Nguyên tác: Science,
Technology, Consciousness, and Karma
Tác giả: Paola Di Maio
Việt dịch: Quảng Cơ
Biên tập: Tuệ Uyển
***
Một lý thuyết khoa học về sự giác ngộ và một nền khoa học giác ngộ hơn có thể
được xem xét riêng biệt. Nhưng để đơn giản và theo tinh thần tích hợp, chúng
được xem xét như hai mặt của cùng một đồng xu trong chuyên mục này.
Khía cạnh đầu tiên cố gắng giải thích các biểu hiện của sự giác ngộ. Khía cạnh
thứ hai tìm cách áp dụng các giá trị cốt lõi tạo nên nền tảng của khía cạnh đầu
tiên—chẳng hạn như lòng từ bi —làm động lực cho nghiên cứu khoa học. Điều này
nhằm đảm bảo rằng khía cạnh đầu tiên tuân thủ các thông số đạo đức để tránh gây
ra đau khổ nhằm thỏa mãn trí tò mò khoa học, điều mà rất dễ xảy ra.
Tất nhiên, một số người có thể lập luận rằng không cần thiết phải có một lý
thuyết về sự giác ngộ hoặc đó là một chủ đề hoàn toàn khó hiểu. Tuy nhiên,
chuyên mục này đề xuất rằng có thể có những lý do chính đáng để bắt đầu suy
nghĩ theo hướng đó.
Nhiều người thực hành, bao gồm cả những nhà tư tưởng phương Tây được đào tạo
bài bản và tin tưởng vào khoa học thực nghiệm, đã đến thăm các thánh địa, nơi
dấu tay và dấu chân của các bậc thầy giác ngộ để lại trên đá hiện rõ mồn một.
Họ nên hiểu thế nào về chúng? Những người tham gia truyền pháp phowa có thể đã
chứng kiến những lỗ nhỏ xuất hiện trên đỉnh đầu của các học viên. Vật lý học
hay sinh lý học nào có thể giải thích được điều đó? Chẳng phải việc tự hỏi làm
thế nào những sự kiện này lại có thể xảy ra là hoàn toàn chính đáng sao? Và đây
chỉ là những ví dụ nhỏ. Còn vô số những trải nghiệm cá nhân khác không thể giải
thích được.
Ngay cả khi chúng ta chấp nhận mọi thứ như chúng vốn có và tránh xa cám dỗ vận
dụng lý trí để giải thích những tình huống xảy ra theo một logic mà có thể
chúng ta chưa hiểu, một số người trong chúng ta vẫn không khỏi tự hỏi: liệu
khoa học có nên cố gắng tìm hiểu và tìm ra những quy luật giải thích những trải
nghiệm như vậy không?
Cũng có những lý do khác để tiến lên phía trước, bao gồm cả nhu cầu khắc phục
một số hạn chế của những gì được định nghĩa là khoa học. Khoa học có thể được
định nghĩa một cách hạn hẹp - bị giới hạn bởi nhu cầu về những kết quả có thể
lặp lại - nhưng cũng có những cách tiếp cận mang tính khám phá và mở đối với
việc tìm hiểu.
Những gì chúng ta gọi chung là khoa học và lý thuyết khoa học bao gồm nhiều lý
thuyết dưới những mô hình rất khác nhau mà không thể khái quát hóa một cách có
ý nghĩa. Mỗi ngày đều có những sự thật, kết quả và hiện tượng mới xuất hiện,
thúc đẩy sự phát triển của các lý thuyết. Đây chính là bản chất của tiến bộ
khoa học.
Hiện tượng thật sự là gì? Điều gì có thể quan sát được? Trong những điều kiện
nào? Và vai trò của người quan sát thì sao? Liệu các hiện tượng có thay đổi dựa
trên quan điểm của người quan sát không? Nếu dựa trên giả thuyết kỳ dị công
nghệ, thì sự thay đổi trong các câu hỏi này đang tăng tốc theo cấp số nhân.
(Cổng Nghiên cứu)
Một lý thuyết về giác ngộ có thể xuất hiện từ việc kết hợp những gì chúng ta
học được từ khoa học thần kinh, vật lý và thực hành Phật pháp, và bằng cách
chấp nhận rằng ngay cả các phương pháp khoa học cũng đòi hỏi một bước nhảy vọt
về niềm tin. "Để làm khoa học, bạn phải tin tưởng rằng có một thực tại
khách quan có thể quan sát được ngoài kia." (Tâm lý học Ngày nay)
Khoa học tồn tại một số vấn đề và một lý thuyết về giác ngộ có lẽ có thể góp
phần giải quyết một số vấn đề này:
Tầm quan trọng trong khoa học thường là vấn đề đánh giá, và tầm quan trọng
tương đối của những khám phá khoa học phụ thuộc rất nhiều vào quan điểm của
những người đánh giá.
(Liên đoàn các Hiệp hội Sinh học Thực nghiệm Hoa Kỳ)
Và:
Phần lớn tài liệu khoa học, có lẽ một nửa, có thể chỉ đơn giản là sai sự thật.
Bị ảnh hưởng bởi các nghiên cứu với quy mô mẫu nhỏ, hiệu ứng nhỏ, phân tích
thăm dò không hợp lệ và xung đột lợi ích trắng trợn, cùng với nỗi ám ảnh theo
đuổi các xu hướng thời thượng có tầm quan trọng đáng ngờ, khoa học đã chuyển
sang hướng đen tối.
