang dã) đông đúc tự do lang thang trên những đồng cỏ rộng lớn. Thỉnh thoảng chúng tôi bắt gặp những đàn gowa lấp lánh, loài linh dương Tây Tạng nhút nhát, loài wa (hươu môi trắng), hoặc loài tso (hươu đồng cỏ oai vệ của chúng tôi). Tôi cũng nhớ mình đã từng mê mẩn những chú chibi nhỏ, hay pika, thường tụ tập trên những bãi cỏ. Chúng rất thân thiện. Tôi thích ngắm nhìn những con chim, con gho (đại bàng có râu) uy nghiêm bay cao bên trên những tu viện nằm cheo leo trên núi, những đàn ngỗng (nangbar), và thỉnh thoảng, vào ban đêm, nghe thấy tiếng gọi của wookpa (cú mèo tai dài).

Ngay cả ở Lhasa, người ta cũng không hề cảm thấy bị tách biệt khỏi thế giới tự nhiên. Trong những căn phòng của tôi trên đỉnh Potala, cung điện mùa đông của các Đức Đạt Lai Lạt Ma, hồi nhỏ tôi đã dành vô số giờ để nghiên cứu tập tính của loài chim khyungkar mỏ đỏ làm tổ trong các khe tường. Và phía sau Norbulingka, cung điện mùa hè, tôi thường thấy những cặp hạc
cổ đen Nhật Bản (trung trung), loài chim mà đối với tôi là biểu tượng của sự thanh lịch và duyên dáng sống ở vùng đầm lầy nơi đó. Và tất cả những điều này chưa kể đến vẻ đẹp lộng lẫy của hệ động vật Tây Tạng: gấu và cáo núi, chanku (sói), sazik (báo tuyết xinh đẹp) và sik (linh miêu), loài đã gieo rắc nỗi kinh hoàng vào lòng những người nông dân du mục, hay gấu trúc khổng lồ với khuôn mặt hiền lành, loài bản địa ở vùng biên giới giữa Tây Tạng và Trung Quốc.

Đáng buồn thay, sự phong phú của động vật hoang dã này giờ đây không còn nữa. Một phần do nạn săn bắn, nhưng chủ yếu là do mất môi trường sống, những gì còn sót lại sau nửa thế kỷ Tây Tạng bị chiếm đóng chỉ còn là một phần nhỏ so với những gì đã từng có. Không ngoại lệ, tất cả những người Tây Tạng mà tôi đã trò chuyện, những người đã quay trở lại Tây Tạng sau ba mươi đến bốn mươi năm, đều báo cáo về sự vắng bóng đáng kinh ngạc của động vật hoang dã. Trong khi trước đây, động vật hoang dã thường đến gần nhà, thì ngày nay hầu như không còn thấy chúng ở đâu cả.

Điều đáng lo ngại không kém là sự tàn phá của những cánh rừng Tây Tạng. Trước đây, những ngọn đồi đều được bao phủ bởi rừng rậm; ngày nay, những người đã quay trở lại đều kể rằng chúng đã trọc lóc như đầu của một nhà sư. Chính quyền Bắc Kinh đã thừa nhận rằng trận lũ lụt thảm khốc ở miền Tây Trung Quốc, và xa hơn nữa, một phần là do điều này. Vậy mà tôi vẫn liên tục nghe báo cáo về những đoàn xe tải chở gỗ từ Tây Tạng về phía đông suốt ngày đêm. Điều này đặc biệt bi thảm khi xét đến địa hình đồi núi và khí hậu khắc nghiệt của đất nước này. Điều đó có nghĩa là việc trồng lại rừng đòi hỏi sự chăm sóc và quan tâm liên tục. Thật không may, có rất ít bằng chứng về điều này.

Tất cả những điều này không có nghĩa là, trong lịch sử, người Tây Tạng chúng tôi đã cố tình "bảo tồn." Chúng tôi thì không. Ý niệm về thứ gọi là "ô nhiễm" đơn giản là chưa bao giờ xuất hiện trong đầu chúng tôi. Không thể phủ nhận rằng chúng tôi khá được nuông chiều về mặt này. Một bộ phận dân số nhỏ sinh sống trên một vùng đất rất rộng lớn với không khí trong lành, khô ráo và nguồn nước tinh khiết dồi dào từ núi rừng. Thái độ ngây thơ này đối với sự sạch sẽ đồng nghĩa với việc khi người Tây Tạng chúng tôi lưu vong, chúng tôi đã vô cùng kinh ngạc khi phát hiện ra, chẳng hạn, sự tồn tại của những dòng suối mà đứa con duy nhất của chúng, nước, lại không thể uống được. Giống như bất kể chúng tôi làm gì, Mẹ Trái Đất vẫn bao dung cho hành vi của chúng tôi. Kết quả là chúng tôi không hiểu đúng về sự sạch sẽ và vệ sinh. Mọi người thường khạc nhổ hoặc xì mũi trên đường phố mà không hề suy nghĩ. Thật vậy, khi nói điều này, tôi nhớ đến một Khampa lớn tuổi, một cựu vệ sĩ, người thường đến mỗi ngày để đi vòng quanh nơi ở của tôi ở Dharamsala (một nghi lễ phổ biến). Không may, ông ấy bị viêm phế quản rất nặng. Bệnh tình càng trầm trọng hơn vì hương trầm mà ông ấy mang theo. Vì vậy, ở mỗi góc phố, ông ấy đều dừng lại ho và khạc nhổ dữ dội đến nỗi đôi khi tôi tự hỏi liệu ông ấy đến để cầu nguyện hay chỉ để khạc nhổ!

Trong những năm đầu tiên chúng tôi đến nơi lưu vong, tôi đã rất quan tâm đến các vấn đề môi trường. Chính phủ Tây Tạng lưu vong đã đặc biệt chú trọng đến việc giáo dục con em chúng tôi về trách nhiệm của chúng với tư cách là cư dân của hành tinh mong manh này. Và tôi không bao giờ ngần ngại lên tiếng về chủ đề này bất cứ khi nào có cơ hội. Đặc biệt, tôi luôn nhấn mạnh sự cần thiết phải xem xét hành động của chúng ta, khi ảnh hưởng đến môi trường, có thể ảnh hưởng đến người khác như thế nào. Tôi thừa nhận rằng điều này thường rất khó đánh giá. Chúng ta không thể nói chắc chắn tác động cuối cùng của, ví dụ, nạn phá rừng, đối với đất đai và lượng mưa địa phương, chứ đừng nói đến những hệ lụy đối với hệ thống thời tiết của hành tinh. Điều duy nhất rõ ràng là con người chúng ta là loài duy nhất có khả năng hủy hoại Trái Đất như chúng ta đã biết. Chim chóc không có khả năng đó, côn trùng cũng vậy, và bất kỳ loài động vật có vú nào cũng vậy. Tuy nhiên, nếu chúng ta có khả năng hủy diệt Trái Đất, thì chúng ta cũng có khả năng bảo vệ nó.

Điều quan trọng là chúng ta phải tìm ra những phương pháp sản xuất không hủy hoại thiên nhiên. Chúng ta cần tìm cách cắt giảm việc sử dụng gỗ và các nguồn tài nguyên thiên nhiên hạn chế khác, tôi không phải là chuyên gia trong lĩnh vực này. Và tôi không thể gợi ý cách thực hiện điều này. Tôi chỉ biết rằng điều đó là khả thi, nếu có quyết tâm cần thiết. Ví dụ, tôi nhớ lại trong một chuyến thăm Stockholm vài năm trước, tôi đã nghe nói rằng, lần đầu tiên sau nhiều năm, cá đã quay trở lại dòng sông gần đây, không còn một con nào do ô nhiễm công nghiệp. Tuy nhiên, sự cải thiện này hoàn toàn không phải là kết quả của việc tất cả các nhà máy địa phương đóng cửa. Tương tự, trong một chuyến thăm Đức, tôi đã được chứng kiến một dự án phát triển công nghiệp được thiết kế để không gây ô nhiễm. Vì vậy, rõ ràng là có những giải pháp để hạn chế thiệt hại cho thế giới tự nhiên mà không làm đình trệ ngành công nghiệp. thông qua thành phố.

Đối với cá nhân, những vấn đề phát sinh từ việc chúng ta bỏ bê môi trường tự nhiên là một lời nhắc nhở mạnh mẽ rằng tất cả chúng ta đều có thể đóng góp. Và mặc dù hành động của một người có thể không có tác động đáng kể, nhưng tác động tổng hợp của hàng triệu hành động của cá nhân chắc chắn có. Điều này có nghĩa là đã đến lúc tất cả những người sống ở các quốc gia phát triển công nghiệp cần nghiêm túc suy nghĩ về việc thay đổi lối sống của họ. Một lần nữa, đây không hẳn là vấn đề đạo đức. Việc người dân của phần còn lại của thế giới có quyền bình đẳng trong việc cải thiện mức sống của họ, theo một số cách, còn quan trọng hơn việc người giàu có có thể tiếp tục lối sống của họ. Nếu điều này được thực hiện mà không gây ra bạo lực không thể cứu vãn đối với thế giới tự nhiên, cùng với tất cả những hậu quả tiêu cực đối với hạnh phúc mà nó mang lại, thì các quốc gia giàu có hơn phải làm gương. Cái giá phải trả cho hành tinh, và do đó là cái giá phải trả cho nhân loại, của việc mức sống ngày càng tăng là quá lớn.

*- Chính trị và Kinh tế

Tất cả chúng ta đều mơ ước về một thế giới tốt đẹp hơn, hạnh phúc hơn. Nhưng nếu muốn biến điều đó thành hiện thực, chúng ta phải đảm bảo rằng lòng từ bi truyền cảm hứng cho mọi hành động của chúng ta. Điều này đặc biệt đúng đối với các chính sách chính trị và kinh tế của chúng ta. Xét đến việc có lẽ một nửa dân số thế giới thiếu những nhu cầu cơ bản của thực phẩm, nhà ở, y tế và giáo dục. Tôi tin rằng chúng ta cần thật sự theo đuổi hướng đi khôn ngoan nhất trong vấn đề quan tâm này không. Tôi nghĩ là không. Nếu có vẻ như sau năm mươi năm nữa, sự bất bình đẳng trong phân phối của cải hiện tại có thể được biện minh. Tuy nhiên, nếu tiếp tục như hiện tại, chúng ta chắc chắn có thể xóa đói giảm nghèo, có lẽ ngược lại. Nếu xu hướng hiện tại tiếp tục, chắc chắn người nghèo sẽ ngày càng nghèo hơn. Chỉ riêng ý thức cơ bản về công bằng và công lý của chúng ta đã cho thấy rằng chúng ta không nên bằng lòng để điều này xảy ra.

Tất nhiên, tôi không biết nhiều về kinh tế. Nhưng tôi thấy khó có thể tránh khỏi kết luận rằng sự giàu có của người giàu được duy trì bằng cách bỏ bê người nghèo, đặc biệt là thông qua nợ quốc tế. Nói như vậy, tôi không có ý nói rằng các nước kém phát triển không có phần trách nhiệm nào đối với các vấn đề của họ. Chúng ta cũng không thể đổ lỗi cho các chính trị gia và quan chức nhà nước về mọi tệ nạn xã hội và kinh tế. Tôi không phủ nhận rằng ngay cả ở những nền dân chủ lâu đời nhất thế giới, việc nghe các chính trị gia đưa ra những lời hứa phi thực tế và khoe khoang về những gì họ sẽ làm khi được bầu là điều khá bình thường. Nhưng những người này không rơi khỏi bầu trời đang lên. Vì vậy, nếu đúng là các chính trị gia của một quốc gia nào đó tham nhũng, chúng ta có xu hướng nhận thấy rằng bản thân xã hội đang thiếu đạo đức và những cá nhân tạo nên dân số không có cuộc sống đạo đức. Trong những trường hợp như vậy, việc cử tri chỉ trích các chính trị gia của mình là không hoàn toàn công bằng. Mặt khác, khi mọi người sở hữu những giá trị lành mạnh và thực hành kỷ luật đạo đức trong cuộc sống của chính mình vì sự quan tâm đến người khác, thì các công chức do xã hội đó sản sinh ra sẽ tự nhiên tôn trọng những giá trị đó. Do đó, mỗi người chúng ta đều có một vai trò đối với xã hội, trong đó sự tôn trọng và quan tâm đến người khác, dựa trên sự đồng cảm, đóng vai trò trong việc tạo ra một ưu tiên hàng đầu nhất định.

Về việc áp dụng chính sách kinh tế, những cân nhắc tương tự cũng được áp dụng ở đây như đối với mọi hoạt động của con người. Ý thức về trách nhiệm phổ quát là rất quan trọng. Tuy nhiên, tôi phải thừa nhận rằng tôi thấy hơi khó khăn khi đưa ra những đề xuất thực tế về việc áp dụng các giá trị tinh thần trong lĩnh vực thương mại. Điều này là do cạnh tranh cần đóng một vai trò quan trọng. Vì lý do này, mối quan hệ giữa sự đồng cảm và lợi nhuận nhất thiết phải mong manh. Tuy nhiên, tôi không hiểu tại sao lại không thể có sự cạnh tranh mang tính xây dựng. Yếu tố then chốt là động lực của những người tham gia vào nó. Khi ý định là bóc lột hoặc hủy hoại người khác, thì rõ ràng kết quả sẽ không tích cực. Nhưng khi cạnh tranh được tiến hành với tinh thần hào phóng và thiện chí, kết quả, mặc dù phải mang lại một mức độ đau khổ nhất định cho những người thua cuộc, ít nhất sẽ không gây hại quá nhiều.

Vấn đề chênh lệch kinh tế của chúng ta đặt ra một thách thức rất nghiêm trọng đối với toàn thể nhân loại. Tuy nhiên, khi chúng ta bước vào thiên niên kỷ mới, tôi tin rằng có rất nhiều lý do để lạc quan. Trong những năm đầu và giữa thế kỷ XX, có một nhận thức chung rằng quyền lực chính trị và kinh tế có hậu quả hơn là chân lý. Nhưng tôi tin rằng điều này đang thay đổi. Ngay cả những quốc gia giàu có và hùng mạnh nhất cũng hiểu rằng không có ích gì khi bỏ bê các giá trị cơ bản của con người. Quan niệm rằng có chỗ cho đạo đức trong quan hệ quốc tế cũng đang ngày càng được chấp nhận. Bất kể nó có được chuyển thành hành động có ý nghĩa hay không, thì ít nhất những từ như "hòa giải", "bất bạo động" và "lòng trắc ẩn" đang trở thành những cụm từ quen thuộc trong giới chính trị gia. Đây là một bước phát triển hữu ích. Sau đó, theo kinh nghiệm của bản thân, tôi nhận thấy rằng khi đi du hành nước ngoài, tôi thường được yêu cầu nói về hòa bình và lòng trắc ẩn trước một lượng khán giả khá lớn, thường lên đến hơn một nghìn người. Tôi rất nghi ngờ liệu những chủ đề này có thu hút được số lượng khán giả như vậy cách đây bốn mươi hay năm mươi năm hay không. Những diễn biến như vậy cho thấy rằng nhìn chung, con người chúng ta đang coi trọng hơn các giá trị cơ bản như công lý và chân lý.

Tôi cũng cảm thấy an ủi khi biết rằng khi nền kinh tế thế giới phát triển, sự phụ thuộc lẫn nhau ngày càng rõ ràng. Kết quả là, mỗi quốc gia đều ít nhiều phụ thuộc vào các quốc gia khác. Nền kinh tế hiện đại, giống như môi trường, không có ranh giới. Ngay cả những quốc gia công khai thù địch với nhau cũng phải hợp tác trong việc sử dụng tài nguyên của thế giới. Ví dụ, thường thì họ sẽ phụ thuộc cùng những dòng sông. Càng phụ thuộc lẫn nhau thì các mối quan hệ kinh tế và chính trị của chúng ta càng phải phụ thuộc lẫn nhau. Ví dụ, chúng ta đã chứng kiến sự phát triển của Liên minh Châu Âu từ một nhóm nhỏ các đối tác thương mại thành một liên minh các quốc gia với số lượng thành viên hiện đã lên đến hàng chục thành viên. Chúng ta cũng thấy những nhóm tương tự, mặc dù hiện nay chưa phát triển đầy đủ, trên khắp thế giới: Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Tổ chức Thống nhất Châu Phi (OSCE), Tổ chức các Nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC), v.v. Mỗi tổ chức này đều minh chứng cho động lực chung của con người, cùng nhau đoàn kết vì lợi ích chung và phản ánh sự tiến hóa không ngừng của xã hội loài người. Khởi đầu từ những đơn vị bộ lạc tương đối nhỏ, nay đã phát triển thành các thành bang, rồi đến các quốc gia dân tộc và giờ đây là các liên minh bao gồm hàng trăm triệu người, ngày càng vượt qua ranh giới địa lý, văn hóa và sắc tộc. Đây là một xu hướng mà tôi tin rằng sẽ và phải tiếp tục./.