(The Lancet)
Kiến thức khoa học ngày nay tiên tiến và dễ tiếp cận hơn bao giờ hết, với số lượng sinh viên ngày càng tăng trên toàn thế giới. Thế giới hiện đại gần như hoàn toàn phụ thuộc vào nó. Đây là lý do tại sao khoa học không thể tiếp tục bỏ qua những gì nó chưa giải thích được.
Giờ đây, chúng ta có thể nhìn thấu đến tận cùng vũ trụ và thấy được bộ não cùng các vật chất khác đến tận nguyên tử. Hầu như bất kỳ ai cũng có thể tham gia cộng đồng trực tuyến, học hỏi và truy cập dữ liệu. Tuy nhiên, khoa học không thể ngăn chặn dịch bệnh toàn cầu, chiến tranh, bất công, lạm dụng, lòng tham, sự ngu dốt và đau khổ lan rộng. Nó cũng không thể trả lời những câu hỏi cơ bản và hiện sinh, hay giải thích tình thương yêu, lòng từ bi và những cảm xúc khác vượt ra ngoài phạm vi hóa học cơ bản.
Chúng ta có thể có nhiều sức mạnh máy tính hơn bao giờ hết, nhưng chúng ta vẫn bị chi phối bởi sự ngẫu nhiên. Như COVID-19 đã chứng minh, bệnh tật và cái chết có thể tấn công con người một cách ít nhiều ngẫu nhiên. Một lý thuyết khoa học về giác ngộ nhất thiết phải bao gồm nguyên nhân, kết quả và nghiệp.
Việc tìm ra cách giải thích phổ rộng các hiện tượng - có thể quan sát được và không - liên quan đến giác ngộ sẽ không hề dễ dàng. Thậm chí có thể là khó khăn. Nhưng để lập luận, bằng cách suy đoán giả thuyết, người ta có thể bắt đầu xem xét những thách thức.
Đầu tiên, thiếu một định nghĩa chính thức. Thuật ngữ giác ngộ - đặc biệt là đối với những người không có trải nghiệm trực tiếp hoặc trải nghiệm một phần - có phần mơ hồ. Nó ám chỉ một điều gì đó mơ hồ khó có thể hình dung, chứ đừng nói đến việc mô tả và đo lường. Những đặc tính vô hình và siêu hình không thể bị loại trừ khỏi diễn ngôn khoa học.
Ngoài ra, còn có sự trùng lặp đáng kể với khái niệm giải thoát tâm linh (đôi khi được gọi là moksha), và nhiều cuộc tranh luận diễn ra giữa các học giả và người thực hành của các truyền thống tương ứng để so sánh và đối chiếu chúng. Việc thúc đẩy chương trình nghiên cứu có thể đòi hỏi:
1. Tách khỏi các mô hình khoa học hoàn toàn lấy phương Tây làm trung tâm. Người ta chấp nhận rằng các ngành khoa học hầu như luôn được giảng dạy theo quan điểm lấy châu Âu làm trung tâm. Điều này hiếm khi cho sinh viên tiếp xúc với những thành tựu khoa học của các nền văn hóa khác. Điều đó được coi là một hạn chế cần khắc phục. (Nghiên cứu Châu Á)
2. Không dựa trên một quan điểm duy nhất. Một lý thuyết giác ngộ (khai sáng) chắc chắn có thể phải dung nạp nhiều quan điểm và trải nghiệm chủ quan của vô số chúng sinh, và do đó dựa trên nhiều tiên đề và giả định logic đa dạng. (Aeon)
3. Hãy là một Thế giới Mở (OW). Ngày nay, Thế giới Mở được coi là một giả định đơn thuần, được giải thích như sau:
. . . Giả định Thế giới Đóng (CWA) là giả định rằng những gì không được biết là đúng thì phải sai. Giả định Thế giới Mở (OWA) thì ngược lại. Nói cách khác, đó là giả định rằng những gì không được biết là đúng thì đơn giản là không được biết đến.
(Dataversity)
Thế giới Mở còn nhiều điều hơn thế nữa, được Hermann Weyl thảo luận vào năm 1932 (xem chương bốn của cuốn Tâm trí và Bản chất của ông). Mặc dù không nổi tiếng bằng nhiều đồng nghiệp của mình, Weyl là một trong những người đầu tiên đề xuất lý thuyết thống nhất. Công trình và tư tưởng của ông vẫn còn rất phù hợp cho đến ngày nay.
4. Nó sẽ phù hợp với thuyết điện từ và góp phần giải thích các tính chất vật lý của năng lượng, ánh sáng và vật chất, chẳng hạn như lưỡng tính sóng-hạt. (Trung tâm Thông tin Công nghệ Sinh học Quốc gia)
5. Cần có một định nghĩa mở cho các hiện tượng và phương pháp quan sát chúng. (Springer Link)
6. Các phạm trù và phân loại sẽ được coi là các lý thuyết và giả thuyết tương đối, chứ không phải là sự thật.
7. Các lý thuyết khoa học và triết học về chân lý sẽ hợp nhất. (Học bổng Oxford Trực tuyến)
Suy cho cùng, trí tuệ giác ngộ (khai sáng) chính là công nghệ tốt nhất mà nhân loại từng tạo ra. Không có lý do gì những kỳ quan như vậy lại phải chìm trong huyền thoại và bí ẩn, và bị khoa học phớt lờ.
Như thường lệ, tôi rất vui khi được nghe ý kiến từ độc giả, dù theo cách nào.
References
Weyl, Hermann. 2009. Mind and Nature: Selected Writings on Philosophy, Mathematics, and Physics. Princeton: Princeton University Press.
***
https://www.buddhistdoor.net/features/science-technology-consciousness-and-karma/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét